اخبار

«شاه اسماعیــــل» بنیانگذار پادشاهی صفویه در 25 رجب سال 892 هجری قمری /866 هجری شمســـی، به‌دنیــــا آمد.(1) او در ادامه تلاش‌های پدرش «شیـــخ حیـــــــدر» طریقت درویشی را با حکومت روحانی درآمیخت. بعد از کشته شدن برادرانش «سلطان علی پادشاه» و «ابراهیم» مریدان طریقت صفوی برای جنگ در رکاب او گردآمدند.

خورشید سی و یکم مردادماه893 خورشیدی در دشت چالدران، شاهد نخستین نبرد صفویان و عثمانی‌ها بود. در این پیکار سلطان سلیم، سرقشون لشکر عثمانی و شاه اسماعیل، بنیانگذار دولت صفویان، سپهسالار ارتش ایران بودند که در یک رزم نابرابر رودرروی هم قرار گرفتند. شاه اسماعیل صوفی، دولت صفوی را بنیاد نهاد و در سال 880 هجری خورشیدی در تبریز تاج شاهی بر سر نهاد.

شاه اسماعیل حکومتی در ایران تأسیس کرد که شالودۀ اصلی آن را دیانت وملّیت تشکیل می داد. وی جهت ایجاد وحدت ملّی در ایران، مذهب تشیع را رسمیت بخشید. اوقصد داشت پیوند های ملّی را در ایران مستحکم تر کند. حضور ازبکان در نواحی شرقی و عثمانی درغرب، این ضرورت را ایجاب می کردکه حس میهن دوستی و وطن پرستی در ایرانیان بیش از پیش تقویت گردد.

مقاله حاضر به معرفى نسخه خطّى کلیّات شاه اسماعیل صفوى (کلیات خطائى) مى پردازد و سه بخش آن: نصیحت نامه، دهنامه و دیوان حضرت سلطان خطائى را مورد تحلیل و بررسى قرار مى دهد. این نسخه در کتابخانه مرحوم علّامه سلطان القرائى در مجموعه نسخ خطى نگه دارى مى شود.

تکاپوهای خاندان صفوی برای کسب قدرت سیاسی در ایران که از دوره «شیخ جنید پسر ابراهیم» از نوادگان شیخ صفی‌الدین اردبیلی و فرزندش «حیدر» آغاز شده بود، در سال 907 ق/ 1501م توسط «اسماعیل» فرزند حیدر به ثمر رسید.

تاریخ صفویان همچنان دارای ابهام و نکات تاریک فراوان است و منابع صفوی با رویکردی رسمی و به تبعیت از سیاست صفویان در موارد زیادی از ارائه اطلاعات لازم خودداری می ورزند. در این میان شش سال اختفا و یا حضور اسماعیل صفوی در گیلان از نکات بسیار تاریک اوایل عصر صفوی است.

شاه اسماعیل به‌عنوان یکی از مشاهیر هفتگانه در ادبیات جامعه علویان ترکیه به حساب می‌آید، در واقع یکی از پادشاهان ایران که در پژوهش‌های تاریخی دوره معاصر گمانه‌زنی‌های بسیاری را به خویش کشانده در ادبیات یک اقلیت بزرگ در کشور همسایه که بنا به آمار دولت ترکیه دوازده میلیون و بنا به برآورد خود علویان بیست و پنج میلیون از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند

شاه اسماعیل حکومتی در ایران تأسیس کرد که شالودۀ‌ اصلی آن را دیانت وملّیت تشکیل می‌داد. وی جهت ایجاد وحدت ملّی در ایران، مذهب تشیع را رسمیت بخشید. او قصد داشت پیوند‌های ملّی را در ایران مستحکم‌تر کند. حضور ازبکان در نواحی شرقی و عثمانی درغرب، این ضرورت را ایجاب می‌کردکه حس میهن­ دوستی و وطن­ پرستی در ایرانیان بیش از پیش تقویت گردد.

عصر صفویه یکی از دوره‌های حساس و مهم ایران است، دوره‌ای که کشور از حکومت‌های ملوک طوایفی رهایی یافت و در سایه تشیع یک واحد سیاسی با مرزهایی تقریبا منطبق با مرزهای جغرافیای باستانی ایران و مرزهای فلات ایران تاسیس شد. البته در این دوران که از آن به عنوان عصر طلایی ایران یاد می‌شود معایبی نیز وجود دارد. شاید از این معایب در دوره حکومت شاه اسماعیل دوم، پادشاه سوم صفوی بیشتر سخن رانده شده است. شاه اسماعیل دوم، یکی از پادشاهانی که در عرصه جنگ و میدان‌داری نظامی مهره شاخصی بود با این حال مورخان از دربار وی به علت رفتارهای خونریزانه‌اش به «دربار وحشت» یاد کرده‌اند.