اخبار

«خواب» و «رؤیا» در آثار صوفیه، از جایگاه ویژه ای برخوردار است، به گونه ای که بعضی از معروف ترین کتب عرفانی، بخش ویژه ای برای خواب و رؤیا و انواع آن اختصاص داده اند. از جمله والاترین خواب ها نزد صوفیه و مشایخ آن، «خواب دیدن پیامبر گرامی اسلام» است. در این گفتار، تنها به خواب هایی از پیامبر(ص) پرداخته می شود که در مهم ترین آثار منثور صوفیه در طی چهار قرن (قرن چهارم تا هشتم) نقل شده است.

یکی از دغدغه های گذشته و حال مستشرقان و محققان اسلام شناس این بوده و هست که رد پای اندیشه های غربی و شرقی را در متون و افکار اندیشمندان بزرگ اسلام کشف نمایند و تاثیر و تاثر آنها را بر یکدیگر نشان دهند. دانش مرز نمی شناسد. عبد الرحمن بدوی محقق و اندیشمند مصری که خصوصاً در جامعه اهل فضل ایرانی فردی شناخته شده است نیز در این مقاله سعی دارد تاثیر فلسفه نو افلاطونی را بر غزالی و برخی آثار او از قبیل «مشکاه الانوار» و «احیاء علوم الدین» نشان دهد. اگر چه غزالی کتابی در رد فلاسفه نگاشت و تلاش نمود خود را از چنگال فلسفه رها سازد و سرانجام نیز مسیر عرفان را برگزید ولی بدوی بر این باور است که غزالی نتوانست خود را از این بند رها کند بلکه از فلسفه ای به فلسفه ای دیگر روی آورد.

موضوع این نوشتار مقایسه دو حکیم برجسته و وحدت‌گرای هندو و مسلمان در زمینه آن چیزی است که می‌توان آن را غایت سلوک عرفانی نامید که در عرفان هندو با عنوان "مُکشه"(Moksa) و در عرفان اسلامی با عنوان "فنا" از آن یاد می‌شود.1 بالطبع تفسیر این دو عارف از این دو با توجه به مبانی معرفت‌شناختی و وجودشناختی آنها شکل گرفته است. از این رو در ابتدا با اشاره به مهم ترین مبانی فکری این دو سعی شده است به سه جنبه از مفاهیم مورد بحث، یعنی ماهیت مُکشه و فنا، راه وصول به آنها و سرانجام مهم ترین نتایج حاصل از وصول به آنها به ویژه استمرار و یا عدم استمرار الزامات و تکالیف شرعی، پرداخته شود. جمع‌بندی و مقایسه دو دیدگاه در زمینه مباحث فوق نشان‌دهنده شباهت‌هایی قابل توجه و در عین حال تفاوت‌هایی مهم هم در مبانی و هم در مباحث سه‌گانه فوق است.

در این مقاله کوشیده شده تا با محوریت قرار دادن موضوع حقیقت وجود ،دیدگاه عارفان مسلمان را ، به ویژه با تکیه بر آراء ابن عربی و شارحان آراء و آثار او، با آراء کسانی همچون شنکره، رامانوجا، افلوطین ، عارفان مکتب قبالا و عارفان تائویی مقایسه کند.امید است پرداختن به مباحث تطبیقی بین ادیان بتواند پنجره های جدیدی از معرفت و آگاهی را بر سپهر معرفتی دین پژوهان جوان بگشاید.

انسان کامل بودن لذتی است که کام هر انسان طالب به معرفت حقیقی را شیرین می کند، شور و عشق خداوندی را در دلش شعله ور می نماید و او را واصل به بی نهایت یا همان (خدا گونه شدن) می کند. از دیدگاه عرفان اسلامی که اساس آن بر آرمان گرایی و نوعی ایده آلیسم مبتنی است انسان کاملی که سالکان طریق حقیقت او را به عنوان نمونه و سرمشق و راهنما و راه شناس خود در سیر و سلوک می جویند و دست یابی به دامان رهبری و پایگاه معنوی اش را آرزو می کنند، به عالیترین صفات و سجایای اخلاقی آراسته است.در حوزه عرفان عملی، انسان کامل مراحل کمال را با حرکت از ظاهر جهان و کثرات آن برای رسیدن به جهان باطن و وحدت طی نموده است.

عرفا انسان را آیینه تمام نمای الهی می دانند. از نظر آنها همان گونه که خداوند دارای اسما و صفات مختلف و به تبع آن دارای جلوه های گوناگونی است، حقیقت انسان نیز واحد کثیری است که به واسطه تجلیات گوناگون، اسامی متعدد می یابد. بیشتر صوفیه دل آدمی را حقیقت وی می دانند و جلوه های آن را «لطایف سبعه» نامیده اند. این لطایف عبارتند از طبع، نفس، عقل، قلب، سِرّ، خفی و اخفی.

کتاب «فصوص‌الحکم» از کتب مشهور عرفان نظری است و برخی آن را مهمترین اثر ابن‌عربی شمرده‌اند. به دلایلی از جمله دشواری فهم و رمزی بودن متن، تا کنون بر این اثر بالغ بر صد شرح نوشته شده که یکی از آنها شرح قیصری است که آن نیز خود نیازمند شرح و بسط است و جناب حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن خمینی به این کار همت گماشته‌اند و آقای سیدمحمود صادقی تنظیم، تحقیق و نگارش بخش مقدمه‌اش را عهده‌دار شده‌اند و آن را در کتابی با عنوان «تحریر توحید» در دسترس عموم قرار داده‌اند. ضمناً جناب پیشگفتار مفصلی بر آن افزوده‌اند که بسیار مفید و راهگشاست و آنچه در پی می‌آید، بخشهایی ناپیوسته از آن است.

کشمیر ملقب به «ایران صغیر»، اکنون سرزمینهایی را شامل می‌شود که مرزهای آن از شمال به بلتستان و گلگت (پاکستان) و ترکستان چین، از شرق به تبت، از غرب به ایالت پنجاب پاکستان و از جنوب به پنجاب هند و ایالت هیماچل پردش هند متصل است. کشمیر از نظر جغرافیایی به دو اقلیم تقسیم شده و سلسله جبال عظیم هیمالیا که از شمال شرقی به جنوب غربی امتداد دارد، حد فاصل آن دو است. طبیعت زیبای آن مثال خاص و عام دارد. قله‌های بلند، دریاچه‌های زیبا، چشمه‌های زلال، باغهای سبز و باصفا، چمنزارهای وسیع، مزارع حاصلخیز، جنگل‌های انبوه، دشتهای پهناور و پر گل و بوته، مردم زیبا و خونگرم، آثار باستانی متعدد، خانقاههای مجلل، مساجد پرشکوه و موقعیت ممتاز سوق‌الجیشی، جمله عواملی‌اند که بر اهمیت کشمیر می‌افزایند.

همایش بین المللی «عرفان اسلامی، نظر و عمل» با حضور رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در هتل لاله برگزار شد. نخستین همایش «عرفان اسلامی نظر و عمل» صبح امروز یازدهم خرداد ماه در هتل لاله تهران، با سخنرانی دکتر فاطمه طباطبایی و پیام تصویری آیت الله جوادی آملی آغاز بکار کرد.