اخبار

امروزه در مجامع آکادمیک غربی در حوزه مطالعات فلسفه اسلامی بررسی های متن محوری در جریان است که بر تصحیحات انتقادی متون، تحولات مفهومی و بررسی تحول فلسفه اسلامی در نسبت با سنت شارحان ارسطویی و افلاطونی استوار است. فارابی و ابن سینا در این میان خیلی مهم قلمداد می شوند و تلاش ها برای درک نسبت فلسفه آن دو در مقایسه با شارحان اسکندرانی و نو افلاطونی متأخر و همچنین در مقایسه با سنت های فلسفی در میان مترجمان مسیحی و صابی در دوران‌ نهضت ترجمه (و تداوم آن در سده چهارم با ظهور مکتب ابن عدی) به ظهور مطالعاتی بسیار جدی در این حوزه ها انجامیده است.

گزارشی از نشست «تشیع و تصوف از دیدگاه هانری کربن»؛ عاطفه شمس- محسن آزموده: هانری کربن (١٩٧٨-١٩٠٣ م) چهره آشنا و تاثیرگذار بر اندیشه متاخر ایرانی که بی جهت نیست خیابانی ولو فرعی در تهران به نامش ثبت شده است، از احمد فردید تجددستیز و سیدحسین نصر منتقد تجدد گرفته تا داریوش شایگان متجدد و سید جواد طباطبایی مدافع تجدد همگی به نحوی متاثر از او بوده‌اند.

پروفسور هانری کربن، فیلسوف و ایران‌شناس نامداری است که آثار فراوانی در زمینه‌های مرتبط با ایران نگاشته که یکی از مهمترینش، «اسلام ایرانی» است که تا کنون سه مجلدش به قلم روان دکتر انشاءالله رحمتی به فارسی ترجمه شده است. کربن در این کتاب مفصل، از زاویه‌ای معنوی به ایران نگریسته و کوشیده از دل متون متنوع و جریان‌های فکری مختلفی که از دیرباز در این سرزمین وجود داشته، گزارشی از «چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلامی» بدهد. او در این مسیر، از شاهنامه تا آثار متعدد شیخ اشراق و متفکران دیگر و از جمله تفسیرهای قرآن کریم را کاویده و راه تازه‌ای برای ایران‌شناسی راستین گشوده است.

هانری کربنشاید هیچ مستشرقی به اندازه هانری کربن در نقد شرق شناسی نکوشیده باشد. حقیقت این است که کربن یک شرق شناس نبود بلکه مستشرق به معنی اشراقی کلمه بود. کربن از چشم اندازی فراتر از پژوهش های تحقیقی به مسئله نگاه می کند. از نظر او انحرافی که در معرفت شناسیِ غربی در طی سالیان متمادی رخ داده است، باعث گردیده حقیقت را چیزی جز آنچه می پندارند ندانند. از سوی دیگر کربن اعتقاد دارد که نظریه تعطیل مبتنی بر خردگرایی دوره روشنگری است، و گرفتار خردی که هر چیزی منافی با عقل تجربی و استدلالی را به کنار می نهد. بنابراین کربن تأکید می کند که «باید هرگونه پیش داوری خردگرایانه را … به کنار نهیم».

مروری بر رویکرد و نگاه هانری کربن به شرق قرن بیستم؛‌ جنگ های جهانی اول و دوم؛ ‌بحران های اقتصادی؛‌ آشفتگی های روانی،‌یأس های ویرانگر كه در غرب و برای انسان غربی به وجود آمد و مواردی دیگر،‌ همگی باعث شد تا شك نسبت به مدعاهای عصر روشنگری به طور فزاینده ای بالا بگیرد. جهان مدرن كه قرار بود بهشتی زمینی برای انسان بسازد، در عمل كردن به وعده هایش عاجز و درمانده گشته بود. در چنین شرایطی تعدادی از اندیشمندان غربی ،‌ ناامید و مأیوس از دنیای غرب،‌ همچون زائری رو به شرق كرده تا گمشده هایشان را در این دنیا بجویند.

مضمون اصلی یكی از آثار هانری كربن با عنوان معبد ومكاشفه، تاویل روحانی عبادت و معبد یا همان كشف اسرار عبادات است. عارفان ما فراوان از تفاوت حج عوام و حج خواص سخن گفته اند. یكی « قصد كوی دوست دارد» و دیگری « میل روی دوست» ؛ یكی « حج خانه خلیل» است و دیگری «حج خانه جلیل» . كربن تاویل روحانی عبادت و معبد را مبنایی برای معنا بخشیدن به زندگی آدمی و دستیابی وی به ساحات وجودی ‍ژرف تر خویش قرارداده است.

مانویت، آیین مانی، پیامبر ایرانی است. این آیین در قرن سوم پس از میلاد در بین النهرین ظهور یافت. زیبایی و تئوری های مربوط به آن در این آیین در قالب های متفاوتی همچون نقاشی، خوشنویسی، موسیقی، کتاب نگاری، شعر و سرود تجلی یافته است. زیبایی شناسی در هنر مانوی ابزاری برای رستگاری روح و رسیدن به بهشت نور است. این نوشته ترجمه و تلخیص از مقاله هانری كربن با عنوان «آیین مانوی و مذهب زیبایی» می باشد

جلد سوم کتاب «اسلام ایرانی» به قلم هانری کربن و با ترجمۀ انشاءالله رحمتی از سوی انتشارات سوفیا منتشر شد. این مجموعه حاصل بیش از بیست سال پژوهش هانری کربن در ایران و کتابخانه ­ها و همچنین گفت و گوی او با دوستان فاضلش در ایران است. متودولوژی کربن این در مجموعۀ پژوهشی پدیدارشناسی است. او دربارۀ روش تحقیقش چنین نوشته است

دوران «اسطوره‌زدایی» ما، سرسختانه به کار «قداست‌زدایی» از جمال مشغول است؛ چندان که درک امر مینوی در محضر جمال، ممکن است برایش غیرعادی و حتی عجیب و غریب جلوه کند؛ اما این درک، به نزد همه خاصان محبت در ایران‌زمین، درکی مبنایی است. به نزد ابن‌عربی نیز که به مدت هشت سده بر کل معنویت اسلامی اثرگذار بوده است و از بلندآوازه‌ترین شاهدان این مذهب عرفانی جمال به عنوان صفت اعلای خداوندی است، از اهمیتی در همین حد برخوردار است.

پروفسور هانری کربن در طول عمر پربارش آثار متعددی آفریده که شاید مهمترینش کتاب چندجلدی «اسلام ایرانی» باشد که به قول خود او «حاصل بیش از بیست سال تحقیق و تدریس‌» است. خوشبختانه چند سالی است که آقای دکتر رحمتی با دقت و همت بلندشان سه جلد از آن را ترجمه و منتشر کرده‌اند که به رغم اهمیت بسیارش در شناخت وجه معنوی ایران، به دلایلی دشوارخوان است؛ اما خوشبختانه خود کربن در آغاز مجلد سوم به گزارش‌گونه‌ای از این کتاب مفصل دست زده است که برای علاقه‌مندان راهگشاست. آنچه در پی می‌آید، تلخیصی نسبتاً جامع از این بخش است که با «چکیده دفترهای اول و دوم» شروع می‌شود.