1393/5/29 ۰۹:۵۰
آنچه در پی می‌آید، نمونه‌هایی از تأثیرات فرهنگی ایران است كه از اواخر دوره ساسانی و با عبور گروهی از پناهندگان ایرانی از چین، به ژاپن راه یافت، به روایت كتاب «آسوكا و پارس» (پیشروی فرهنگ ایران به شرق). متن حاضر تلخیصی بسیار فشرده از فصل نخست كتاب است.
اشاره: آنچه در پی می‌آید، نمونه‌هایی از تأثیرات فرهنگی ایران است كه از اواخر دوره ساسانی و با عبور گروهی از پناهندگان ایرانی از چین، به ژاپن راه یافت، به روایت كتاب «آسوكا و پارس» (پیشروی فرهنگ ایران به شرق). متن حاضر تلخیصی بسیار فشرده از فصل نخست كتاب است.
ظهور میترا
«بودیساتوا میروكو» در دین بودایی، «میروكو» خوانده می‌شود كه از تلفظ سنسكریت «میتریه»(Mairtreya) گرفته شده و هیچ شكی هم در آن ندارند؛ اما از میتریه، «میروكو» به دست نمی‌آید. میروكو بودای منجی است كه پنج میلیارد و 670 میلیون سال بعد از مرگ بودا در خانه یك برهمن مجدداً متولد خواهد شد و خواهد آمد. ریشه كلمه میروكو، «میترك/ میثرك» در زبان فارسی باستان و به معنی «میترا»ست. هر چند به لغت سنسكریت هم نزدیك است، اما در واقع برآمده از آن نیست. تلفظ زبان پهلوی میترك(میثرك/ مهرك) به میروكو تبدیل شده است.
اعتقاد به میترا در ایران باستان، در نیمه نخست قرن اول قبل از میلاد به رُم آمد و آداب خدای خورشید كه از مشخصات میتراست، با عنوان «خورشید شكست‌ناپذیر» با خورشیدپرستی رومیان در هم آمیخت. میترا خدای خورشید در انقلاب زمستانی متولد شد و این عقیده روز به روز گسترش یافت، چنان كه بر تولد عیسی مسیح نیز تأثیرگذاشت. میترا (خدای خورشید) در همان حال كه هر روز با تكرار مرگ و تولد دوباره، تصویر شكست‌ناپذیری را نشان می‌دهد، تصویر منجی را كه در پایان دنیا ظاهر می‌شود، نیز در خود دارد.
میترا در شاخه شمالی دین بودایی به صورت «میروكوی شكست‌ناپذیر» و در مسیحیت به صورت «مسیح منجی» ظاهر شد. در ژاپن قرون وسطی هم اندیشه میروكوی رهایی بخش وجود داشت. عقیده نجات‌دهندگی «مهر» (میترا) قبل از قرن ششم، از سوریه در حوزه فرهنگی روم و از طریق راههای استپی به شیلا رسید.
اندیشه ظاهرشدن میترا در میدان جنگ و فرماندهی قوا كه در «مهریشت» اوستا وجود دارد، در شیلای قبل از ورود دین بودایی دیده می‌شود. در كتاب «وقایع سه سرزمین»25 می‌خوانیم: بیست و چهارمین شاه شیلا رهبر گروههای معتقد به میروكو را كه دختر بود، با وارنگ كه پسر بود جابجا كرد. در زمان بیست و پنجمین شاه، راهبی جوانی را دید كه تجسد میروكو بود. وی خود را «میری» نامید و سرانجام ناپدید شد.
ظهور میروكو در شیلا از دو طریق صورت گرفت: «میروكو» كه همراه با دین بودایی چینی به شیلا آمد و برگرفته از واژه «مهرك» در فارسی باستان است؛ اما «میری» كلمه‌ای فارسی است كه قبل از ورود دین بودایی، از سوریه كه در حوزه فرهنگی روم بود، به شیلا وارد شد. مهرك در زبان فارسی میانه «مهرگ» هم تلفظ می‌شد و همین تلفظ به «میری» تبدیل شد.
میتسوئه پارسی
در كتاب «شوكو نیهون‌گی» و در وقایع سال 738 آمده است:یك نفر پارسی به نام میتسوئه (mitsue) همراه با ناكاتومی نوناشیرو (قائم مقام فرستاده شده به چین دوره هان) به ژاپن آمد. میتسوئه همان میری شیلا است؛ اما این اسم شخص بود و میری به عنوان اسم شخص با میری به عنوان اسم خدا تفاوت دارد و چیز جدیدی است. معبد كوریو واقع در شهر كیوتو به دست هاتانوكاواكاتسو (از خاندان هاتا) كه در قرن پنجم از شیلا به ژاپن آمدند، در سال 603 به عنوان معبد خاندان هاتا بنا شد. تندیس مخاطب دعا و پرستش در این معبد، تندیس نشسته و در حال تفكر میروكو است كه از شیلا آمد.
در متهورای هند (70 كیلومتری دهلی) سنگ لوحی حاوی زندگی بودا كشف شده كه در آن هفت بودای گذشته و میروكو بودای آینده با پاهای در هم (به نشانه تفكر) تصویر شده‌‌اند؛ در بامیان نیز همین طور. حجاری تندیس بودا در متهورا، در زمان سلسله كوشانیان (قرن اول تا چهارم) آغاز شد و در زمان سلسله گوپتا (قرن چهارم تا ششم) جنبش ساخت بودا در این منطقه پایان یافت. از طرف دیگر تندیسهای بامیان مربوط به قرن چهارم تا هفتم است. جالب اینكه كوشانیان سلسله‌ای از اقوام ایرانی بودند و هنر بودایی در بامیان در فاصله قرن چهارم تا هفتم تأثیر روم یونان و ایران دوره ساسانی را نشان می‌دهد. مشخص نمودن اینكه میروكوی متهورا قدیمی‌تر است یا میروكوی بامیان، دشوار است؛ اما شك نیست كه «مهرك» ایرانی به «میتریه» در دین بودایی هندی ترجمه شده و به عنوان «بودای آینده» كه خواهد آمد، پذیرفته شده است.
پیش‌زمینه تندیس نشسته میروكوی متفكر در معبد كوریو چنین است: در شرق معبد كوریو، ایزدكده ئوساكه قرار دارد كه مكان پرستش خدای خاندان هاتا است و شب دوازدهم ماه دهم، در آنجا جشن گاو برگزار می‌شود. خدای «ماتارا» را بر گاو می‌نشانند و همراهان در حالی كه مشعل به دست دارند، او را همراهی می‌كنند. ماتارا برگرفته از تلفظ «میترا» یا «میثره» است كه این خود ریشه كلمه میروكو است و چهره عجیب دیگری از ایزد ایرانی است كه در فرقه بودایی تِن‌دای مورد پذیرش و پرستش قرار گرفت.
در «مهریشتِ» اوستا، میترا «فرمانروای چراگاههای گسترده» خوانده می‌شود. آنچه میترا ایزد زردشتی می‌چراند، گاو بود. در آیین میترای روم، سالی یك بار، معتقدان، دو مشعل (نماد مرگ و زندگی) به دست می‌گرفتند و گاو نری را قربانی می‌كردند و خون تازه و گوشت تازه‌اش را همراه با خدای میتراس (Mithras) می‌خوردند.
میانجی
میری (نام دیگر میروكو) به معنای شخص واسطه هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اندیشه كه انسانها با شفاعت ایزد محافظ می‌توانند رضایت خدای آسمان را جلب كنند و به سلامت از محكمه آخرت بگذرند و وارد زندگی آرامی شوند، ریشه در آسیای غربی دارد؛ چنان كه میترا ایزد شكست‌ناپذیرـ در میان دو سپاه در میدان نبرد می‌ایستاد و به سپاه پیروز می‌پیوست. اهوره‌مزدا نیز سپاهی را می‌ستود كه میترا به آن ملحق می‌شد. اندیشه طلب شفاعت از قدیسان در رستاخیز، به مسیحیت هم منتقل شده است.
در دین زردشتی میترا به عنوان واسطه نزد اهوره‌مزدا شفاعت می‌كند و در فرهنگ ژاپن، «میكو»ها26 افراد واسطه بین خدا و امپراتور بودند. در فرهنگ چین این واسطه‌ها، «كان‌ناگی»ها بودند. آنچه گفته شد، احتمالا بتواند پیش‌زمینه كلمه «میری» را، كه قبل از دین بودایی از طریق راههای استپی به شیلا وارد شد، تشریح كند. معبد ئوساكه، ایزدكده خدای محافظ معبد و محل پرستش خدای خورشید است. همان‌طور كه میترا وارد روم شد و به عنوان خورشید بی‌شكست مورد پرستش قرار گرفت، خدای خورشید، نشان‌دهنده خدای محافظ خاندان «هاتا»ست. برابر دانستن میروكو و میترا با خورشید و خورشید صبحگاهی، در بودیسم هندی و بودیسم چینی وجود ندارد.
خانواده مقدس
در كعبه زرتشت در فارس، علاوه بر ایزد، ایزدبانو نیز پرستش می‌شد. در این فضا اهوره‌مزدا با الهه آناهیتا، آیین سرّی مرتبط با میترا را كه فرزند دو ستون بود، انجام می‌دادند. پرستش چنین خانواده مقدسی با گذر از راههای استپی و از طریق شیلا به ئوزوماسا رسید. اندیشه خانواده مقدس را در روایت امپراتور چوآی، ملكه جینگو و امپراتور اوجین27 می‌توان دید.
پی‌نوشتها:
25ـsangokuigi: كتاب تاریخ كره.
26. Miko: دوشیزگانی كه كارهای مذهبی را در ایزدكده شینتو اداره می‌كنند. زنان جادوگری كه با خدایان ارتباط برقرار می‌كردند و از آنها الهام دریافت می‌كردند، نیز به این نام خوانده می‌شوند.
27. Ch?ai Tenn?: شوهر ملكه جینگو كه فرزندشان امپراتور اوجین است.
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید