1402/9/30 ۱۳:۱۴
شب چله یا همان شب یلدا به عنوان بلندترین شب سال در بین بخشی از مردم چهارمحال و بختیاری با شاهنامه خوانی همراه است که شاید امروز برخی از جوانان کمتر به شاهنامه‌خوانی توجه می‌کنند.
با این وجود، همچنان در بین برخی از جمع‌های خانوادگی شاهنامه‌خوانی از سوی پدربزرگ‌ها یا کسانی که لحن و خوانش خوبی دارند خوانده می‌شود و در شب چله این شاهنامه خوانی بیش از گذشته مورد توجه قرار می‌گیرد.
این خوانش به صورت داستانی و حماسی با روایتی دراماتیک از رخدادهای شاهنامه در جمع خوانده می‌شود و هنوز در برخی از روستاها یا نقاط دیگر شهری شاهنامه‌خوانی شب چله از اهمیت ویژه‌ای برخورد است.
شاهنامه کتاب مورد توجه مردم در چهارمحال و بختیاری
یک پژوهشگر تاریخ و مردم‌شناس در خصوص جایگاه ویژه کتاب شاهنامه در بین مردم استان گفت: شاهنامه اگرچه در خراسان سروده شد اما در بین مردم بختیاری زنده و پویا مانده است.
عباس قنبری عدیوی به خبرنگار ایرنا گفت: قبل از فردوسی نسخه‌های حماسی و اساطیری در تاریخ شعر و ادب کشور وجود داشت اما سُرایش شاهنامه از سوی فردوسی نسبت به استواری کلام، انتخاب واژگان مناسب و اندیشه زیبا در مقایسه با دیگر متون متفاوت بود و همین موضوع سبب شد تا شاهنامه فردوسی به عنوان یک کتاب محبوب در بین ایرانیان جای خود را باز کند.
وی افزود: اگرچه شاهنامه برای همه مردم ایران زمین محبوب است و جایگاه ویژه‌ای دارد اما در زاگرس و به ویژه در چهارمحال و بختیاری این محبوبیت دوچندان است چرا که مردم بختیاری با داستان‌ها و روایت‌های شاهنامه ارتباط مستقیم برقرار می‌کنند و رزم‌ها، بزم‌ها، ایران‌دوستی و حماسه‌آفرینی‌های این کتاب کهن با ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی مردم منطقه همخوانی دارد.
وی تصریح کرد: مردم سلحشور و فرهنگ‌مدار منطقه زاگرس به شاهنامه‌خوانی در دوره‌های مختلف تمایل نشان داده‌اند و سنت شاهنامه‌خوانی را با صدای مردانه و فراز و فرودهای آوایی و موسیقی طبیعی در آیین‌های جشن، عزا، رزم و بزم اجرا می‌کنند و در این میان سیاوش‌خوانی و داستان‌های حماسی شاهنامه در بین مردم منطقه جایگاه بهتری دارد.
این پژوهشگر حوزه ادبیات به جریان مشروطه و نقش شاهنامه‌خوانی در تقویت روحیه فاتحان تهران اشاره کرد و گفت: در دانش‌نامه علوی آمده است که زمانیکه بختیاری‌ها منطقه را به مقصد تهران ترک می‌کنند در طول مسیر شاهنامه به همراه داشتند و با خوانش آن امیدوارانه و پیروزمندانه راهی تهران شدند.
قنبری ادامه داد: امروز نیز در بسیاری از مناطق شهری و روستایی استان خانواده‌ها در دورهمی‌های خود اقدام به خوانش شاهنامه می‌کنند و افرادی که نقالی بلد هستند اقدام به پرده‌خوانی کرده و آن را به فرزندان خود منتقل می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه شاهنامه به عنوان یک میراث کهن، آیین‌های توحیدی، اخلاقی، حماسی و فرهنگی بسیاری را در خود دارد، اظهار داشت: این موارد بخشی از فرهنگ مردم را شکل می‌دهد و سبب تمایل مردم به نقالی و شاهنامه‌خوانی می‌شود.
این پژوهشگر تاریخ افزود: با توجه به استقبال خوب نسل‌های جدید به شاهنامه‌خوانی پیشنهاد می‌شود با استفاده از روش‌های آموزشی متناسب با روز، فراگیری شاهنامه به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود تا بتوان در ترویج و بسط این سنت ارزشمند که جزو سرمایه ملی ما به شمار می‌رود بیش از پیش گام برداشت.
گرایش کودکان و نوجوانان استان به شاهنامه‌خوانی
یک مدرس شاهنامه‌خوانی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چهارمحال و بختیاری در خصوص گرایش نسل‌های جدید به شاهنامه‌خوانی و نقالی گفت: شاهنامه‌خوانی در بین کودکان و نوجوانان استان جایگاه ویژه‌ای دارد و هر ساله تعدادی برای آموزش به کانون مراجعه می‌کنند.
ژیلا مهندس که ۲۲ سال است که به کار تدریس شاهنامه‌خوانی و نقالی به کودکان و نوجوانان مشغول است به خبرنگار ایرنا گفت: در طول این سال‌ها هرچه جلوتر می‌رویم شاهنامه‌خوانی با استقبال بیشتری از سوی کودکان روبرو می‌شود.
وی تصریح کرد: اگرچه یکی از دلایل مراجعه تعدادی از کودکان و نوجوانان برای فراگیری شاهنامه‌خوانی و نقالی اصرار والدین است اما در این میان کودکان و نوجوانانی هم وجود دارد که به سبب علاقه شخصی به این سمت گرایش پیدا کرده‌اند.
تاثیر مثبت شاهنامه‌خوانی در افزایش اعتماد به نفس
مهندس با اشاره به بخش‌های اساطیری، حماسی و تاریخی شاهنامه، تصریح کرد: برخی از کودکان و نوجوانان علاقه‌مند به شاهنامه‌خوانی، بخش میانی این کتاب کهن که همان حماسی‌ست را برای فراگیری انتخاب می‌کنند و همین موضوع قدرت اعتماد به نفس آن‌ها را بسیار بالا می‌رود.
وی با بیان اینکه شاهنامه‌خوانی در سال‌های اخیر در تمامی نقاط کشور از اقبال خوبی برخوردار شده است، اظهار داشت: آموزش شاهنامه‌خوانی در استان ما پررنگ‌تر از دیگر نقاط کشور است چرا که شاهنامه در بین ایل بختیاری از زمان قدیم جایگاه ویژه‌ای داشته و از کودک خردسال تا پیرمرد ۹۰ ساله شاهنامه‌خوانی می‌کنند.
این مدرس شاهنامه‌خوانی افزود: چالشی که در این خصوص وجود دارد، این است که منابع قوی و متقنی در خصوص متون کهن وجود ندارد و کتاب‌های معتبر موجود نظیر کتب دکتر خانلری هم قیمت بالایی دارد و خرید آن در توان همه افراد نیست.
مهندس یادآور شد: از سوی دیگر چالشی که در حال حاضر وجود دارد بسیاری از کودکان و نوجوانان از مرشدها و نقال‌های دیگر تقلید می‌کنند و سبک و روش خاص خود را پیدا نکرده‌اند که باید در این خصوص بیشتر کار کرد.
سهم زیاد شاهنامه‌خوانی و نقالی در سبد جشنواره‌های استان
معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص حمایت از شاهنامه‌خوانی در استان به خبرنگار ایرنا گفت: از سال‌های گذشته جشنواره منطقه‌ای شاهنامه‌خوانی زاگرس‌نشینان به میزبانی لردگان برگزار و با استقبال خوبی نیز روبرو می‌شد اما پس از شیوع ویروس کرونا این رویداد فرهنگی متوقف شد و امید می‌رود بزودی پس از وقفه چند ساله اجرای آن از سر گرفته شود.
حجت‌الله شیروانی افزود: علاوه بر این جشنواره، نشست‌های خوانش متون کهن از جمله شاهنامه در استان از رونق خوبی برخوردار است و امسال نیز که جشنواره هنرهای نمایشی و آیینی کشور به میزبانی استان برگزار شد، اجراهای متعددی در بخش نقالی و شاهنامه‌خوانی به روی صحنه رفت.
وی بزرگداشت مفاخر و مشاهیر استان را از دیگر برنامه‌های این اداره‌کل برشمرد و گفت: در سالجاری با حضور استادان شاهنامه‌پژوه، بزرگداشت حکیم فردوسی در استان برگزار شد.
معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه شاهنامه بخشی از هویت مردم زاگرس‌نشین به ویژه ایل بختیاری است، افزود: قهرمان‌پروری و حماسه‌آفرینی در فرهنگ بختیاری جایگاه ویژه دارد و از آنجاکه شاهنامه بزرگترین متن قهرمان‌پروری ایرانی به شمار می‌رود در بین بختیاری‌ها جایگاه مهمی دارد.
شیروانی یادآور شد: اگرچه به سبب تغییر سبک زندگی، قهرمانان نسل‌های جوان و نوجوان شکل دیگری به خود گرفته است اما اقبال به شاهنامه‌خوانی و پرداختن به نقالی و روایت حماسه‌آفرینی‌ها نشان از تداوم روح ایرانی و استمرار فرهنگ کهن آن دارد.
شکل‌گیری ابتکارات جدید در شیوه نقالی
علاقه مردم استان به شاهنامه‌خوانی سبب شده تا در سال‌های اخیر ابداعات و ابتکارات ویژه‌ای نیز در حوزه نقالی شاهد باشیم و علاوه‌بر مردان، زنان و دختران بسیاری پا به این عرصه گذاشته‌اند.
نقالی یک نوع هنر نمایشی ایرانی است. هنر نقالی در فرهنگ ایرانی ریشه دارد و قدیمی‌ترین شکل بازگو کردن قصه‌ها و داستان‌های حماسی یا مذهبی است.
نقالی با همکاری سازمان میراث فرهنگی، بنیاد فردوسی، خانه تئاتر و مرکز هنرهای نمایشی کشور ایران در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۱ در ششمین اجلاس میراث معنوی ناملموس یونسکو به ثبت جهانی رسید.
چند سالی است که یه زوج از استان چهارمحال و بختیاری با انجام ابدعاتی در شیوه نقالی این هنر اصیل ایرانی را رنگ و لعاب دیگری بخشیده و توانسته تا حدی شوق فراگیری هنر نقالی را در علاقمندان این رشته تقویت کند.
اردوان بیرگانی همسر و زوج هنری مهرانگیز قلاوند چگونگی شکل‌گیری فعالیت هنری خود را اینگونه عنوان کرد: از کودکی با شاهنامه آشنا بودم چرا که پدر و عمویم شاهنامه‌خوانان خوبی بودند و برای خانواده داستان‌های حماسی میخواندند و همین موضوع علاقه به نقالی را در من ایجاد کرد.
وی ادامه داد: علاوه بر آن در سال ۸۵ نمایشی از زنده یاد عزت‌الله مهرآوران به نام "عاشق کُشون" اجرا کردیم که مضمون آن عشق نافرجام زن و مرد نقالی بود که عاشق یکدیگر بودند که بعد از اینکه پس از سال‌ها به وصال یکدیگر می‌رسند جان خود را از دست می‌دهد و همانجا بود که تصمیم گرفتیم با مرگ شخصیت‌های داستان "عاشق کشون" زوج نقال امروز را شکل دهیم.
بیرگانی تصریح کرد: از سوی دیگر به خاطر ارادتی که به ارزش‌های ملی داشتیم هنر نقالی را ابزاری قرار دادیم تا بخشی از این ارزش‌ها و فرهنگ فاخر ایرانی را به نسل‌های جدید منتقل کنیم از همین رو این رشته هنری را برگزیدیم تا بتوان سهم خود را در این خصوص ادا کنیم.
این زوج علاوه‌بر آن با تعلیم شاهنامه‌خوانی به فرزند خود که نام "گُردآفرین"(یکی از پهلوان زن ایرانی و دختر گژدم است) را برای آن انتخاب کرده‌اند، از تاثیرات مثبت نقالی بر فرزند خود می‌گویند و عنوان می‌کنند که این هنر تاثیر بسزایی در افزایش اعتماد به نقش گردآفرین و سخنوری و فن بیان وی داشته است.
شاهنامه‌خوانی در بین مردم این استان به ویژه در شب‌نشینی‌های زمستان، اعیادی همچون شب یلدا و سایر مناسبت‌ها رونق خاصی دارد.
چهارمحال و بختیاری از استان‌های زاگرس‌نشین با ۱۲ شهرستان و حدود یک میلیون نفر جمعیت است.
منبع: ایرنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید