اخبار

هشتاد و سومین نشست ماهانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با موضوع «انجمن ترویج زبان فارسی ایران گذشته، حال، آینده» برگزار شد. به نقل از سایت فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در این نشست که دوشنبه، بیست و نهم بهمن‌ماه ۱۳۹۷برگزار شد، دکتر مهدی محقق، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در موضوع «انجمن ترویج زبان فارسی ایران گذشته، حال، آینده» سخنرانی کرد.

شهریورماه امسال، چهارمین دوره کارشناسی ارشد رشته واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی که در دفترچه انتخاب رشته آزمون ارشد، در زیر گروه زبان‌شناسی قرار دارد، در پژوهشکده مطالعات واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی آغاز شده است. رشته‌ای که کمتر کسی در جامعه، از سازوکار این آن و درنهایت حرفه واژه‌گزینی اطلاع دارد. سوالات بسیاری پیرامون شیوه واژه‌گزینی، دسته‌ها و گروه‌های مختلف و حتی نتیجه و برون‌داد آن مطرح است که شروع این دوره بهانه‌ای شد تا با نسرین پرویزی، معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به گفت‌و‌گو بنشینیم و درباره این دوره و سوالاتی که پیرامون واژه‌گزینی مطرح است، اطلاعاتی کسب کنیم. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

در این گزارش نگاهی کرده‌ایم به پیشینه فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های این نهاد، یعنی هم‌سنگ‌یابی کلمات بیگانه! 29 اردیبهشت ماه سالروز تاسیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است. نهادی که پیشینه آن را دست کم تا سال 1333 باید عقب برد، وقتی که تحت عنوان "فرهنگستان اول" فعالیت می‌کرد. تاسیس این نهاد را به محمدعلی فروغی ادیب و سیاست‌مدار معاصر ایرانی نسبت می‌دهند؛ نهادی که با هدف اصلاح زبان و خط فارسی به فرمان رضا شاه شروع به فعالیت کرد.

فرهنگستان‌های زبان، عموماً پیامد گسترش اندیشه‌های ملی‌گرایی در اروپا در سده‌های هجدهم و نوزدهم میلادی محسوب می‌شوند. در این برهه‌ زمانی بود که به موازات ایجاد دولت‌های جدید، مقولاتی مانند زبان ملی نیز در افق سیاسی و فرهنگی آنها مجال ظهور و بروز یافت. ایجاد فرهنگستان‌ها در کشورهای اروپایی بر چنین زمینه‌ای و برای توسعه و بهبود زبان ملی هر کشور بود.

دکتر محمد دبیرمقدم، از جمله متخصصانی بود که موضع‌گیری صریحی در قبال مسئله‌ی خط فارسی داشت و از همان ابتدا به‌صراحت با هرگونه تغییر خط فارسی مخالفت می‌ورزید. دبیرمقدم، زبان‌شناس، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، عضو پیوسته و معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دبیر مجله‌ی «دستور» و مدیرمسئول سابق مجله‌ی زبان‌شناسی است. او که دکترای زبان‌شناسی از دانشگاه ایلینوی دارد، بیشتر تحقیقاتش در حوزه‌ی دستور زبان فارسی، نحو، رده‌شناسی زبان و زبان‌های ایرانی است. اهمیت دیدگاه‌های دکتر دبیرمقدم در این است که بخشی از دیدگاه‌های رسمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی را درباره‌ی این مسئله بازتاب می‌دهد.

در بخش دوم از معرفی واژگان رشته های مختلف علوم که فرهنگستان اول در عصر رضاشاه، جایگزین لغات بیگانه کرده و به تصویب رسانده است؛ به ارائه لغات و اصطلاحات طبیعی که به علم جانورشناسی، گیاه شناسی و زمین شناسی مربوط می شوند، اشاره می نماییم.

در این شماره از مجله گنجینه اسناد توفیق یافتیم که در تقسیم بندی موضوعی و کاربردی لغات و واژگان مصوب نخستین فرهنگستان ایران به معرفی قسمی از اصطلاحات علمی بپردازیم که در بخش اول از آن به دسته بندی و بررسی لغات علوم مختلف شامل: فیزیک، هواشناسی، مکانیک، حساب و هندسه، روانشناسی و آمار خواهیم پرداخت. نگارنده امید دارد که در فرصت های آتی اصطلاحات: گیاهی، جانوری، زمین شناسی و.... را به عنوان بخش دوم از اصطلاحات علمی در مقاله ای دیگر مطرح سازد. تا مبحث واژگان علمی و علوم پایه که فرهنگستان مد نظر داشته در جای خود به پایان برسد....

بی تردید یکی از عواما مؤثری که در تاریخ معاصر ایران مراتب شکل گیری فرهنگستان ایران را فراهم آورد، اندیشه تشکیل فرهنگستان طب بوده است. در دوران پهلوی اول مسأله نوسازی زبان و گسترش واژگان آن و وضع اصطلاحها و واژه های علمی برای رفع نیازمندیهای علمی و صنعتی چیزی نبود که تنها افراد و اشخاص بدان توجه داشته باشند بلکه سازمانهای مسوؤل دولتی نیز کم کم متوجه هجوم واژه های علمی تازه می شدند.

پس از استقرار مشروطیت در دوره اول مجلس، به تدریج افراد و مؤسساتی برای اداره و تنظیم امور شهری و ولایات معین شدند. مهمترین و جامع ترین اقدامی که درین زمینه صورت گرفت تصویب «کتابچه قانون» در 20 ربیع الثانی 1325ق. از سوی مجلس شورای ملی بود. با تصویب این کتابچه که مشتمل بر 108 ماده می شد زمینه قانونی مناسب و جامعی برای اجرای اصلاحات شهری و یا به تعبیر ماده اول آن، «برای حفظ منافع شهرها و ایفای حوایج اهالی شهرنشین و ...» فراهم شد

دادگستری نوین در دوران وزارت علی اکبر داور، وزیر دادگستری با همراهی عده ای از مطلعین و خبرگان تأسیس یافت و قوانین مدنی و حقوقی با استفاده از اصول و مبانی حقوق و فقه اسلامی و بهره گیری از روش محاکمات جدید، دستخوش تغییر گردید.