آیین‌های عزاداری در مشهد / سعید طاووسی مسرور

1402/6/27 ۱۰:۴۳

عزاداری امام حسین با اربعین به پایان می‌رسد و دهه آخر صفر به عزاداری رسول خدا و امام رضا و امام حسن مجتبی اختصاص دارد که در مشهد به نام چهل هشتم از آن یاد می‌شود و دسته‌ها و هیئت‌های مختلف از سراسر کشور به مشهد می‌روند. این آیین ها می تواند در مطالعات عزاداری پژوهی برای محققان جالب توجه باشد.

آیین های متفاوت عزاداری 28 صفر در مشهد که برای مطالعات عزاداری پژوهی مهم است

یکی از شهرهایی که در ایام عزاداری بسیار جالب است شهر مشهد است. در مشهد به علت وجود حرم مطهر امام رضا(ع) در ایام عزاداری، عزاداران از اقوام و شهرهای مختلف حضور پیدا می‌کنند. بنابراین نکته ای که در عزاداری مشهد دیده می‌شود برگزاری مراسم سایر شهرها در مشهد است. مثلا مراسم مشعل گردانی توسط نجفی‌های مقیم مشهد برگزار می‌شود. مراسم خاصی نیز توسط آذربایجانی‌هایی که در مشهد حضور دارند برگزار می‌شود یا در هیئت‌های عرب‌های ساکن مشهد به جای چای یا شربت که در ایستگاه‌های صلواتی شهرهای مختلف رایج است قهوه داده می‌شود.

اما آئین‌های مربوط به خود مشهد یکی اذن عزا است که در شب آخر ماه ذی حجه پرچم مطهر حرم امام رضا(ع) تعویض می‌شود و پرچم سیاه برافراشته می‌شود که نشانه آغاز عزاداری امام حسین(ع)  است. بحث دیگری که در مشهد شاهدیم مجالس روضه خوانی است که بعضا برخی از آنها با قدمت بیش از یک قرن در مشهد برگزار می‌شود. مثلا روضه  عیدگاهی در کوچه عیدگاه از این نمونه‌هاست. از مهمترین مجالس روضه‌ها در مشهد می‌توان به روضه خاندان سیستانی، روضه آقای شاه و روشه شیخ محمد تقی بجنوردی اشاره کرد.

بحث دیگر آئین بازار روی است که منظور دسته روی در سایر شهرهاست اما چون از طرف بازار به سمت حرم در تاسوعا و عاشورا می‌روند بازار روی گفته می‌شود. در مشهد این آئین هم در دهه اول محرم و هم در تاسوعا و عاشورا و هم در دهه آخر صفر یعنی شهادت حضرت رضا و ایام 28 صفر برگزار می‌شود که در کنار بازارخوانی انواع مراسم مانند زنجیر زنی، سینه زنی و سقایی ... هم برگزار می‌شود.

آئین کرسی زنی در حرم رضوی آئینی است که یک کرسی یا صندلی یا چهارپایه می‌گذارند و نوحه خوان بربالای آن رفته و دم می‌گرفته و عزاداران دور او جمع می‌شده و دم او را پاسخ می‌دادند. آئین خیمه سوزان که یادآور آتش زدن خیمه‌های حرم امام حسین(ع) است در کربلاست در عصر عاشورا در مشهد در میدان طبرسی برگزار می‌شود. آئین شام غریبان هم مانند جاهای دیگر برگزار می‌شود.

شله پزان، شله مشهدی که غذای خاص این شهر است در ایام عزاداری محرم برگزار می‌شود و از عزاداران با شله مشهدی پذیرایی می‌شود اما درباره عزاداری مشهد نکته مهم مراسم چهل و هشتم است؛ در مشهد به روز 28 صفر چهل هشتم می‌گویند.

 این در حالی است که عزاداری امام حسین با اربعین به پایان می‌رسد و دهه آخر صفر به عزاداری رسول خدا و امام رضا(ع) و امام حسن مجتبی(ع) اختصاص دارد که در مشهد به نام چهل هشتم از آن یاد می‌شود و دسته‌ها و هیئت‌های مختلف از سراسر کشور به مشهد می‌روند که روزهای آخر ماه صفر در مشهد باشند که روز آخر ماه یعنی شهادت امام رضا(ع) در مشهد باشند. در این مدتی که در مشهد هستند به ویژه در روز 28 صفر در حرم و خیابان‌های اطراف آن عزاداری می‌شود و هر کدام آئین‌های و مراسم و سبک‌های خودشان را اجرا می‌کنند. می‌توانیم بگوییم که 28 صفر در مشهد همایش سالانه عزاداری ایران است که به صورت یکجا در مشهد برگزار می‌شود. این امر برای کسانی که در حوزه عزاداری پژوهش می‌کنند یا علاقه مند  آئین‌های سنتی هستند می‌تواند بسیار جالب باشد.

در عزاداری روزهای آخر صفر عزاداران اعتقاد دارند که مزد خودشان را از امام رضا(ع) برای دو ماه عزاداری برای امام حسین(ع) دریافت خواهند کرد.

منبع: ایبنا