1393/4/24 ۰۷:۳۸
کتاب «فی رحاب اهلالبیت» با ذكر ویژگیهای روش اسلامی بررسی تاریخ، آغاز میشود و معیارهایی را برای پاكسازی میراث فرهنگی و علمی گذشته به دست میدهد. سپس از این موارد، بحث میشود: مواضع اسلام از آغاز دعوت و هجرت، اصول پنجگانه وصیت امام علی(ع)، مصحف فاطمه و بررسی خطبه حضرت زهرا(ع). مؤلف آنگاه به حضرت زینب(ع) و نقش زن در اسلام می‌پردازد و به روشنگری در زمینه صلح امام حسن(ع) و سفارشهای آن حضرت اقدام میكند. سرانجام درسهایی را از كربلا، یاران امام حسین(ع) و شعارهای قیام حسین بیان میكند.
طه حسین مصری (1889ـ1973م) در کتاب مشهورخود با نام «الفتنه الكبرى» که در برگردان فارسی احمد آرام(1281-1377) و سیدجعفر شهیدی(1297ـ 1390 )، «انقلاب بزرگ علی(ع) و دو فرزند بزرگوارش»، نام گرفت، برخی از مهمترین مسائل دینى و تاریخى قرن اول را با متد علمى امروز بررسى مىكند. چنانچه به گفته مترجمان، در مباحث این كتاب جنبه درایت بر روایت مقدم است و درنوع خود بىنظیر است؛ اگر چه به گفته اینان، نویسنده این كتاب اگرهم سنى نباشد، در محیطى سنى مذهب زندگى مىكند و ناچارست به مقتضاى «اذا كنت فى بلده فعاشر بآداب مكانها» از حدود و مرزهاى محیط تجاوز نمی‌كند و با بیان نمونههاى از خلط و اشتباهات با كمال تاسف مشاهده می شود که در بسیارى از موارد، خوش بینى یا سهل انگارى یا ترجیح بىجهت برخى مدارك بر برخى دیگر، سبب شده است كه كم و بیش از حقیقت منحرف شود؛ اگرچه نویسنده در این كتاب همه جا دست به عصا راه مىرود و ملاحظه كار است و با نهایت دقت و مراقبت اطراف خود را می نگرد.
جلد اول این كتاب که مرحوم شهیدی ترجمه كرده، در باره جریان كشته شدن عثمان و مشتمل بر 31 فصل است. فصل اول پیرامون تكاپو و تلاش بشریت براى رسیدن به عدالت مىباشد و در فصل دوم در مورد این كه اسلام توانسته در دورانهاى اولیه عدالت سیاسى و اجتماعى را پیاده كند؛ مخصوصاً نمونههاى از سیرت پیامبر اكرم(ص) در اجراى عدالت را بیان مىكند. البته وی براى شیخین در این جهت یعنى اجراى عدالت سیاسى و اجتماعى، مقامى نظیر مقام پیامبر(ص) قائل است و در كلام نویسنده نمىتوان فرقى بین این سه در این جهت پیدا كرد.
جلد دوم كتاب نیزكه مرحوم احمد آرام ترجمه كرده است، مشتمل بر 58 فصل مىباشد و به شرح تفصیلی وقایع دوران خلافت امام علی(ع) پس از قتل عثمان و دوران خلافت و امامت امام حسن(ع) و امام حسین(ع) می‌پردازد. نویسنده به ماجرای بیعت مسلمانان با امیرالمؤمنین(ع) اشاره می کند و اوضاع عصر امام در آغاز خلافت را مورد بحث و بررسی قرار میدهد. وی همچنین موضعگیری مخالفان حکومت علی(ع) و نحوه برخورد حضرت با آنها را بیان کرده و انتخاب کارگزاران و اوصاف کلی ایشان را شرح داده است.
بررسی وضعیت کوفه به عنوان مرکز خلافت علی(ع) و شرح جنگهای جمل، صفین و نهروان و جریان حکمیت از مباحث بعدی این کتاب است. نویسنده در انتها به اوضاع دوران کوتاه خلافت و امامت امام حسن(ع) اشاره دارد و چگونگی شهادت امام حسین(ع) را نیز تشریح میکند.
محمد علی شیرازی نیز در ترجمه کتاب «علی و ابناؤه» از طه حسین که انتشارات گنجینه تهران آن را منتشر ساخته، به تحقیق درباره اولویت و تقدم حضرت علی(ع) بر سه خلیفه قبل از خود در خلافت و امامت پرداخته و ضمن بیان وقایعی از زندگی امام علی(ع) به بررسی زهد، تقوا، علم، شجاعت و سخاوت آن حضرت و دو فرزندش امام حسن و امام حسین(ع) می‌پردازد.
وی رفتار علوی در حكومت خویش را با حكومت خلفا و معاویه مقایسه كرده و امتیازات ویژه امام علی(ع) را برشمرده است. موضعگیریهای سیاسی دقیق امیرالمؤمنین(ع)، عدالت آن حضرت، مرحمت و شفقت او و فرزندانش با مردم و رسیدگی آنها به بیچارگان، بیشتر مورد توجه نویسنده قرار گرفته است.
وی با ذكر مواردی از سیره زیبای این امامان، آنان را میستاید و مخالفانشان را نكوهش میكند. ذكر مشكلات دوران حكومت علی(ع) و دوران خلفای قبل و بیان برخی از وقایع این عصر از دیگر مباحث كتاب میباشد.
