چشم‌انداز روشن، فعالیت مستمر/ استاد حسن ناهید نوازنده پیشکسوت نی

1394/9/16 ۱۱:۰۳

من از ١٠سالگی به سمت موسیقی گرایش پیدا کردم. در آن زمان رادیو به شکل حالا وجود نداشت و من صدای ساز زنده‌یاد استاد حسن کسایی را از طریق رادیویی که در بعضی مغاز‌ه‌ها پخش می‌شد به شکل گذری می‌شنیدم و طبعا علاقه‌مند می‌شدم. وقتی علاقه‌ام به ساز جدی شد، تصمیم گرفتم هرطور که شده، استاد حسن کسایی را پیدا کنم. در آن زمان، نی به شکل هفت‌بند زده می‌شد و تنها نوازنده‌ای که در این حیطه وجود داشت استاد کسایی بود اما در آن سال‌ها، دسترسی به ایشان با توجه به سن‌ و‌ سال من ممکن نبود. بنابراین سعی کردم نی را به شکل گوشی بیاموزم. پدر من ارتشی بود و ما فقط چند ‌سال در کرمان زندگی کردیم و بعد از آن به خاطر شغل پدرم به شیراز رفتیم، اما در شیراز استادی در این زمینه وجود نداشت، البته در دیگر رشته‌های موسیقی هم استادی وجود نداشت تا دست‌کم بتوانم به آموختن نت بپردازم.

من از ١٠سالگی به سمت موسیقی گرایش پیدا کردم. در آن زمان رادیو به شکل حالا وجود نداشت و من صدای ساز زنده‌یاد استاد حسن کسایی را از طریق رادیویی که در بعضی مغاز‌ه‌ها پخش می‌شد به شکل گذری می‌شنیدم و طبعا علاقه‌مند می‌شدم. وقتی علاقه‌ام به ساز جدی شد، تصمیم گرفتم هرطور که شده، استاد حسن کسایی را پیدا کنم. در آن زمان، نی به شکل هفت‌بند زده می‌شد و تنها نوازنده‌ای که در این حیطه وجود داشت استاد کسایی بود اما در آن سال‌ها، دسترسی به ایشان با توجه به سن‌ و‌ سال من ممکن نبود. بنابراین سعی کردم نی را به شکل گوشی بیاموزم. پدر من ارتشی بود و ما فقط چند ‌سال در کرمان زندگی کردیم و بعد از آن به خاطر شغل پدرم به شیراز رفتیم، اما در شیراز استادی در این زمینه وجود نداشت، البته در دیگر رشته‌های موسیقی هم استادی وجود نداشت تا دست‌کم بتوانم به آموختن نت بپردازم. تا این‌که در ١٦ سالگی در اردوی رامسر برنده شدم و به‌عنوان جایزه مرا به اروپا فرستادند. بعد از آن نیز با هنرمندی به نام مهدی کمالیان آشنا شدم که یکی از هنرمندان خوب در حیطه سه‌تار بود. او بود که مرا با علی‌اصغر بهاری و نورعلی‌خان برومند آشنا کرد. یادم هست وقتی با نورعلی خان برومند ملاقات کردم او از من پرسید: نت بلد هستی و من پاسخ منفی دادم. او گفت: می‌خواهم تو را در هنرستان موسیقی ثبت‌نام کنم، دعا کن قبول شوی. به این ترتیب با او نزد حسین دهلوی که آن زمان رئیس‌ دبیرستان بود و رهبری ارکستر «صبا» را نیز برعهده داشت، رفتیم. به هرحال در این هنرستان پذیرفته شدم و ٣ ماه هم با ارکستری که در هنرستان فعال بود، کار کردم. در کنار این فعالیت‌ها، نت را هم آموختم تا این‌که دیگر می‌توانستم از روی نت، نی بزنم، یادم هست همه تعجب می‌کردند که چطور می‌توان نی را از روی نت زد. به این شکل بود که به‌عنوان نوازنده و سولیست انتخاب شدم.

در آن سال‌ها یعنی دهه‌های سی و چهل یک ارکستر کوچک به نام «ارکستر استادان» وجود داشت که هنرمندانی چون علی‌اصغر بهاری، جلیل شهناز و زنده‌ياد فرامرز پایور و من در آن فعالیت می‌کردیم. این ارکستر از ‌سال ١٣٤١ تا همین اواخر ادامه داشت. البته بعد که زنده‌ياد فرامرز پایور مریض شد دیگر فعالیت این ارکستر ادامه نیافت. در سال‌های ٤٥ و ٤٦ یعنی از زمان تأسیس تلویزیون دولتی، ارکستری به رهبری مرحوم مرتضی حنانه راه‌اندازی‌‌ شد که من در آن‌جا شرکت کردم. موسیقی ایران در دهه‌ ٣٠ و اوایل دهه ٤٠ بیشتر به سمت حیطه ملی و سنتی گرایش داشت. بعد از پیروزی انقلاب، هنرمندان جوان و مستعدی در عرصه نی ظهور کردند که بی‌تردید تلاش‌هایشان در نوع خود قابل تقدیر است. درواقع می‌توان گفت نی بعد از انقلاب پیشرفت زیادی کرد و تعداد نوازندگانی که امروز در حیطه نی فعالیت می‌کنند به خوبی نشانگر این مسأله است که نی در مقایسه با سال‌های گذشته چقدر توانسته دستخوش تحولات گسترده شود، از آنجایی که به فراخور شرایط زمانه، هرکدام از سازها به نوعی از سوی هنرمندان مورد نوآوری قرار گرفته‌اند، نی هم از این قاعده مستثنی نبوده است. کما این‌که برخی از شاگردان خود من در این سال‌ها به ابداع در حیطه نی پرداخته‌اند.

 به‌عنوان مثال، طی سال‌های اخیر، چند تا از شاگردانم مانند آقایان بیگلری، وزیری، داودی، مفید، حسن‌زاده و... نی ساخته‌اند که به جای ٦ سوراخ از ١٠سوراخ تشکیل شده و علاوه بر تغییرات ظاهری، تکنیک‌های تازه‌تری را هم دربرمی‌گرفت. این نی در برخی از ارکسترها نواخته شده و با اقبال خوبی هم از سوی مخاطبان مواجه شده است. در سال‌هایی که نواختن نی را شروع کردم تا امروز، حرف‌های زیادی درباره این مسأله شنیدم که برخی بر این باور بودند صدایی که از نی خارج می‌شود، غم‌انگیز است، البته حتی اگر به‌زعم  این عده این‌طور باشد، از دیدگاه من این ساز یک غم شیرینی دارد یا دست‌کم می‌توانم بگویم برای من که در این سال‌ها این‌طور بوده است. با این تفاسیر، شرایط نی در حال‌حاضر به نسبت سال‌های گذشته دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده است. یعنی اگر می‌دیدیم که در گذشته فقط هنرمندان مرد به نواختن این ساز روی می‌آورده‌اند، امروز با موج گسترده‌ای از هنرمندان زن هم در این عرصه مواجهیم که جای بسی خوشبختی است. به‌ویژه این‌که اغلب نوازندگان نی در سال‌های اخیر، فارغ‌التحصیلان دانشکده‌های موسیقی بوده‌اند، یعنی صرف‌نظر از فراگیری عملی این ساز دارای تحصیلات آکادمیک نیز هستند که طبعا داشتن این دو مولفه می‌تواند در پیشبرد آنها در این عرصه نقش بسزایی داشته باشد. این نشان می‌دهد که نی توانسته مراحل مختلف را پشت سر بگذارد و به تکامل دست یابد.

منبع: روزنامه شهروند