خطیب مشروطه / حسین میرزانیا

1394/5/14 ۰۹:۵۹

میرزا نصرالله بهشتی مشهور به ملک المتکلمین فرزند میرزا محسن بهشتی در رجب سال 1277 هجری قمری در اصفهان‌زاده شد. دروس حکمت الهی و فلسفه را نزد ملا صالح فریدنی فرا گرفت و در 22 سالگی عازم مکه شد.سپس از مکه عازم هندوستان شد و با علوم جدید و فلسفه مدرن آشنایی پیدا کرد و در شهر بمبئی اقدام به‌ساخت مدرسه‌ای به سبک جدید کرد. در هند اقدام به نوشتن کتابی با نام من الخلق الی الحق کرد که بر ضد استعمار انگلیس و عقاید خرافی بود و به همین علت با فشار و مخالفت انگلستان و فرقه اسماعیلیه مجبور به ترک هندوستان شد و عازم ایران گشت.

درباره میرزا نصرالله بهشتی مشهور به «ملک المتکلمین»

میرزا نصرالله بهشتی مشهور به ملک المتکلمین فرزند میرزا محسن بهشتی در رجب سال 1277 هجری قمری در اصفهان‌زاده شد. دروس حکمت الهی و فلسفه را نزد ملا صالح فریدنی فرا گرفت و در 22 سالگی عازم مکه شد.سپس از مکه عازم هندوستان شد و با علوم جدید و فلسفه مدرن آشنایی پیدا کرد و در شهر بمبئی اقدام به‌ساخت مدرسه‌ای به سبک جدید کرد. در هند اقدام به نوشتن کتابی با نام من الخلق الی الحق کرد که بر ضد استعمار انگلیس و عقاید خرافی بود و به همین علت با فشار و مخالفت انگلستان و فرقه اسماعیلیه مجبور به ترک هندوستان شد و عازم ایران گشت. در بازگشت به ایران در بوشهر به دیدار سید جمال‌الدین اسدآبادی رفت و به مدت سه ماه نزد وی توقف کرد. به گفته خود ملک المتکلمین وی نزد سیدجمال به سه چیز مهم پی برد؛ پاک کردن خرافات از اعتقادات مسلمانان ، از میان برداشتن حکومت استبدادی و  برقراری حکومت ملی. ملک المتکلمین آنگاه به زادگاه خود بازگشت و اقدام به تأسیس مدرسه‌ای به سبک نوین در اصفهان کرد. در 24 ربیع الاول 1318 قمری شرکت (کمپانی) اسلامی را برای تولید البسه وطنی و ایجاد تولیدات ملی و صنایع ایرانی تأسیس کرد و شروع به نگارش کتاب رؤیای صادقه کرد و در این کتاب به نقد کهنه پرستی و تقلید و تملق و سالوسی و روحانیان دین فروش پرداخت و از همین رو مورد غضب سنت پرستان و متعصبین قرار گرفت و مجبور به ترک اصفهان و اقامت در تهران شد. در تهران مورد حمایت و استقبال سید محمد طباطبایی قرار گرفت و سید مسجدی را در اختیار او قرار داد تا در آنجا به وعظ و نشر ایده‌های خود بپردازد. استقراض از روس و تشکیل انجمن سری، نخستین رویارویی ملک المتکلمین با حکومت در ماجرای استقراض میرزا علی اصغر اتابک صدراعظم مظفرالدین شاه از روسیه بود که به دلیل تعهدات سنگین و ضدملی که بر ایران تحمیل می‌کرد ملک المتکلمین به همراه تنی چند از دوستان و یاران خود مانند یحیی دولت آبادی، صدرالعلما، سلیمان خان میکده و شیخ مهدی کاشی و... اقدام به تشکیل انجمنی با نام انجمن سری می‌کنند و با انتشار نامه و شبنامه نسبت به این معاهده و استقراض اعتراض می‌کنند. به همین دلیل مورد تعقیب دولت قرار گرفته و مجبور به مهاجرت به شمال و سکونت در بندرانزلی و سپس بادکوبه می‌شود و در این دو شهر نیز دست به تأسیس مدارسی به سبک و سیاق جدید می‌زند. پس از بازگشت از مهاجرت در تهران به همراه 54 تن از افراد و شخصیت‌های مشهور تهران اقدام به تشکیل مجمعی با نام مجمع ملی می‌کند و این مجمع از میان خود 9 تن از جمله ملک المتکلمین و سید جمال واعظ و محمدرضا مساوات و یحیی دولت آبادی و... را به عنوان اعضای کمیته انقلاب تعیین می‌کنند تا به ترسیم خط مشی بپردازند.  هنگامی که علمای تهران و شخصیت‌های سرشناس پایتخت در اعتراض به ظلم مأمورین دولتی عازم حرم حضرت عبدالعظیم شدند ملک المتکلمین عازم ملاقات با سیدمحمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی شد و در جلسه‌ای که با این دوتن و سایر متحصنین داشت به نوشته ادوارد براون و حاج شیخ مهدی کاشی ملک المتکلمین نوشته‌ای را به متحصنین نشان داد و از آنان خواست تا نظر خود را درباره آن بگویند. پس از بازگشت علما و متحصنین و عدم اجرای خواسته‌های متحصنین توسط دولت، ملک المتکلمین و سید جمال واعظ و سایر شخصیت‌ها خواستار تحقق وعده‌های دولت شده و ملک و یارانش در این راه سهم بسزا داشتند. سرانجام با امضای قانون مشروطیت توسط مظفرالدین شاه ایران صاحب مشروطه شد و برای نخستین بار ایران صاحب مجلس ملی و نمایندگان ملی شد.اما درگذشت مظفرالدین شاه و برآمدن محمدعلی شاه که اعتقادی به مشروطه و قانون نداشت نزاعی سخت میان او و مشروطه خواهان در گرفت که منجر به ظهور استبداد صغیر و به توپ بسته شدن مجلس و دستگیری و قتل دو شخصیت بزرگ مشروطه یعنی ملک المتکلمین و میرزا جهانگیرخان صور اسرافیل شد.

محمدعلی شاه در این میان برای مصالحه با مشروطه خواهان شروطی تعیین کرد ازجمله اینکه باید ملک المتکلمین و سید جمال واعظ و شیخ محمد واعظ و میرزا جهانگیر خان از تهران تبعید شوند که البته سران مشروطه خاصه طباطبایی و بهبهانی بشدت با این شروط مخالفت کردند. کشاکش آزادی و استبداد و مشروطه خواهان و استبدادطلبان سرانجام منجر به  نبردی خونین شد و باحمله سرهنگ لیاخوف روسی با فرمان محمدعلی شاه و به توپ بسته شدن مجلس بهار آزادی به سر آمد وآزادیخواهان دستگیر یا تبعید و زندانی شدند و در این میان ملک المتکلمین و میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل به دستور مستقیم محمدعلی شاه در باغ شاه به طرز فجیعی به قتل رسیدند و بدین ترتیب مشروطیت باخون ملک المتکلمین و صوراسرافیل رنگین گشت و بهای آزادی و مشروطیت را فرزندان برومند ایران این گونه پرداختند.

پانوشت: منابع در دفتر روزنامه موجود است.

روزنامه ایران