«تحلیلی از زندگانی سیاسی امام حسن مجتبی(ع)»، ترجمه محمد سپهری از کتاب سیدجعفر مرتضی عاملی(1363ق) با عنوان «الحیاه السیاسیه للامام الحسن(ع) فی عهد الرسول(ص) و الخلفاء الثلاثه بعده» است که نگاهی دارد به سلوك سیاسی امام مجتبی(ع). نویسنده با بهرهگیری از منابع تاریخی و روایی، به تجزیه و تحلیل وقایعی همت گمارده است كه به طور مستقیم یا غیرمستقیم با زندگی امام حسن(ع) ارتباط دارد و در مواردی آن حضرت نقش فعالی در تكوین آن داشته است.
وی بر خلاف تاریخنگاران و سیرهنویسان، به نقل حوادث و تاریخچه زندگی امام حسن(ع) نپرداخته؛ بلكه زندگی سیاسی آن حضرت را تجزیه و تحلیل كرده است. وی زندگی امام را در سه دوره مهمِ تاریخی یعنی در عهد رسول خدا(ص)؛ در عهد شیخین؛ و در عهد عثمان تحلیل كرده است.
سیدعلیرضا واسعی در مجموعه مقالات «نگاهی نو به جریان عاشورا» و در نوشتاری با عنوان «امام حسین(ع) و صلح امام حسن(ع)»، به بررسی نقش و جایگاه امام حسین(ع) در واقعه صلح امام حسن(ع) با معاویه پرداخته است. وی در این نوشتار سعی کرده است كه با نگرشی تاریخی و بدون پیشداوری به شبهاتی كه درباره صلح امام حسن(ع) وجود داشته، پاسخی مستدل داده شود و با شناسایی عصر سیاسی اجتماعی امام حسن(ع)، به علت این امر پرداخته شود.
نویسنده ضمن اشاره به چگونگی شكلگیری صلح امام حسن(ع) با معاویه و مفاد این صلحنامه، نگرانی و اعتراض برخی از مسلمانان از این امر را بیجهت دانسته و آن را در مجموع به نفع جامعه اسلامی ارزیابی کرده است. وی با مروری بر زندگانی امام حسین(ع)، به نقش مثبت وی در صلحنامه امام حسن(ع) اشاره كرده و نحوه مواجهه آن حضرت با این صلحنامه را بیان میكند.
«تربیت در سیره و سخن امام حسن مجتبی(ع)»، کتاب عبدالكریم پاكنیا است که طی آن، به بررسی جایگاه و شیوههای تربیتی از نگاه امام حسن(ع) پرداخته است. نویسنده نخست با تعریف تربیت و ضرورت آن، عوامل تربیت اعم از خانواده و معلمان و اندیشمندان و پیشوایان تربیت را برشمرده و ضمن اشاره به زمینههای تربیت، شرایط و صفات مربیان و رفتار آنان را در امور تربیتی بیان كرده است.
وی سپس با استناد به سخنان امام حسن(ع) و داستانهای تربیتی، ایجاد ارتباط صمیمانه مانند مشاركت در بازی با كودكان و ایجاد فضای تربیتی و تنبیه و شرایط آن و بالاخره نقش مذهب و تداوم تربیت را بررسی كرده است. او در پایان ضمن بیان شیوههای اصلاح رفتار و ناهنجاری ها، به سیره پیامبر(ص) در این موضوع اشاره كرده و در آخرین گفتار، فرزندان امام حسن(ع) را نام برده است.
رسول جعفریان در کتاب «تاریخ سیاسی اسلام: تاریخ خلفا از رحلت پیامبر تا زوال امویان (11ـ132ق)»، به کاوش در تاریخ خلفا از رحلت پیامبر(ص) تا پایان دولت اموی و نیز زندگانی برخی از امامان شیعه و از جمله امام حسن مجتبی(ع) پرداخته است. وی در این كتاب كوشیده است تا با استناد به منابع شیعه و سنی و پژوهش در حوادث و شخصیتهای مختلف و مؤثر، تحلیلی از دوران خلافت تا زوال امویان ارائه دهد.
اهم عناوین كتاب عبارتند از: داستان سقیفه، حذف علی(ع) از خلافت، بررسی رویدادهای زمان خلفای نخستین، ارائه تصویری از اخلاقیات، اندیشهها، فتوحات، شیوه حكومتی خلفا و چگونگی مرگ آنها، كاوش پیرامون دوران امامت و خلافت علی(ع) و امام حسن(ع)، دوره حكومت معاویه، نقش و چگونگی حضور تشیع در این دوران، نحوه رویارویی علی(ع) با دشواریهای زمان خلافت، دلایل صلح امام حسن(ع)، زمینه پیدایش و ویژگیهای خوارج، سركوب حركتهای شیعی به دست معاویه و تلاش او برای موروثی كردن خلافت، چگونگی و علل و انگیزهها و آثار سیاسی و عناصر مؤثر در نهضت كربلا و شهادت امام حسین(ع)، بررسی واقعه حَره، جنبش توابین و قیام مختار، تحلیل وقایع دوران حكومت مروانیان، پژوهش پیرامون نقش و نحوه برخورد و مبارزه امامان شیعه با حكومتگران عصر خود در عرصههای مختلف، بررسی قیام زید بن علی و یحیی بن زید، قیامهای علویان، وضعیت شیعیان و علویان در دوران بنیامیه، شورش عبدالرحمن بن محمد بن اشعث و یزید بن مهلب و شورشهای سیاسی و اجتماعی دیگر، عقاید فكری و سیاسی مروانیان و فتوحات زمان آنها، وضعیت فرهنگی و اجتماعی و سیاسی آن دوران، جریانات درونی شیعه و چگونگی پیدایش فِرق و مذاهب و گزارشی از زندگانی امام سجاد(ع).
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید