اخبار

چنان که به نظر می رسد منطق و فلسفه در یک جریان طبیعی به عالم اسلام پای نهاده و سیاست خلفا با اهدافی پلید در آن دخالت نداشته است؛ که اگر چنین بود با تضعیف یا عدم حمایت آنان از جریان رو به رشد دانش، می بایست خللی در جریان دانش ایجاد می گشت؛ ولی این اتفاق رخ ننموده است. نویسنده در نوشتار حاضر سعی نموده این مسأله را مستدل نماید.

نظام هستی شناسی حکمت متعالیه و همۀ نوآوری های صدرالمتألهین بر نظریۀ اصالت وجود و اعتباریت ماهیّت مبتنی است، و صحت و اعتبار نظریۀ مزبور در گرو درستی و اتقان برهان های ملاصدرا برای اثبات اصالت وجود و اعتباریت ماهیت، و نیز صحت پاسخ های وی به اشکال ها و شبهه های مربوط است.

غزالی به صورت مشروح نسبت سطوح روحانی نفس با اصطلاحات آیه مشهور سوره نور، یعنی «مشکات»، «مصباح»، «شجره»، «زُجاجه»، «نار» و «نورٌ علی نور» شرح می‌دهد که طالبان این بحث باید به متن مشکوه رجوع نمایند؛ اما آنچه در این مقاله مهم است

در میان آثار حکیم فلسفه‌ستیز فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، یعنی امام محمد غزالی، «مشکوه‌الانوار» جایگاهی متفاوت و بسیار خاص دارد. برخی آن را شاهکار او می‌دانند و برخی نیز در انتساب این اثر به او تردید دارند.

در این مقاله، میزان اطلاع و تاثیرپذیری شیخ اشراق از عرفان و عارفان دوره نخستین، یعنی از آغاز شکل‌گیری عرفان در قرن دوم هجری تا زمان ابن عربی، همچنین میزان تحلیل مطالب عرفانی آن دوره در آثار سهروردی مورد بحث قرار گرفته است. ابتدا، اصطلاحات عرفان دوره نخستین در آثار سهروردی بیان و سپس، ضمن اشاره به شخصیت عارفان از نگاه سهروردی،به بررسی میزان تاثیرپذیری شیخ اشراق از عارفان آن دوره در زمینه‌های سیره علمی، سیره عملی، آثار حکمی و آثار عرفانی پرداخته شده است. در پایان اجمالاً تحلیل مطالب عرفانی، اعم از عرفان نظری و عملی، در آثار سهروردی مورد توجه قرار گرفته است.

سهروردی از حکمای اسلامی است که به علت نگاه حکمی به وقایع زندگی خود، حکیمی جامع‌الاطراف به شمار می‌رفت، اما آثار پژوهشگران تنها در بررسی «حکمت اشراق» شهاب‌الدین سهروردی خلاصه شده است. مروری بر کتاب «شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی» اثر قابل تحسین استاد دینانی ما را با وجوه کلی شخصیت این عالم بزرگ دنیای اسلام آشنا می‌کند.

«انجمن علمی حکمت و فلسفه ایران» و «مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران»همایش «بزرگداشت روز شیخ اشراق» را برگزار می‌کند.

تصور می‌كنم مهم‌ترین دلیل فلسفی حكیمان ما برای اثبات عالم مثال، بر قاعده امكان اشرف مبتنی است. بیشترین استناد و اشاره به این قاعده را برای نخستین بار در آثار شیخ اشراق می‌توان یافت. و البته با توجه به تأكید وافر وی بر عالم مُثُل معلقه و اشباح نوری، چنین چیزی دور از انتظار نیست. همانطور كه ملاصدرا نیز اشعار دارد،‌سهروردی در همه آثارش به این قاعده توجه جدی نشان داده است. نه فقط در آثار مبسوطش مانند مطارحات،‌تلویحات،‌حكمه‌الاشراق،‌ بلكه در رساله‌های مختصری چون الواح عمادیه،‌هیاكل النور و پرتونامه،‌ این «قاعده» را برای اثبات عقول، ‌مُثُل نوریه، ‌ارباب انواع و مانند آن به كار بسته است.

شیخ اشراق پس از حمد و ستایش حضرت قیومیت و بعد، رسول وی، علت تالیف این رساله را بیان می‌كند كه عبارت است از اینكه: فردی متعصب وارد مجلس وعظ ابوعلی فارمدی(ره) شده و به استهزاء مشایخ پیشین می‌پردازد. خواجه مسائل بسیاری از جمله حكایتی را بیان می کند و وقتی به این سوال كه: «چگونه كبودپوشان بعضی اصوات را آواز پر جبرئیل می‌خواندند؟» پاسخ می‌دهد، فرد گستاخ سخنان وی را هذیانات مزخرف می‌نامد و اینجاست كه شیخ اشراق «آواز پر جبرئیل» را شرح می‌دهد و به مرد می‌گوید: «تو اگر مردی و هنر مردان داری فهم كن.» و این رساله را با زبان رمز بیان می‌كند كه هركسی ـ خصوصا افراد متعصب بی‌بصیرت ـ توانایی فهم آن را ندارد.

ابعاد سیاسی فلسفه اشراق و علل قتل بنیانگذار آن شیخ اشراق، شهاب الدین یحیی بن حبش بن میرک ابوالفتح، در سال 549 هجری قمری در قریه سهرورد از توابع زنجان متولد شد و پس از 38 سال قمری(سی وشش سال شمسی) به فرمان صلاح الدین ایوبی و به دست ظاهر شاه پسر صلاح الدین درحلب کشته شد.(ابن ابی اصیبعه،1969: صص 641-646) او درسال 570ق.