1400/9/30 ۱۱:۴۱
در روزگار گذشته برای گروه‌های اجتماعی و مردمی که کشاورزی و دامداری می‌کردند، تقویم شمسی یا گردش خورشیدی بسیار دارای اهمیت بود. آنها زندگی خود را منطبق بر این حرکت خورشیدی تطبیق می‌دادند. یکی از مهم‌ترین روزهای سال آغاز شب یلدا است.
این شب به زمان بین غروب آفتاب از آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب در نخستین روز زمستان اطلاق می‌شود.
این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیشتر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود. پس به لحاظ وضعیت اقلیمی این روز از اهمیت بسیاری برای زندگی انسان ساکن در این ناحیه جغرافیایی اهمیت دارد.
ابتدای زمستان، آغاز روزهای طولانی است و به عبارتی طولانی‌ترین شب سال در این موقعیت زمانی که همان شب یلدا است، قرار دارد. یلدا، شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست در تمام سال و در آن شب یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل می‌کند و گویند آن شب به‌غایت شوم و نامبارک است و بعضی گفته‌اند شب یلدا یازدهم جدی است. تقویم ما هم به شکلی است که از شب به روز می‌رسد. مردمان گذشته می‌دیدند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند.
این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش‌اند. بنابراین آغاز روز در شب اول دی‌ماه اتفاق می‌افتد.
«یلدا» به معنای میلاد و تولد است. منظور از تولد، ولادت مهر و خورشید است. خورشید چه به معنای قدرت و گرما‌بخش زمین و هستی و چه در مفهوم عهد، پیمان، محبت و دوست است. این طولانی‌ترین شب سال به همین جهت اهمیت بسزایی در نزد مردم پیدا می‌کند.
دیدن روشنایی روز و برآمدن آفتاب برای مردمان حایز‌اهمیت و توجه بوده است و به همین خاطر خانواده‌ها سعی می‌کردند این شب را تا صبح بیدار بوده و طلوع آفتاب را ببینند. برای اینکه این امر صورت بگیرد سعی در این داشتند که این رسم را به صورت یک سنت آیینی درآورند.
این موقعیت زمانی در گذر زمان هیچ‌وقت به دست فراموشی سپرده نشد و همواره مورد توجه مردم بوده است. چرا که اصل آیین سنت یلدا فراتر از دیگر آیین‌ها بوده است. یلدا منطبق با اصول جغرافیایی و حیاتی زندگی است که ایران نیز جزو آن منطقه جغرافیایی است.
اهمیت این شب علاوه بر توضیحاتی که داده شد را می‌توان در قصه و داستان هم دانست.
به عبارت دیگر یلدا، شب قصه و داستان است. ایرانیان نسبت نزدیکی با قصه، آیین و روایت داشته‌اند و به همین دلیل پشتوانه مدنی و فرهنگی بالایی دارند.
استمرار سنت قصه‌گویی، در واقع بقای این آیین در زندگی بشر امروز است و سنت یلدا را از گذشته به امروز پیوند داده است. همچنین یلدا بهانه‌ای است برای اینکه خانواده‌ها قصه خود، قصه خانواده، قصه اسطوره‌ها، خوشی‌ها، غم‌ها و شادی‌های خود را برای نسل‌های جوان خانواده بازگو کنند و آنها خود را با قصه و داستان به روز برسانند.
در کنار این سنت و آیین‌ها، در شب یلدا سفره‌ای انداخته می‌شود که افراد خانواده به گرد سفره جمع می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود که وفاق و همگرایی در بین اعضای خانواده ایجاد شود. به بیان دیگر سفره یلدا باعث ایجاد همدلی در بین اعضای خانواده می‌شود و ناراحتی‌ها و غصه‌ها از بین می‌رود.
روی سفره یلدا، محصولات و نوشیدنی‌هایی گذاشته می‌شودکه آنها شکرانه‌ای از چیزهایی است که خداوند در طول سال به ما داده است. ایرانیان در این شب باقی مانده میوه‌هایی را که انبار کرده بودند به همراه خشکبار و تنقلات می‌خوردند. به عبارتی آن چه از میوه و فرآورده‌های به دست آمده تا شب یلدا باقی مانده است، روی سفره گذاشته می‌شود و آن چیزهایی هم که از بین می‌رود به صورت خشکبار و آجیل روی سفره قرار می‌دادند. هر کدام از محصولاتی که روی سفره یلدا قرار می‌گرفت، شکر نعمتی است که خداوند به مردم اعطا کرده است.
برای مثال میوه‌هایی که اغلب دانه‌های زیادی دارند، نوعی جادوی سرایتی محسوب می‌شوند که افرادی که دور سفره یلدا جمع شده‌اند با توسل به برکت‌خیزی و پردانه بودن آنها، خودشان را نیز مانند آنها برکت آور می‌کنند و نیروی باروری را در خویش افزایش می‌دهند.
در قرن‌ها و روزگار مختلف و با گذر زمان، یلدا هم تغییر و تحول پیدا کرده و خود را منطبق با شرایط روز کرده است. چنانچه ما شاهد حضور دیوان حافظ و تفال مردم به دیوان حافظ هستیم که این، با گذر زمان به شب یلدا اضافه شده است.
سنت و آیین‌ها، سرمایه‌های مهم یک ملت است که هویت آنها را مشخص می‌کند و حفاظت از این سنت‌ها و آیین‌ها و گردآمدن مردم در یک شب خاص دورهم باعث می‌شود که هم به نزدیکی افراد به یکدیگر کمک کند و هم مبنای زیرساخت مهمی را برای تداوم فرهنگ و هویت جامعه فراهم کند.
منبع: کمیسیون ملی یونسکو-ایران
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید