تکمیل‌همایون: برانگیختن هویت ملی ایران با شناساندن مشاهیر

1393/9/8 ۱۲:۰۸

دکتر ناصر تکمیل‌همایون از خطه قزوین است و در تمام صحبت‌های وی از این شهر دانش‌پرور یاد می‌شود. در بحث مشاهیر تاریخی ایران هم نام قزوین به میان می‌آید؛ شهری که مامن رشد افرادی مانند تکمیل‌همایون است، چهره‌ای که به دور دست‌ترین نقاط ایران برای شناخت فرهنگ و آداب و رسوم به نقاط مختلف کشورمان سفر کرده است. وی درباره ضرورت پرداختن به مشاهیر تاریخی در کتاب‌های درسی گفت: واژه مشاهیر در لغت‌نامه دهخدا به معنی مشهور آمده است و در عین حال کتاب‌های بسیاری درباره مشاهیر نوشته شده‌ است.

دکتر ناصر تکمیل‌همایون از خطه قزوین است و در تمام صحبت‌های وی از این شهر دانش‌پرور یاد می‌شود. در بحث مشاهیر تاریخی ایران هم نام قزوین به میان می‌آید؛ شهری که مامن رشد افرادی مانند تکمیل‌همایون است، چهره‌ای که به دور دست‌ترین نقاط ایران برای شناخت فرهنگ و آداب و رسوم به نقاط مختلف کشورمان سفر کرده است. وی درباره ضرورت پرداختن به مشاهیر تاریخی در کتاب‌های درسی گفت: واژه مشاهیر در لغت‌نامه دهخدا به معنی مشهور آمده است و در عین حال کتاب‌های بسیاری درباره مشاهیر نوشته شده‌ است.

وی افزود: کتاب‌هایی منتشر شده‌اند که به مشاهیر به صورت فردی پرداخته‌اند یا کتاب‌هایی که محل تولد مشاهیر دلیل تالیف کتاب شده است، مانند کتاب «مشاهیر قزوین» یا کتاب‌هایی که به مشاهیر یک گروه یا رشته پرداخته‌اند. برای نمونه می‌توان به مشاهیر در حوزه شعرا یا کتاب‌هایی که به مشاهیر یک فرقه اختصاص دارند، اشاره کرد.

شناساندن ریشه‌های علم و معرفت با معرفی مشاهیر

تکمیل‌همایون اظهار کرد: برخی کتاب‌ها گاهی به معرفی مشاهیر یک مکان، یک کشور یا یک رشته علمی پرداخته‌اند. به نظرم نویسندگان این کتاب‌ها با تحریر زندگی مشاهیر که هر کدام در یک رشته علمی سرآمد بوده‌اند به نوعی علم و معرفت را معرفی کردند و این تعریف از علم موجب احترام به دانش‌ می‌شود.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی عنوان کرد: جوانان و همه کسانی که کتاب‌های مشاهیر را ورق می‌زنند، وقتی متوجه می‌شوند که آنها موجب رونق علم و دانش شده‌اند و با احترام زیاد از آنها یاد می‌شود تشویق خواهند شد که همانند مشاهیر اندوخته‌های بیشتری فراهم آورند و این اندوخته‌های علمی را بنویسند تا از آنها به یادگار بماند.

این تهران‌شناس با اشاره به رابطه هویت یک کشور و مشاهیر افزود: نسل جدید با مطالعه سرگذشت مشاهیر درک می‌کند که آنها چه اندوخته‌هایی داشته‌اند و چگونه با تلاش و کوشش و اندوختن علم موجب پیشرفت یک جامعه شده‌اند. حال اگر قرار باشد نامی از ابن‌سینا، ابوریحان بیرونی و سعدی در یک جامعه نباشد آن جامعه هویتی ندارد و نمادی از فرهنگ و تاریخ در آن کشور برجای نخواهد ماند.

چهره فرهیخته‌ای که در زادگاهش ناشناخته بود

تکمیل‌همایون بیان کرد: زمانی که من به بعضی روستاهای قدیمی که اکنون شهر شده‌اند یا برخی روستاهای کوچک که با گذشت زمان آبادتر شده‌اند، سفر می‌کنم و در سخنرانی‌هایم از افراد فرهیخته آن روستاها نام می‌برم می‌بینم که در چشم جوانان آن روستا چه احساس غروری متبلور می‌شود. مثلا در یک دهی در قزوین بنده از دانشمندی با عنوان «عبدالریم رافعی قزوینی» و کتاب‌های وی نام بردم و گفتم 150 سال پیش اروپایی‌ها از این دانشمند نام بردند و از کتاب‌های او استفاده کرده‌اند. روستاییان و به ویژه جوانان این روستا با شنیدن حرف‌های من احساس غرور می‌کردند و برای آنها سخن گفتن از مشاهیری که مورد توجه کشورهای خارجی قرار گرفته، دلپذیر بود.

این پژوهشگر افزود:متاسفانه رافعی قزوینی در حالی در کشورهای اروپایی مورد توجه بود که در ایران چندان شناخته شده نیست و تا حدودی در زادگاه خودش نیز ناشناخته است.

وی در پاسخ به پرسش چگونگی تدوین یک طرح جذاب در قالب یک کتاب برای تشویق جوانان به خواندن سرگذشت مشاهیر عنوان کرد: برای این‌که سرگذشت مشاهیر برای جوانان جذاب باشد باید به سبک جوانان بنویسیم منظور من این نیست که ادبیات را تنزل بدهیم بلکه منظورم این است که باید با قلمی نوشت که به زبان جوانان نزدیک‌تر باشد و با این قلم باید هویتی از مشاهیر را معرفی کنیم که با جوانان هماهنگی داشته باشد و آنها را به خود جلب کند.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: به عنوان مثال در یکی از روستاهای اهر زنجان دانشمند بزرگی به نام ابهری وجود داشته که کتاب‌هایی درباره فلسفه نوشته است. همچنین کتاب‌های دیگری نیز از او چاپ شده

و تبحر او در فلسفه باعث شده است که نویسندگان زیادی به کتاب‌های او استناد کنند و در کتاب‌هایشان از او نام ببرند.

حس تفاخر روستاییان به اندوخته‌های مرقی

وی ادامه داد: همچنین در دهی در کاشان به نام «مرق» که در نقطه پرتی واقع شده و به شکل بن‌بست است بنده در سفری که به این ده داشتم در یک مجلس سخنرانی از دانشمندی با نام افضل‌الدین محمد مرقی کاشانی یاد کردم که آرامگاه او در آن مکان قرار داشت، شخصی که در کتاب‌هایش فلسفه را به زبان فارسی صریح و سلیس نوشته است. در این جلسه چند سطر از کتاب‌های وی را خواندم در حین خواندن برخی سطور کتاب‌های این دانشمند بزرگ در چشم مردمان آن روستا دگرگونی و غیرت را می‌دیدم. حس تفاخری که از داشتن چنین فرهیخته‌ای در آنها پدید آمده بود.

تکمیل‌همایون افزود: مدتی بعد در سفر دیگری که به آن روستا رفتم مشاهده کردم که انجمنی به نام «افضل‌الدین محمد مرقی» در آن روستا تشکیل شده است. به نظر می‌رسید مردم روستا با تاسیس آن انجمن به شکلی خواسته‌اند هویت خود را به یک دانشمند فرهیخته متصل کنند.

خبرگزاری ایبنا