یحیی یثربی: اومانیسم دشمن آن تفسیری است که در غرب از دین ارائه شد

1393/8/6 ۰۸:۴۰

دکتر یثربی با بیان اینکه رابطه وحی با ما رابطه هدایت است و این ما هستیم که باید روی این رهنمودها کار کنیم، بر بهره مندی از تجربه متفکران غربی در حوزه عقلانیت تأکید کرد و گفت: اومانیسم دشمن دین نیست بلکه دشمن خدایانی است که سوار بر مردم شده بودند و دشمن آن تفسیری است که در غرب از دین ارائه می شد.

همایش «قرآن و معرفت شناسی» روز دوشنبه 5 آبان با حضور آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سیدیحیی یثربی استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و حجت‌الاسلام علیرضا قائمی‌نیا دبیر علمی همایش در تالار عضدی دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران برگزار شد.

دکتر یثربی در بخشی از این مراسم با تاکید بر اینکه باید مفاهیم قرآنی را به صورت ساده به مردم منتقل کرد، گفت: قرآن سخن خداست که برای همه مردم نازل شده و ما نیز باید به‌سادگی آن را به مردم منتقل کنیم. فلسفه باید ذهن و زبان مردم را به هم نزدیک کند. من در سخنان خودم می‌خواهم درباره معرفت‌شناسی صحبت کنم و نه معرفت. دانایی مرحله خامی از آگاهی است که چشم انسان را به روی مسائل طبیعی باز می‌کند. در مرحله دیگر، همه مردم در معرفت متوقف می‌شوند و احساس غرور پیدا می‌کنند. این «می‌دانم‌ها» که همیشه از سوی انسان‌ها بیان می‌شود نشان‌دهنده این غرور است.

وی افزود: اما انسان در مرحله دیگری از رشد می‌گوید که می‌دانم و خودش هم می‌داند که می‌داند. این مرحله، آغازگر معرفت‌شناسی است. یعنی ما می‌توانیم دانسته‌های خود را در حوزه‌های مختلف ارزیابی کنیم. بنابراین این فصل مبارکی است که برای انسان باز شده و هرچه انسان فرهیخته‌تر و باهوش‌تر باشد روی این ارزیابی حساس‌تر می‌شود. تکیه روی مباحث معرفت‌شناسی نشان می‌دهد که «من‌ می‌دانم‌ها» به این سادگی نیست و مسأله معرفت‌شناسی از دیرباز مطرح بوده است و در زمان کانت به اوج خودش می‌رسد.

وی ادامه داد: دانش جدید به زیان دین نیست و ما نباید از آن فراری باشیم بلکه باید از تجربه متفکران غربی درس بگیریم. آنها دو کار انجام دادند؛ اول اینکه آنها آمدند دینی را که در اثر قدرت، تحریف شده بود نقد کردند و کلیسا را از خر قدرت پایین کشیدند. روشن‌اندیشی غرب آن تابو را شکست و شمشیر را از دست کلیسا گرفت و گفتند که ما این را نمی توانیم بپذیریم. اومانیسم دشمن دین نیست بلکه دشمن خدایانی است که سوار بر مردم شده بودند و دشمن آن تفسیری است که در غرب از دین ارائه می شد.

یثربی در ادامه برانداختن الهیات هپروتی توسط غربیان را مورد اشاره قرار داد و افزود: آنها گفتند الهیاتی که اساس نداشته باشد دچار خودکامگی می‌شود و به همین دلیل است که در آن زمان کلیساها به مردم آموزشنامه می‌فروختند اما متفکران غربی این الهیات هپروتی را از بین بردند. ما باید فرصت را غنیمت بشماریم و الهیات متکی به واقعیت را ارائه كنيم چراکه پای مابعدالطبیعه ما در طبیعت است و انتزاعی نیست.

این استاد فلسفه با تاکید بر اینکه هنوز در مرحله دانایی گیر داریم، ادامه داد: این مساله باید حل شود. توجه داشته باشید که ارسطو را تا اکنون هزار گونه نقد کرده‌اند اما از عظمت او چیزی کم نشده است. بنابراین ما نباید نگران ابن‌سینا باشیم بلکه باید نگران خودمان باشیم چون عظمت این گونه افراد با نقد کم نمی‌شود.

وی با بیان اینکه باید تکلیفمان را با قرآن روشن کنیم گفت: باید ببینیم که قرآن برای ما چه رهنمودهایی دارد چرا که رابطه وحی با ما رابطه هدایت است و این ما هستیم که باید روی این رهنمودها کار کنیم. خداوند نیز همواره می‌گوید من تو را بی‌سواد و خطاکار آفریدم اما ابزار شناخت را به تو دادم.

یثربی تأکید کرد: درست زمانی که ما غربیان را با ترجمه آثار ابن‌سینا و ابن رشد نجات دادیم خودمان چراغ عقلانیت را پشت پرده گذاشتیم و به دنبال عرفان و تصوف رفتیم. ما باید مقلد نباشیم و هر شخصی باید ذهن خود را بسازد چرا که اصول دین تقلیدی نیست.

وی یادآور شد: اولین مساله مهم برای هر انسانی شک است. تا شک نباشد حرکت فکری و به دنباله آن تفکر، استدلال و اعتقادات ایجاد نمی‌شود. ما چراغ عقلانیت را خاموش کردیم و به همین دلیل عقب افتادیم. ما گفتیم کسی دنبال ریاضی نرود و خودمان با راهنمایی‌ آثار غزالی به بیراهه رفتیم. قرآن همواره تاکید می‌کند که از آنجا که تو حقیقت ناب را نداری باید همواره آن را جست‌وجو کنی.