1393/10/22 ۱۱:۵۴
هانس روبرت رومر، ادوارد براون، کلیفورد ادموند باسورث، مری بویس، نیکلاس سیمز ویلیامز، کلمان امبو هوار، یوسف میخائیلوویچ ارانسکی و ...از ایران شناسان بنام غربی هستند. بله تا بوده، چنین بوده که غربی‌ها بیشتر از خود ما به این موضوع علاقه نشان داده‌اند، تا جایی که قریب به اتفاق ایران شناسان بنام شخصیت‌هایی غربی هستند. هنر آنلاین 10 ژانویه (20 دی) - سالروز تولد ریچارد فرای- را واسطه قرار داده است تا بتواند دست کم چند و چون این ماجرا و حاشیه‌هایش همیشگی‌اش را بررسی کند.
قضیه ریچارد فرای
نام اصلی‌اش: پرفسور ریچارد نلسون فرای. او متولد ۱۰ ژانویه 1920 در آمریکاست و متوفی به روز و سال ۲۷ مارس ۲۰۱۴. احتمالا همه قضیه دفن او در ایران را به یاد می‌آورید. هر چند فرجام کار سوزاندن جسد او بود و نه دفن در "نصف جهان".
درباره او نوشته‌اند که او متخصص برجستهٔ ایران‌شناسی، شرق‌شناس و استاد دانشگاه هاروارد بود. فرای بیش از ۷۰ سال از زندگی‌اش را صرف مطالعه و پژوهش درباره تاریخ و فرهنگ فلات ایران کرد و یکی از آخرین بازماندگان نسل ایران‌شناسان و شرق‌شناسانی چون آرتور کریستین‌سن و آرتور پوپ، رومن گیرشمن و پروفسور آلبرت امستد بود که شرق‌شناسی را در دانشگاه‌های جهان بنیان گذاشتند و تألیفات بسیاری درباره فرهنگ و هنر و تاریخ ایران داشتند.
او به دلیل علاقه‌اش به ایران و به خصوص اصفهان، یزد و شیراز وصیت کرده بود که در این خاک دفن شود که البته خاکسپاری او چنان جنجالی و حاشیه‌ای شد که خانواده او عطای این خاکسپاری را به لقایش بخشید و جسد او را سوزاند.
خود فرای در این باره می‌نویسد: "درست زمان ریاست‌جمهوری خاتمی بود که درخواستم برای دفن‌شدن در کناره زاینده‌رود را دوباره مطرح کردم و ایشان نیز استقبال کردند و شهردار وقت اصفهان و استاندار آن زمان اصفهان نیز موافقت کردند که این اتفاق بعد از مرگم صورت گیرد. زمان رئیس‌جمهوری احمدی‌نژاد نیز او حتی خانه‌ای در اصفهان به من بخشید که این حق را به من داد تا آخر عمر در اصفهان زندگی کنم و من هشتم آگوست ۲۰۱۰ به اصفهان آمدم. "
اما خب بعدها فرای را جاسوس و مامور سیا خواندند و دزد میراث فرهنگی کشور و با این تفاسیر نهایتا از خاکسپاری او در ایران ممانعت به عمل آمد.
ایران شناسان غربی در آیینه خودی‌ها
اما پژوهشگران ایرانی درباره این موضوع چه فکر می‌کنند. آیا ایران شناسی بالذاته رشته‌ای غربی است و به همین دلیل است که کارشناسان خبره آن غیر ایرانی هستند؟ در "ایران شناسی" این پژوهشگران بوی دوز و کلک هم می‌آید؟
علی دهباشی در این باره به هنرآنلاین می‌گوید: ایران‌شناسی در کنار شرق‌شناسی موضوعیت پیدا کرد و مطرح شد و رشته‌ای است که منشا آن را باید در دنیای غرب جست‌وجو کرد. این رشته به دلیل شناخت بیشتر مردم مشرق زمین ایجاد شد و در دوران‌های مختلف شکل‌های گوناگونی به خود گرفت.
او ادامه می‌دهد: باید توجه داشت که ایران‌شناسی با یکسری وجوه سیاسی همراه بود و در دوره‌هایی که نیروی استعمار در شرق هدف‌گذاری کرده بود روی این رشته سرمایه‌گذاری کرد. بدیهی است که استعمار همیشه نیاز به نوعی شناخت از دانش و فرهنگ مناطقی که قرار بود تحت سیطره خود بگیرد، داشت بنابراین از این موضوع کمال استفاده را برد.
اما دهباشی درباه نیمه پر لیوان می‌گوید: البته در کنار این موضوع باید به وجوه مثبت آن نیز اشاره کرد. شرق‌شناسی خدمات زیادی به فرهنگ مشرق زمین ارائه کرد. اندیشمندان بزرگی بودند که عمر و زندگی‌شان را صرف شناخت تاریخ، فرهنگ و تمدن شرق کردند و آثار مهمی نوشته یا کشف یا تصحیح کردند. اندیشمندانی که در حوزه‌های شناخت تاریخ، باستان‌شناسی، زبان‌شناسی و آنچه که دربرگیرنده تاریخ و فرهنگ است، آثار درخشانی خلق کردند.
دهباشی در پاسخ به این سوال که ایران‌شناسی در داخل کشور خودمان چگونه بوده است، گفت: این رشته ابتدا در خارج از کشور شکل گرفته است. بعدها ایران‌شناسی به مطالعات تاریخی - پژوهشی قبل از اسلام می‌پرداخته است تا زمان انقلاب. بعد از انقلاب اسلامی مسائل تاریخ و فرهنگ و ادبیات معاصر مورد توجه دپارتمان‌ها یا نهادهای ایران‌شناسی قرار گرفت و مسائلی نظیر تجدد و مدرنیته در ایران و مباحثی درباره شخصیت‌هایی همچون سید علی شریعتی، جلال آل احمد و کسانی دیگر که در به وجود آمدن اندیشه معاصر ایرانی نقش داشتند مورد توجه قرار گرفت.
اما فریدون جنیدی که احتمالا بنیادگراترین نظریه پرداز در این زمینه باشد، معتقد است: خودی‌های ما همگی غرب زده هستند و همه دارند فرامین غربی‌ها را می‌آموزند. حالا تفاوت ندارد این غرب اروپا و فرهنگ یونانی باشد یا جهان عرب.
او می‌گوید: دانشگاه‌های ما در آموزش زبان‌های باستانی شدیدا به دنبال شیوه غربی هستند. در حوزه زبان پهلوی شخصی به نام مکنزی پیدا شد که آدم دیوانه‌ای بود. این فرد با ایران جنگید و تمام متون پهلوی را به شیوه‌ای خواند که اصلا معنا ندارد. در خود اروپا هم بعضی از کشورها و دانشگاه‌ها از شیوه او پیروی نمی‌کنند. البته برخی از دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه‌های ایران هم از شیوه او پیروی می‌کنند. این شیوه غیر از سردرگمی و ناراحتی برای دانشجویان هیچ چیز دیگری ندارد.
هنر آنلاین
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید