اخبار

در بخشهای پیشین افزون بر صنایع لفظی و معنوی، به مواردی چون تکرار، مَثَل، تمثیل، پند، مفاخره، خطبه، شخصیّت‌‌سازی از طبیعت و اشیا، منش‌سازی و روانکاوی اشاره شد و شواهدی ذکر شد. اینک بخش پایانی به نقل از شاهنامة چاپ انجمن مفاخر. هنگامی که مردم در توران از سیاوش استقبالی گرم می‌کنند، سیاوش به یاد ایران می‌افتد و برای اینکه پیران متوجه غمش نشود، رو را به سوی دیگر می‌کند؛ ولی پیران به حال او پی می‌برد و از تأثر لب به دندان می‌گزد:

اشاره: در بخشهای پیشین این نوشتار، به برخی از صنایع لفظی و معنوی اشاره شد و درباره تکرار، مَثَل، تمثیل، پند، مفاخره، خطبه و چشمی به پیرامون داشتن بحث شد. اینک ادامه مطلب:

اشاره: در بخشهای پیشین این نوشتار، به برخی از صنایع لفظی و معنوی اشاره شد و درباره تکرار، مَثَل، تمثیل و پند بحث شد. اینک ادامه مطلب: گاه شاعر در میانۀ سرگذشت نیز برای لحظه‌ای شرح رویداد را قطع می‌کند و مناسب حال، زبان به پند می‌گشاید؛ مثلا در میانۀ نبرد رستم با سهراب، هنگامی که از شدت نبرد، رزم‌افزار دو پهلوان شکسته، جامۀ آنها دریده و نیروی آنها به پایان رسیده و دمی از یکدیگر جدا می‌شوند، شاعر از این لحظه استفاده می‌کند و خلأ ماجرا را با پند پر می‌کند

در بخشهای پیشین این نوشتار، به برخی از صنایع لفظی همچون انواع جناس، موازنه، سجع، ذوقافیتین اشاره شد و از صنایع معنوی، درباره مبالغه و انواع تشبیه، استعاره، ایهام، تضاد یا مطابقه، مدح شبیه به ذمّ، ذمّ شبیه به مدح، لَفّ و نشر، قلّت اصطلاحات علمی، ایجاز و اطناب بحث شد. اینک ادامه مطلب:

جلال خالقی مطلق شاهنامه پژوه و ادیب معاصر در شب «شاهنامه و کودک و نوجوان» بر لزوم آشنایی کودکان با ادبیات کهن و زبان فاخر فارسی تاکید کرد. خالقی مطلق پنجشنبه شب در خانه گفتمان شهر (وارطان) درباره کتاب شاهنامه‌ کودک و نوجوان گفت: من شاهد فعالیت دوستان برای تهیه این کتاب بودم، تلاش‌هایی که تاکنون برای خوانش ادبیات کهن برای کودکان انجام شده ستودنی است اما کافی نیست، کودکان باید با تاریخ، اسطوره‌ها، افسانه‌ها و ادبیات ایران آشنا شوند.

شاهنامه افزون بر جنبه حماسی و تاریخی و زبانی، به لحاظ کاربرد فراوان صنایع لفظی و معنوی نیز حائز اهمیت است. در بخش نخست این نوشتار ازجمله صنایع لفظی به جناس (تام، تام و شبه اشتقاق، زائد، زائد و شبه اشتقاق، جناس محرّف و مطرّف، تامّ مرکب، منحصر یا متجانس)،صنعت موازنه یا مماثله، سجع، ذوقافیتین اشاره شد و از صنایع معنوی این نمونه‌ها آمد: مبالغه و تشبیه (تشبیه مشروط یا مقیّد، تشبیه معکوس یا مقلوب، تشبیه کنایه، تشبیه مجرّد). بخش نخست این نوشتار چندی پیش چاپ شد و در ادامه استاد خالقی به استعاره در شاهنامه می‌پردازند. این نوشتار برگرفته از شاهنامه چاپ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی است.

درباره حکیم توس و شاهنامه بسیار گفته و نوشته‌اند؛ اما به راستی مجموع آنچه استاد خالقی مطلق در این باره نوشته است، کم‌نظیر و بسیار سودمند است. ایشان افزون بر تصحیح چند ده‌سالة شاهنامه، مقالات کوتاه و بلند متعددی در موضوعات گوناگون شاهنامه نوشته‌اند که جا دارد یکجا (در چند مجلد) به چاپ برسد. و اما آنچه تقدیم می‌شود، بخشی از نوشتار مفصل ایشان است که ذیل عنوان «سبک شاهنامه» در شاهنامه چاپ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به چاپ رسیده است.

در آغاز این مقاله گفته شد که مندرجات برخی از «یشت»‌های اوستا به‌خوبی نشان می‌دهد که ایران در ادب حماسی، پیشینه‌ای بس کهن و پربار داشته است. در تألیفات نویسندگان یونانی و رومی نیز گزارش‌ها و اشاره‌هایی به ادبیات حماسی در زمان ماد‌ها و هخامنشیان هست. این اخبار، هر چه جلوتر می‌آییم، در نوشته‌های پهلوی و بیزانسی و ارمنی و به‌ویژه در عربی و فارسی بیشتر می‌شود؛ ولی از بخت بد، از خود آثار حماسی به زبان‌های ایرانی کهن و میانه، جز «یادگار زریران» به پهلوی که باید آن را برای زمان خود حماسه‌ای دینی دانست

«دانشنامه زبان و ادب فارسی» مجموعه هفت جلدی مغتنمی است که به قلم جمعی از دانشوران و زیر نظر استاد ارجمند آقای دکتر اسماعیل سعادت تدوین شده و انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی آن را در اختیار علاقه‌مندان گذاشته است. آنچه در پی می‌آید، نوشتاری از مجلد دوم است که به موضوع «حماسه» در ادبیات ملل مختلف و از آن جمله ایران می‌پردازد.

دربارۀ تاریخ بیهقی، تألیف ابوالفضل بیهقی (د470ق) نوشته اند که آن در اصل کتابی بوده در سی مجلد در تاریخ آل سبکتکین شامل سه بخش: «تاریخ ناصری»، «تاریخ یمینی» یا «مقامات محمودی» و «تاریخ مسعودی». ولی از آن سی مجلد، چهار مجلد نخستین که شامل بخش های یکم و دوم بوده، و مجلداتیازدهم تا سی ام که دنبالۀ بخش سوم بوده از دست رفته و تنها مجلدات پنجم تا دهم شامل رویدادهای پادشاهی مسعود تا سال 432ق، یعنی یک سال مانده به پایان پادشاهی مسعود، در دست است و متن همین بخش موجود نیز بریده آغاز می گردد.