مقاله

یکی از محاسن مجالس الفت با حضور ظرفا و اهل فضل و دانش، طرح مباحثی است که گاه برون از نظر و انتظار رخ می­دهد و ای بسا که در ذهن و ضمیر یا عواطف حاضران محفل ـ به قول شیخ سعدی ـ سخت در می‌گیرد؛ یعنی موجب جذب خاطر و توجه عمیق می‌شود. مدتی پیش که صفحاتی در بزرگداشت استاد محمدعلی موحد منتشر کردیم، نوشتیم که در ۹۶ سالگی ضمیر هشیار و ذهن وقّاد و نقّاد ایشان را عیان می‌توان دید، و فراوان نکته‌ها از زبان ایشان می‌شود شنید. وچرا چنین نباشد، که سنجه دقت و عیار عقل و علم؛ انباشته‌ای است از وفور دانش و استمرار آموزش، ترجمه و نگارش، و خوانش و تحقیق و پژوهش؛ و درپی آن سرریز مطالعه‌ای بی‌و‌قفه و پرسشگری در هر لحظه.

از کارهای درخشان این سال‎های فرهنگستان هنر، چاپ نسخه نفیس خمسه شاه طهماسبی است که از شاهکارهای هنری در جهان به شمار می‌آید و پنج مثنوی نظامی گنجوی را در خود دارد. این نسخه به کتابت شاه محمود نیشابوری، استاد برجسته خط و خوشنویسی و نستعلیق و نگارگری و هنرمندان و بزرگانی چون سلطان محمد، میرک اصفهانی، میرسید علی، مظفرعلی و محمد زمان از مهم‌ترین نسخ خطی فارسی محسوب می‌شود.

در مقالۀ حاضر روش فرضیه را در فلسفۀ افلاطون مورد بررسی قرار می دهیم و برای این منظور به ترتیب سه محاورۀ منون، فایدونو جمهوریرا-که روش مذکور در آنها به صراحت طرح شده اند- مورد واکاوی قرار داده، سیر تغییر نگرش افلاطون دربارۀ جایگاه و کاربرد روش فرضیه را در حوزۀ فلسفۀ نشان می دهیم. افلاطون در منونبا نظر به هندسه درصدد ارائۀ روشی است که در فلسفه نیز کاربرد داشته باشد.

مسأله تأویل در منظومه اندیشه ابن رشد جایگاه ویژه ای دارد، این مسأله کلید حل تعارض دین و فلسفه، نشان دهنده نادرستی نسبت کفر به فلاسفه و عامل فهم و تبیین نصوص دینی است. از نظر ابن رشد تأویل گذر از معنای ظاهری و پی بردن به مقصود باطنی متن است. روش تأویلی ابن رشد، براساس مذهب جمع است وی تلاش درجمع میان عقل و وحی و دین و فلسفه دارد.

کهن ترین الگوی تمایز علوم از آنِ ارسطوست (موضوع محور)، که توسط حکمای مسلمان ترویج شد. اما ناکارآمدی آن روز به روز برای عالمان مسلمان، خصوصاً اصولیان و در رتبه بعد متکلمان، منطقیون و ... آشکار شد؛ تا آنجا که محقق خراسانی الگوی غایت محور و محقق اصفهانی و امام خمینی (ره) الگوی سنخیت محور را مطرح کردند. اما هر یک از این الگوهای انحصارگرا نقاط ضعفی را داشتند و این سبب شد که الگوهای تلفیقی مطرح شوند و آنها نیز با آشکار شدن نقاط ضعفشان، جای خود را به رویکرد قراردادگرا دادند.

پدران انسان‌شناسی مدرن را می‌توان كلود لوی‌استروس (2009-1908) فرانسوی، جیمز فریزر بریتانیایی و فرانتس بواس امریكایی دانست و بنیانگذاران كلاسیك متاخر آن را مونتنی (قرن شانزدهم) و ژان- ژاك روسو (قرن هجدهم) اما می‌دانیم كه كتاب اصلی فریزر«شاخه زرین» (1922) چند سال پس از انتشار، به وسیله شاگرد خود او، مالینوفسكی با تكیه بر مطالعات میدانی ارزش خود را از دست داد.

بر اساس تصور رایج از نفس شناسی ارسطویی، جایگاه علم النفس در طبیعیات است. نظریه دیگری نیز می گوید نفس شناسی ارسطویی دارای دو بخش عمده است به طوری که بخشی باید در طبیعیات و بخش دیگر در الهیات مطالعه گردد. در این مقاله با چند دلیل نشان داده خواهد شد که بر اساس مبانی علم شناختی خود ارسطو، علم الهی جایگاه مناسبتری برای علم النفس ارسطویی است.

اساسِ فلسفه شیخ اشراق نور و اساسِ فلسفه ملاصدرا وجود است؛ از نظرِ ملاصدرا وجود مورد نظرِ وی با نورِ اشراقی یکی است؛ حال آن که شیخ اشراق لااقل قسمی از وجوداتِ مصطلح یعنی همان اجسام را نور نمی نامد و از بین اجسام تنها به نور بودنِ نورِ حسی معتقد است؛ و همین نکته دشواری های بسیاری در یکی دانستنِ نورِ اشراقی با وجود صدرایی فراهم می آورد

عقل قدسی در نظر ابن سینا ، مرتبه ای از عقلانیت است که درآن برترین شکل ارتباط با عالم عقول صورت می پذیرد. انسان زمانی به این مرتبه از عقلانیت نائل می شود که معقولات را بدون سختی ، مرارت و صرف وقت ، تنها با بکارگیری حدس بدست آورد. صاحبان عقول قدسی در نظر ابن سینا برترین انسانها هستند و بالاترین مقام نبوت مخصوص آنهاست.

ادبیات مثل تمام دانش‌های بشری، زیر و بم‌ها و اصطلاحات و آموزش‌ها و تمرین و تدوین خاص خود را دارد. ادبیات منابع و سرچشمه‌ها، تاریخچه، سرگذشت‌، گونه‌ها و نمونه‌ها و سرانجام سیاق و سلیقه ویژه خود را داشته و دارد. از یک سطح که می‌گذرد، چنان تخصصی می‌شود که جز افراد ماهر در این رشته، یعنی استادان و دانشجویان و اهل ادب، دیگران مایل به ورود نیستند