کتیبه کوروش؛ پیام صلح و مدارای ایران، از دل دنیای باستان تا همیشه تاریخ

1404/9/1 ۱۳:۰۷

۲۶ قرن پیش از سوی فرمانروای سرزمین پارس فرمانی صادر شد که امروز صدای آن از سنگ بنای معبدی بابلی تا ورای هزاره‌ها، در سراسر جهان پیچیده‌ است؛ کتیبه‌ای که کوروش هخامنشی ۶ قرن پیش از میلاد نوشت، امروز به عنوان نخستین منشور حقوق بشر به ثبت جهانی رسیده است.

او بر استوانه‌ای از گل نوشت: «من به همه مردمان آزادی دادم تا خدایان خود را بپرستند، من ویرانی‌ها را بازسازی کردم و ستم را برنتابیدندم، ...».

این کلمات سنگ بنای نخستین منشور حقوق بشر بودند که کوروش بر لوح تاریخ حک کرد اما ثبت این میراثی جهانی، سفری بیست ساله بود، پر از تلاش های خستگی ناپذیر مسئولان، مورخان و دیپلمات هایی از سه کشور ایران تاجیکستان و عراق که با همکاری نمادین پلی بین گذشته و حال زدند.

سرانجام در رویدادی تاریخی در ۶ نوامبر ۲۰۲۵ یعنی ۱۵ آبان ماه خورشیدی، در صحن چهل ‌و سومین کنفرانس عمومی یونسکو در سمرقند، «استوانه کوروش کبیر» به‌عنوان یکی از نخستین منشورهای حقوق بشر جهان به رسمیت شناخته شد و با صد درصد آرا، از سوی کشورهای عضو یونسکو مورد تایید قرار گرفت.

استوانه کوروش از اعماق تاریخ تا ثبت جهانی

کتیبه کورورش که پس از ۲ دهه تلاش متخصصان و دیپلمات‌ها به ثبت جهانی رسید، استوانه است از گل که حدود ۲۵ سانتی متر قطر و عرض آن ۱۰ سانتی متر است؛ این منشور که حالا به عنوان یکی از نخستین اسناد حقوق بشر دنیا جهانی شده، ۴۶ سطر دارد و از نظر محتوایی به ۲ بخش تقسیم می شود.

کارشناس ارشد باستان شناسی پایگاه جهانی پاسارگاد درباره فرآیند کشف و خوانش این میراث باستانی، به خبرنگار ایرنا گفت: این منشور حدود ۱۴۶ سال پیش، در منطقه ای به نام تپه عمران در اسکیه، جایی نزدیک بابل در عراق امروزی کشف شد و یک تکه آن توسط باستان شناسی به نام هرمز رسام که یک باستان شناس آشوری بود و در تیم انگلستان کار می کرد به انگلستان برده و در این کشور ترجمه شد.

فرهاد زارع افزود: ۱۹ سال بعد، بخش دیگری از این منشور، کشف و به دانشگاه ییل در آمریکا منتقل شد و بعد از اینکه خوانش و ترجمه و مشخص شد که قطعه ای از همان منشور کشف شده است، این قطعه نیز به انگلستان انتقال یافت.

به گفته وی، نخستین کسی که پس از گذر هزاره‌ها، منشور کورورش هخامنشی را خواند، رابینسون انگلیسی در سال ۱۸۸۰ بود و سال ۹۰۱۱ به طور کامل خانش و ترجمه شد.

منشور کوروش چه می‌گوید؟

کارشناس باستان شناسی پایگاه جهانی تخت جمشید درباره محتوای کنیبه کوروش نیز گفت: کوروش در خطوط اول تا بیستم این کتیبه، درباره شهر بابل که یکی از شهرهای مهم دنیای باستان بوده صحبت می کند و سپس خود و تبار خود را معرفی می‌کند. از آن پس، و از خط بیستم به بعد، درباره کارهایی که کوروش انجام داده و شرح فتح بابل را بیان کرده است؛ اینکه بدون خونریزی بابل را فتح کرده، اسیرهای بابلی را آزاد کرده و دستور بازسازی بیت المقدس را داده است.

در ادامه این کتیبه، کوروش هخامنشی به شرح بازسازی شهر بابل و کارهای عام المنفعه ساخت و ساز که در زمان فرمانروایی پادشاه بابل از بین رفته بود یا ویران شده می پردازد و ادامه از آزادی حقوق مردم صحبت کرده وبرای همین است که به عنوان اولین بیانیه آزادی حقوق بشر از آن نام برده می ‌شود.

زارع گفت: سنت نوشتن منشور از دوره بابلی و آشوری تا دوره سلوکیان رایج بوده است؛ اما فاتحان، سراسر، شرح فتوحات خود را بیان می کردند و مملو از خشم و خشونت و کشت و کشتار و قربانی کردن برای خدایان آشور و بابل بود، در حالی که در متن منشور فرمانروای ایرانی، سراسر رافت و مهربانی و گذشت می بینیم؛ او به سربازانش دستور داده که از تجاوز به جان و مال و ناموس مردم خودداری کنند و حتی اگر در مسیر لشکرکشی درختی هم وجود دارد، اجازه قطع کردن آن را ندارند.

تحفه تاریخ ایران برای صلح جهانی

منشور کوروش که پس از ۲۵ قرن خفتن در دل تاریخ، کشف و ترجمه شد، امروز هم می تواند پیام های ارزشمندی برای جهانیان داشته باشد تا به تاسی از آن بدانند که صلح و مدارا و انسان دوستی چگونه جاودانه می شود.

چنانکه مدیر پایگاه جهانی پاسارگاد به خبرنگار ایرنا گفت: این منشور که بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش نوشته شده، این موضوع را نشان می دهد که ایرانیان ۲۶ قرن پیش نیز به حقوق بشر اهمیت می داده و این امر در اسناد تاریخی آن نیز نمودار است.

محمد نصیری حقیقت گفت: امروز مردم جهان می‌توانند به این کتیبه باستانی استناد کنند و از آن مفاهیمی را برای صلح و آرامش و برای در کنار هم زندگی کردن برگیرند.

او ادامه داد: پیام منشور کوروش به مردم دنیا، پیام آزادی، احترام به ملل و تکریم ادیان و مذاهب و اقوام مختلف است؛ اگر این پیام در دنیا نهادینه شود و احترام به آن پذیرفته شود، دنیا پر از عدل و داد خواهد شد؛ پیامی که از ایران به سراسر دنیا مخابره شده است.

آرامگاه نویسنده نخستین بیانیه حقوق بشر در پاسارگاد امروز پایگاهی جهانی برای گفت‌وگوی میان ملل است و ایرانیان در سایه این آرامگاه، به جهانیان یادآوری می کنند که صلح و مدارا ریشه در این خاک دارد که احترام به کرامت انسانی زبانی است که دراین درس هزاران سال پیش تکلم می شد.

ثبت جهانی منشور کوروش آغازی بر یک مسئولیت بزرگ‌تر است. اینک این آموزه ها بخشی از برنامه های آموزشی و فرهنگی یونسکو تبدیل خواهد شد تا نسل های آینده در سراسر دنیا بیاموزند که مدارا بر خشک مغزی پیروز است، عدالت بر ستم و آزادی بر اسارت؛ این پیام کوروش امروز پیام ایران برای جهان است.

منبع: ایرنا