1394/2/29 ۱۱:۰۴
بررسی زندگی و خدمات دکتر محمد مصدق به‌ویژه دوران کوتاه ٢٨ ماهه نخست‌وزیری آن زنده‌یاد، نشان می‌دهد که راهبرد او گفتمان اصلاح‌طلبی و انجام اصلاحات در چارچوب قانون و با روش مسالمت‌آمیز و تدریجی یا «گام‌به‌گام»، متناسب با شرایط اجتماعی بوده است. باوجود حضور پررنگ فرهنگ مارکسیسم به‌ویژه حزب توده و القای روش‌های رادیکال در ادبیات سیاسی آن دوران، دکتر مصدق همواره با واقع‌بینی در برنامه‌های خود بر این استراتژی پایبند ماند و تسلیم نیروهای فشار نشد. برپایه چنین نگاهی می‌توان مصدق را نماد و الگوی جنبش اصلاح‌طلبی ایران بعد از انقلاب مشروطه ارزیابی کرد و اندیشه و برنامه‌های او را «نقشه راه» جنبش اصلاح‌طلبی دانست.
مهم‌ترین خدمات دکتر مصدق را علاوه‌بر تأکید بر اسلامیت و ایرانیت، به‌عنوان دو عنصر تشکیل‌دهنده هویت ایرانیان، می‌توان در دو محور قطع استیلای بیگانگان و توسعه اقتصادی از طریق ملی‌کردن صنعت نفت و پیگیری برنامه توسعه سیاسی از طریق اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای ملی و شهرداری‌ها خلاصه کرد. در محور اول، دکتر مصدق از طریق هنر دیپلماسی و با آشنایی با زبان و فرهنگ آنها، توانست بدون اینکه تسلیم بیگانگان شود، با کمترین هزینه استعمار کهن انگلیس را خلع‌ید و حقوق ملت، استقلال و عزت ایرانیان را احیا کند. در محور دوم باتوجه به فرهنگ استبدادی و اقتدارگرایی دیرین در فرهنگ عمومی جامعه، راهکار او برگزاری انتخابات در سطح شوراهای شهری و مجلس شورای ملی بود تا مدیریت از بالا و نظام آمرانه سلطنتی تا مردم بر سرنوشت خود حاکم شوند و به‌تدریج مدیریت از پایین شکل بگیرد. این روند تأثیر شگرفی بر روحیه و تحول فرهنگی مردم ما داشت. باوجود عوامل بازدارنده‌ای که موجب کودتای ٢٨ مرداد شد و وقفه‌ای در فرایند گذار به دموکراسی به وجود آورد، که بایستی درباره آن به تفصیل سخن گفت، اما آثار فرهنگی - اجتماعی این دوران زمینه‌ساز تحولات اجتماعی دهه‌های بعد تا پیروزی انقلاب سال ٥٧ شد. باوجود نقدهایی که به برخی از تصمیمات دکتر مصدق وارد شده است که البته جای تأمل و بررسی دارد و در این مختصر پرداختن به آن مقدور نیست، شادروان دکتر مصدق همواره به‌عنوان یک شخصیت تأثیرگذار نه‌تنها در تاریخ معاصر ایران بلکه در تحولات منطقه مورد تقدیر قرار گرفته است و در سطح جهانی نیز شخصیت و راهکارهای اصولی دکتر مصدق در کنفرانس‌های بین‌المللی مورد ارزیابی و تقدیر قرار گرفته است. ازاین‌رو دکتر مصدق همواره به‌عنوان یک شخصیت ملی و جهانی مطرح بوده و اندیشه و راه مصدق الگوی آموزنده‌ای برای رهبری و فعالان جنبش اصلاح‌طلبی ما بوده است. در همین راستا زنده‌یاد مهندس بازرگان در جلسه تأسیس نهضت آزادی ایران در اردیبهشت سال ١٣٤٠ گفت: «ما مسلمان، ایرانی، تابع قانون اساسی و مصدقی هستیم... مصدقی هستیم و مصدق را از خادمین بزرگ افتخارات ایران و شرق می‌دانیم... ما از مصدق به‌عنوان یگانه‌رئیس دولت که در طول تاریخ ایران محبوب و منتخب واقعی اکثریت مردم بود و قدم در راه خواسته‌های ملت برداشت و توانست پیوند بین دولت و ملت را برقرار سازد و مفهوم واقعی دولت را بفهماند... تجلیل می‌کنیم و به این سبب از (تز) و راه مصدق پیروی می‌کنیم». راه و یاد او گرامی باد.
روزنامه شرق
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید