دکتر مهدی محقق: حکیم جلوه در گسترش فلسفه سهم بسزایی داشت

1398/4/1 ۰۷:۴۸

مراسم بزرگداشت حکیم الهی، میرزا ابوالحسن جلوه، دیروز در ساختمان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد. سید ابوالحسن طباطبایی، معروف به میرزا ابوالحسن جلوه، از حکما و علمای شیعه قرن سیزدهم هجری قمری است. او میراث فرهنگی اصفهان را به تهران انتقال داد .

مراسم بزرگداشت حکیم الهی، میرزا ابوالحسن جلوه، دیروز در ساختمان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

سید ابوالحسن طباطبایی، معروف به میرزا ابوالحسن جلوه، از حکما و علمای شیعه قرن سیزدهم هجری قمری است. او میراث فرهنگی اصفهان را به تهران انتقال داد .

دکتر حسن بلخاری ،رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و استاد دانشگاه، در این مراسم گفت: جلوه یکی از بنیانگذاران مکتب فلسفی تهران است. از فوت مرحوم جلوه حدود ۱۲۶سال می گذرد. آرامگاه وی در ابن بابویه است.وی در هند متولد شد، زیرا پدرش ادیب بود و طبیب و برای کشف فضاهای جدید به هند رفت و حتی منصب سیاسی هم پیدا کرد .

جلوه، در هفت سالگی به زواره برگشت. در نوجوانی به اصفهان رفت و در ۳۵سالگی به تهران رفت ویدر تهران تدریس می‌کرد.

در آن دوره چهار حکیم بزرگ در تهران داشتیم که بنیانگذاران مکتب فلسفی تهران بودند. این چهار نفر عبارتند از ؛آقا محمد رضا قمشه ای، آقا علی مدرس، میرزا حسین سبزواری و مرحوم جلوه.

وی افزود: در فلسفه مرحوم جلوه آرا ابن سینا را قبول داشت و نقدهای جدی بر ملاصدرا به خصوص بر موضوع حرکت جوهری واردکرد. بلخاری گفت :جلوه، شرحی بر لوایح جامی، مثنوی معنوی مولانا و ابن عربی دارد. او میان اصول و قواعد ،متقن حکمی، از منظر حکمت و فلسفه با بنیاد‌های عقلی شیعه اتصال برقرار می کند.

مهدی محقق، استاد فلسفه گفت: اگر بخواهیم مکتب‌های فلسفه اسلامی را مشخص کنیم یک مکتب مشاء است که می گویند تا بع ارسطو هستند. استاد من سید کاظم عصار فرمودند که مشا از آن جهت می گفتند که آن‌ها شی علمی داشتند. مکتب دیگر مکتب اشراق است که پیشوای آن شیخ شهاب الدین سهروردی بود. مکتب دیگر حکمت متعالیه است. این حکمت مشخصاتی دارد ،یکی اینکه کلمه بیگانه فلسفه را به کار نبرده اند .یک حرکت هم ضد فلسفه اولی پیدا شد. علت از آن بود که مترجم این کتاب یونانی در پزشکی و نجوم مشکلی نداشتند ولی در بعد طبیعه، به کیفیتی ترجمه می کردند که قابل قبول مسلمانان نبود. مثلاً مسلمانان کلمه خدایان را نمی توانستند بپذیرند. لذا به جای فلسفه از کلمه حکمت استفاده کردند.کار دیگر آنها کار دیگران بود که فیلسوفان یونانی را بی واسطه یا باواسطه شاگرد پیغمبران دانستند.

وی افزود: مرحوم جلوه شاگردان زیادی داشت و آثار متعددی هم داشته که بیشتر شرح آثار گذشتگان بوده است .مثل آثار ابن سینا و ملاصدرا مرحوم جلوه به سهم بسزایی در گسترش فلسفه در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری داشت.

