مقاله

جهان اسلام پهنه سرزمینی وسیعی با پراکنش جمعیتی مسلمانان، از سواحل اقیانوس اطلس تا غرب چین و با امتداد و جهت جغرافیایی تقریباً جنوب غربی – شمال شرقی است که برخوردار از امتیازات اقتصادی، جغرافیایی، ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی، ژئواکونومیکی، ژئوکالچری و... است. با وجود موقعیت مناسب کشورهای اسلامی و برخورداری از بسیاری از ظرفیت ها و مزیت ها، این کشورها همواره با مشکلات عدیده ای در ابعاد مختلف خصوصاً در ابعاد اقتصادی و توسعه ای روبرو بوده و هستند.

هر چند موضوع «دیگری»، در بین اندیشمندان مسلمان به عنوان یک مسئله مستقل مطرح نبوده است لکن ظرفیت طرح این بحث بین همه نحله های فکری در جهان اسلام به ویژه عرفان وجود دارد. بر این اساس می توان برای نمونه پرسش از «دیگری» را به آثار ابن عربی به عنوان نماینده عرفان اسلامی عرضه کرد و مبانی فکری او را در این زمینه جستجو کرد.

مبحث ترجمه قرآن كریم یكی از فرازهای فاخر زبان فارسی است و ایرانی‌ها به گواهی تاریخ و اسناد و منابع موجود، اولین كسانی بودند كه كوشیدند قرآن را به زبان دیگری - یعنی به زبان فارسی- ترجمه كنند. می‌دانیم كه اولین كوشش‌ها به‌طور رسمی، آن‌طور كه منابع موجود نشان می‌دهند، به دوره حكومت سامانی‌ها بر ماوراءالنهر بازمی‌گردد.

دهه 1340 خورشیدی ایران مصادف است با دهه 1960 میلادی و اوجگیری جریان‌های ضداستعماری و جنبش‌های دانشجویی در اروپا و امریكا و نارضایتی نسل جوان از سیاست‌های مداخله‌جویانه كشورهای غربی. در فضای اندیشه، این دهه همزمان است با ثمر دادن گفتمان ضدتجدد اگزیستانسیالیستی و شكل‌گیری نخستین رگه‌های جریان‌های فكری پست‌مدرن كه بعدا از ابتدای دهه 1970 با متفكرانی چون میشل فوكو، ژان بودریار، ژان فرانسوا لیوتار و... مطرح شد و سراسر جهان را در نوردید. یكی از ویژگی‌های فضای فكری در آن دهه، رویكرد همدلانه به جریان‌های فكری و فرهنگی شرقی و اندیشه‌های گنوسی و باطنی است.

قرار است حالا كه كتاب «آیات منتخب كلام‌الله مجید» با ترجمه زنده‌یاد فروزانفر به دستم رسیده و با آن خلوتی داشته‌ام، نظرم را راجع به آن بگویم. ٦٠ سال است كه قرآن پژوهی می‌كنم و این كمترین را قرآن‌‌پژوهان كشور می‌شناسند. همین‌طور آیات عظام كه عمدتا در تهران ساكن هستند و كارهای بنده را می‌بینند.

یکی از مباحث مهمی که در تاریخ کمتر به آن پرداخته شده است، لحظه ورود آدمها به تاریخ است. در نگاه تاریخی هر آدمی دارای دونوع وضعیت اولیه یا طبیعی و وضعیت ثانویه یا تاریخی است. بسیاری از آدمها در طول تاریخ بشر به هر علتی در وضعیت اولیه مانده و وارد تاریخ نشده اند. آنان در روزی و روزگاری در یک نقطه جغرافیایی از این جهان پهناور به دنیا آمده، برای سالهایی زیسته و در همان نقطه یا جای دیگری از دنیا رفته اند، ولی هرگز وارد تاریخ نشده اند و تاریخ هم هرگز آنان را به یاد ندارد.

جست‌وجوی ریشه‌های تفکر علمی در ایران پیش از اسلام بسیار سخت است. شاید آثار علمی قابل‌توجهی از دوران ساسانیان در دست باشد و ما از وجود دانشمندان متعددی در آن دوره مطلع باشیم اما هرچه عقب‌تر می‌رویم، شواهد تفکر علمی کم و کمتر می‌شود. نبود آثار مکتوب و نقص در‌یافته‌های باستان‌شناسی و فقدان بررسی‌های بینارشته‌ای عملا چنین جست‌وجویی را اگر نگوییم ناممکن بلکه بسیار سخت و دشوار كرده است.

حکمت ایران باستان را حکمت نوری می‌نامند و این عنوان، رایج‌ترین و در عین حال مقبول‌ترین صفت‌ حکمت‌ ایرانیان‌ باستان است. این معنا نه صرفا از تعابیر وسیع مورد استفاده شیخ اشراق، که با تأمل در متون به جا مانده از ایران باستان، به‌ویژه در اوستا و ملحقات آن حاصل می‌شود.

ابوالقاسم سرحدی‌زاده، وزیر كار و امور اجتماعی دولت اول و دوم، نماینده 3 دوره مجلس و دبیركل و بینانگذار حزب اسلامی كار در 75 سالگی دار فانی را وداع گفت. سرحدی‌زاده متولد سال 1324 تهران فعالیت‌های‌‎مذهبی- سیاسی خود را با ‏حضور در مجالس سخنرانی در مساجد آغاز كرد. سال 1341 با محوریت سیدمحمدكاظم موسوی بجنوردی فعالیت زیرزمینی خود را آغاز كرد. این حزب از اولین گروه‌های مبارز اسلامی با مشی مسلحانه در ایران بود. در زمان پیوستن به این تشكیلات كمتر از 18 سال سن داشت و دو سال بعد از مهر ماه 1344 بابت فعالیت در چارچوب همین تشكیلات به همراه 54 نفر دیگر از اعضای حزب دستگیر شد.

در همان دهۀ نخست انقلاب، گزارشی از وضعیت اجتماعی کشور ارائه دادم. وزیر کشور آقای ناطق نوری بود و من هم کارمند آنجا بودم. این گزارش به دولت آمد و پس از بحث و بررسی منجر به شکل گیری کمیسیون اجتماعی زیرنظر وزارت کشور شد و بعدها به شکل گیری معاونت اجتماعی و تفکیک آن از معاونت سیاسی انجامید.