تحلیل نثر فارسی ابوریحان بیرونی و برخی از فواید لغوی التفهیم / اسماعیل حاکمی

1400/6/13 ۱۲:۲۷

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از علمای بزرگ و ریاضیدانان ‘ منجمان ‘ مورخان و کاملان قرن چهارم و پنجم هجری است و محققان او را از بزرگترین حکمای شرق میدانند

چکیده: ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از علمای بزرگ و ریاضیدانان ‘ منجمان ‘ مورخان و کاملان قرن چهارم و پنجم هجری است و محققان او را از بزرگترین حکمای شرق میدانند . ولادت او در سال 362 ه ق در خوارزم اتفاق افتاده و مرگش در غزنه در اوان انقلاب سلاجقه و سلطنت مسعود بن محمود غزنوی بوده است . تألیفات این مرد بزرگ به زبان عربی یعنی زبان علمی و همه کس فهم عالم اسلام و ایران بوده است ‘ مگر ترجمه ( التفهیم ) که خود آن را از عربی به پارسی برگردانیده است ( یا بالعکس ) . قرن پنجم و ششم هجری یکی از ادوار بسیار مهم ادبی است : نثر فارسی در این دو قرن دو سبک کاملأ متمایز از یکدیگر داشت : اول سبک ساده : که دنباله نثر ساده قرن چهارم بوده است . دوم سبک مصنوع . یکی از کتب معتبر که در اوایل قرن پنجم هجری در دانشهای هندسه و حساب و نجوم و هیئت نوشته شده ( التفهیم لاوائل صناعه التنجیم ) از استاد بزرگ ابوریحان بیرونی این کتاب اولین و مهمترین کتابی است که خاص علوم نجوم و هندسه و حساب نوشته شده و از باب آنکه نویسنده آن یکی از علمای معروف عالم است ‘ اهمیت بسیار دارد . شیوائی تعبیر ‘ جزالت اسلوب ‘ زیبایی و رسائی الفاظ و عبارات ‘ جزء مزایا و خصایص بارز این اثر ارزنده است . از حیث لغت در هیچ کتابی تا این اندازه در ایراد لغات فارسی سعی نشده است و لغات تازی که که در این کتاب دیده میشود از واژه های فارسی به مراتب کمتر است .

دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران 1380 شماره 160

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی

«درج این مطلب لزوماً به معنای تأیید آن‌ از سوی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نیست.»