1402/6/18 ۱۳:۵۹
مهم‌ترین کتاب‌های طبری «تاریخ الرسال و الملوک» یا «تاریخ الامم و الملوک» است که از کامل‌ترین کتاب‌های تاریخی است و بیشترین حوادث و وقایع را در خود دارد.
اعتماد طبری بر روایات ابومخنف
کتاب «روایت‌های ابومخنف در تاریخ طبری: عصر خلفای راشدین» با ترجمه میثم کرمی، طلعت ده‌پهلوان، محمدعلی کاظمی‌تبار از سوی انتشارات نگاه معاصر چاپ و منتشر شده است.
ابوجعفر طبری اهل آمل طبرستان بود. در سال ۲۲۴ هجری متولد شد. وی در جستجوی علم بود و بسیار سفر می‌کرد. از تعداد زیادی از شیوخ و بزرگان علم آموخت و در اواخر زندگی‌اش ساکن بغداد شد. علما او را بسیار ستوده و گرامی داشته‌اند. نویسندگی بخشی از عادت و خلق و خویش بود و طی چهل سال هر روز چهل برگه می‌نوشت. یکی از شاگردانش تعداد برگه‌های نوشته‌شده توسط او را بر روزهای عمرش از زمان بلوغ تا زمان وفاتش در هشتادوشش‌سالگی تقسیم کرد که حاصل آن نوشتن روزی چهارده برگه به صورت میانگین بود.
از مهم‌ترین کتاب‌های طبری «تاریخ الرسال و الملوک» یا «تاریخ الامم و الملوک» است که از کامل‌ترین کتاب‌های تاریخی است و بیشترین حوادث و وقایع را در خود دارد. او تاریخش را با مقدمه‌ای در رابطه با آغاز آفرینش و سپس پرداختن به تاریخ بشر از آدم (ع) تا پیامبر (ص) آغاز کرده است. در ادامه به ترتیب حوادث را از سال اول هجری تا سال ۳۰۲ ه.ق مورد بررسی قرار داده است.
وی رقم هر سال را ذکر و به شرح حوادث رخ‌داده در آن سال می‌پردازد و با ذکر نام کسی که متولی برگزاری حج آن سال بود و نام‌بردن از کارگزارانی که در آن سرزمین بر مسند باقی مانده یا عزل شده‌اند، مطالب و موضوعات آن سال را به پایان می‌برد. آن‌گاه به بررسی سال بعد می‌پردازد و در صورتی که زمان حادثه طولانی شود، بر حسب زمان وقوع آن حادثه، آن را به چند بخش تقسیم می‌کند و گاه روایت را هنگامی که در متن آن چیزی بیاید که در تعارض با روایت باشد، قطع می‌کند و دوباره به آن بازمی‌گردد و می‌گوید: سخن به روایت فلان بازگشت.
طبری در نگارش کتابش به تعدادی از اخباریون تکیه دارد که ابومخنف یکی از آنهاست و تعیین میزان اعتماد وی به او و شناخت موضوعاتی که به آن پرداخته، ممکن است. به عادل‌بودن ابومخنف خدشه وارد است و رویکردی انحرافی دارد. تعداد روایات او در «تاریخ طبری» به حدود ششصد روایت می‌رسد که شامل بازه زمانی وفات پیامبر اسلام تا سال ۱۳۲ هـ. می‌شود و عبارت است از زمان تشکیل امت اسلام و شکل‌گیری نظام‌های اسلامی و برپایی آشکار نخستین دولت اسلامی که نمونه‌ای پیروی‌شده و الگویی برای تمام دوران‌های بعدی به شمار می‌رود.
در باب اول کتاب افزون بر اشاره به زندگی ابومخنف، روایات او درباره خلافت ابوبکر، عمر و عثمان بررسی شده است. باب دوم کتاب نیز به بررسی روایات ابومخنف درباره خلافت علی (ع) دارد.
برخی از نتایجی که نویسنده از بررسی روایات ابومخنف می‌گیرد، عبارتند از: اجماع و اتفاق نظر علما بر کنارگذاشتن ابومخنف و معتبرندانستن او؛ اثبات شیعه‌بودن ابومخنف؛ ابومخنف به جعل و تحریف در روایات اقدام نموده است که می‌توان از جمله به داستان شورا و داستان بیعت با علی (ع) اشاره کرد؛ کثرت و فراواتی روایات ابومخنف در تاریخ طبری به طوری که مجموع این روایات به ۸۵۸ عدد می‌رسد؛ ضعیف‌بودن تمامی اسناد ابومخنف و علت این ضعف محدود به ضعیف بودن خودش نیست، بلکه روایات وی خالی از ارسال یا انقطاع یا پیچیدگی و غموض یا تدلیس یا ضعف راویان پیش از او نیست؛ اعتماد طبری بر روایات ابومخنف از صفین و... و اهمال وی در پرداختن به کتاب‌های دیگر نمی‌تواند به این معنا باشد که او ابومخنف را بر آن کتاب‌ها و روایات‌شان ترجیح داده است، چه‌بسا وی اصلاً آن کتاب‌ها را مورد بررسی قرار نداده باشد که احتمال چنین موردی بیشتر است.
کتاب «روایت‌های ابومخنف در تاریخ طبری: عصر خلفای راشدین» پس از مقدمه به باب اول: ابومخنف و روایات او در مورد خلافت ابوبکر و عمر و عثمان پرداخته است که خود شامل سه فصل است. فصل اول: ابومخنف لوط بن یحیی، فصل دوم: روایات ابومخنف در باب خلافت ابوبکر و فصل سوم: روایات ابومخنف در باب خلافت عمر و عثمان.
باب دوم: روایات ابومخنف در مورد خلافت علی (ع) است که دربردارنده چهار فصل فصل اول: «بیعت با او و تعیین والیان»، فصل دوم: واقعه جمل، فصل سوم: جنگ صفین و فصل چهارم: حکمیت و خروج خوارج است. نتایج و یافته‌ها و فهرست منابع و مآخذ پایان‌بخش کتاب را دربرمی‌گیرد.
طبری در عصر خودش بسیار سرشناس بود و اهل فضل و هنر که احترام خاص به او می‌گذاردند خاصه شاگردانش که تا درجه پرستش به او محبت و احترام کرده‌اند. کتاب‌هایش در زمان حیات خودش رواج و شهرت بسیار یافته و همه با نظر تحسین و تمجید به آنها نگریسته‌اند. چنانکه یکی از معاصرین او گفته است که من حاضرم مسافرتی به چین بکنم و بتوانم کتابی مانند تفسیر کبیر بنویسم. طبری در انتخاب احادیث و روایات و درجه صحت و اعتبار آنها دقت و کنجکاوی زیاد کرده است، او مخصوصاٌ وقایع و اتفاقات مهم را با جزئیات کامل شرح داده و این خود بر قیمت و اهمیت کتاب او افزوده است.
شهرت و اهمیتی را که تالیفات طبری در زمان خود مولف در قرون بعد احراز کرده است از کثرت نسخی که انتشار یافته است می‌توان استنباط کرد چنانکه از تاریخ او بیست جلد در کتابخانه عزیز از خلفای فاطمی عصر (در نیمه اخیر قرن چهارم هجری) وجود داشته، و وقتی صلاح الدین ایوبی در سال ۵۸۹ مصر را تصرف کرد ۱۲۰۰ جلد آن فقط در کتابخانه سلطنتی نجا بوده است.
با وجود این همه نسخ متعددی که از تاریخ طبری انتشار یافته، انقلاب‌ها و حوادث در مشرق زمین چنان صدمات و لطماتی وارد ساخته است که امروز یک نسخه کامل از آن کتاب در هیچ کجا یافت نمی‌شود! و در قرون بعد تصرفات و تغییراتی در تاریخ طبری حادث شد و گاهی با حذف بعضی قسمت‌ها و گاهی باضافه بعضی زوائد منتشر شده است.
ابن مسکویه کتاب تجارب‌الامم خود را که تاریخی از ابتدای خلفت تا سنه ۳۶۹ هجری است شبیه به تاریخ طبری نوشته و اغلب ماخذ آن همان تاریخ طبری است، و در سنه ۳۵۲ بلعمی وزیر منصور اول ششمین پادشاه سامانی تاریخ طبری را به فارسی ترجمه کرده و ابن الاثیر متوفی ۶۳۰ نیز تاریخ طبری را خلاصه و مختصر کرده و ضمیمه تاریخی تا سنه ۶۲۰ هجری قمری بر آن افزوده است.
طبری در سال ۳۱۰ هجری قمری در زمان خلافت المقتدر بالله هجدهمین خلیفه عباسی مقارن پادشاهی نصربن احمد سامانی پادشاه ایران در بغداد درگذشت.
کتاب «روایت‌های ابومخنف در تاریخ طبری: عصر خلفای راشدین» با ترجمه میثم کرمی، طلعت ده‌پهلوان، محمدعلی کاظمی‌تبار، در ۴۰۴ صفحه، از سوی انتشارات نگاه معاصر چاپ و منتشر شده است.
منبع: ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید