اخبار

روشنفکران یکی از پایه‌های اصلی انقلاب مشروطه بودند و از آن زمان تا امروز روشنفکری ایران با فرازونشیب‌های مختلف در وقایع گوناگون اجتماعی و سیاسی جامعه نقش داشته است. روشنفکران مشروطه یک پا در فرهنگ داشتند و یک پا در سیاست و این ویژگی آنها بدل به سنت روشنفکری در ایران شد.

ورود ما به عرصه تغییر و استفاده از اندیشه های جدید و مشرب روشنفکری، بیش از هر چیز با انگیزه تغییرات سیاسی بوده نه فلسفی. انقلاب مشروطه، یک انقلاب روشنفکری بود که ملاحظه دین را هم می کرد. این که دنبال تغییر سیاسی بودند، تا حدی معنایش این بود که حرکت روشنفکری، فلسفی و اندیشه ای نبود. ضمن کار سیاسی و اجتماعی، افکار و اندیشه های فلسفی مطرح می شد.

چهارم بهمن ماه سالروز تولد داریوش شایگان (1313-1397) است، فلسفه‌پژوه و نویسنده سرشناس ایرانی كه در سطح بین‌المللی هم نامی آشناست.

امروز مصطفی ملكیان 65 ساله می‌شود، روشنفكر سرشناس ایرانی كه قریب به 30 سال پیش در میانه دهه 70 خورشیدی نامش بر سر زبان‌ها افتاد. البته اهل نظر و افراد پیگیر مباحث اندیشه او را از یك دهه پیش‌تر می‌شناختند، جوانی خوش فكر و با سواد كه در كنار فلسفه اسلامی، زبان انگلیسی می‌دانست و با اندیشه‌های جدید غربی آشنایی داشت.

شگفت زده شدم وقتی شنیدم که سروش از " جناب هیدگر" و نظر او درباب حقیقت گفت، از رورتی نقل قولی بسیار مهم کرد و غیره. سروش با آشنایی بسیار اولیه و اجمالی که اخیرا با مباحث پست مدرن پیدا کرده ، با تواضع از هرگونه تعریف جامع و مانع و قاطع از روشنفکری و حقیقت امتناع ورزید و صرفا به تعدد و تکثر دیدگاهها در این باب اشارت کرد.

گفت‌وگوی عبدالكریم سروش و مصطفی ملكیان در «كلاب هاوس» برای مخاطبان اندیشه در ایران، رویدادی قابل توجه و حائز اهمیت است. دو روشنفكر اثرگذار در سال‌های پس از انقلاب به ویژه در دهه‌های70 و 80 خورشیدی كه هر دو از بستر جریان نواندیشی دینی برآمدند، اگرچه سروش در این 4 دهه همواره از تعبیر مناقشه برانگیز «روشنفكری دینی» دفاع كرده، در حالی كه ملكیان از همان ابتدا از «پارادوكسیكال بودن» آن سخن گفته و در تطور فكری خود حتی از جریان «نواندیشی دینی» نیز فاصله گرفته است.

همکاران عزیز نظر مرا در باب علوم انسانی و آن چه پیشتر در باب این علوم گفته ام و اینکه آیا در سال های اخیر از نقد علوم اجتماعی موجود به دفاع از آنها و تأییدشان رسیده ام، پرسیده اند. به صراحت و سهولت می گویم که من هرگز دعوی محقق بودن در فلسفه علوم انسانی و اجتماعی نداشته ام بلکه به اقتضای مطالعاتم و با نظر به وضع علم و فلسفه در کشور پرسش هایی را مطرح کرده و کوشیده ام که برای آنها پاسخی بیابم.

دغدغه این روزهای برخی از صاحبنظران، کمرنگ شدن نقش مرجعیت‌های فکری- اجتماعی در جامعه است و بر این باورند که مردم در واکنش به مسائل جامعه حتی پیشگام‌تر از آنان حرکت می‌کنند. اگر این ادعا را بپذیریم آن وقت این پرسش مطرح می‌شود که این امر باید مثبت ارزیابی شود یا منفی؟ و چه پیامدها یا مزیت‌هایی برای جامعه دارد؟

رضا داوری اردكانی، ١٥ خرداد ٨٥ ساله می‌شود. بیش از نیم قرن است كه حضوری انكارناشدنی در عرصه تفكر ایران دارد. از سال ١٣٤٦ كه دكترایش را گرفته در گروه فلسفه دانشگاه تهران تدریس كرده و از سال ١٣٧٧ با حكم سیدمحمد خاتمی، رییس‌جمهوری وقت، به ریاست فرهنگستان علوم منصوب شده است. داوری در كنار تدریس و ریاست فرهنگستان تا به امروز افزون بر ٥٠ كتاب و صدها مقاله نوشته است و به ویژه در سال‌های پس از انقلاب، همواره به عنوان یكی از چهره‌های اثرگذار در حیطه اندیشه مطرح است.

در میان نسلی از روشنفكران ایرانی كه در سال‌های پایانی دهه ١٣٤٠ و اوایل دهه ١٣٥٠ خورشیدی پا به عرصه فكری و فرهنگی ایران گذاشتند، داریوش شایگان ویژگی‌های منحصر به فردی داشت كه او را از دیگر روشنفكران هم‌نسل خود چون سیدحسین نصر، رضا داوری اردكانی، داریوش آشوری، احسان نراقی و... متمایز می‌سازد. البته برخی از این روشنفكران با او در شماری از این ویژگی‌ها و خصایص اشتراكاتی دارند، اما آنچه شایگان را یگانه می‌سازد، جمع این ویژگی‌ها در یك فرد است.