آیت الله غیاث الدین طه محمدی، رئیس بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا ،در این مراسم گفت :نظرات علمی مرحوم جلوه به قدر کافی بیان شده‌اند و من وظیفه دارم، در جامعیت ایشان بحث کنم که الگو برای همگان باشد .آنچه از ایشان عنصری ساخته که می تواند الگو باشد آن است که گفتند آنچه خوبان همه دارند تو یکجا داری!

من می‌خواهم به چند تا نقطه اتصال از جامعیت ایشان اشاره کنم. ایشان چند حکیم ،فیلسوف و عارف تعریف تربیت کرده است. یکی از آنها،این بود که استاد حضرت امام(ره) انقلاب ما هستند.

امام(ره) نتیجه تربیت مرحوم جلوه است. اگر مرحوم جلوه مرحوم شاه آبادی را تربیت نمی‌کرد و شاه‌آبادی هم امام را تربیت نمی‌کرد، امروز ما هنوز اسیر اروپاییان بودیم. امروز اروپا و آمریکا در برابر ایران زانو زده است.

وی افزود: ما وظیفه داریم از بزرگانمان تجلیل کنیم در هر عصر و زمانی باید وقتی تاریکی بر مردم هجوم می آورد یک نورافشانی صورت گیرد یکی از آن درخشش‌های بزرگ مرحوم جلوه است. محمدی گفت: انسان‌ها در مقام سیر و سلوک به مقامی می‌رسند که قدرت خلع بدن به دست می آورند یعنی انسان به جایی می‌رسد که هر آنی دلش خواست می میرد و هر آنی بخواهد زنده میشود.

مرحوم جلوه، رسیده بود به این مقام . او قدرت رو حی و اعتماد به نفس فوق‌العاده‌ای داشت . بارها ناصرالدین شاه به او اظهار ارادت می‌کرد و جلوه پاسخش را نمی‌داد . باید کسانی را که مردم نمی شناسند به مردم معرفی کنیم و از آنها درس بگیریم با الگو قرار دهیم .

دکتر پورحسن، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی گفت: من به طور خاص یکی از مباحثی که مرحوم جلوه در نقد ملاصدرا بیان کرد را شرح می دهم. جلوه ناشناخته ماند. به گمانم برای آن که جسارت کرد و بر ملاصدرا نقد نوشت بزرگان مکتب تهران هم بزرگ شده و تحصیلکرده اصفهان هستند و به تهران آمده‌اند. شاگردان مشترک هم داشتند. در مکتب اصفهان تا زمان ملاصدرا کسی ابن‌سینا نمی‌خواند.

فیلسوف نبود. بعد از ملا صدرا در اصفهان یا باید در گرایش حکمت متعالیه درس می‌خواندند، یا در گرایش ابن سینا.

مهمترین کسی که ابن سینا خواند خود ملاصدرا است. نکته سوم اینکه در فهم مرحوم جلوه دو دسته وجود دارد. یک دسته شاگردان ایشان از میان آنها سیدجلال مهمترین منتقد مرحوم جلوه است که سیدجلال می گوید مرحوم جلوه عمیق نبود و نمی توانست ملاصدرا را بفهمد.

دکتر صدوقی سها عضو شورای انجمن آثار و مفاخر فرهنگی بیان کرد :میزای جلوه یکی از حکمای اول حوزه تهران بود و تا حوزه تهران را نشناسیم جلوه را نمی‌توانیم بشناسیم.ادوار فلسفه در اسلام مساوی است با اعتبار فلسفه در ایران ما در این جریان ۱۰یا ۱۲دوره داریم.

در تهران مدرسه مروی ساخته شد و استادی برای آنجا فرستادند مکتب تهران از اینجا شروع شد حوزه تهران حدود ۲۰خصیصه دارد. یکی از آن‌ها این است که به مکتب تهران تعبیر می‌کنند. در حالی که مکتبی در کار نیست فقط حوزه است و در آن گرایش‌های مختلف و تدریس می‌شد.

ویژگی دیگر آن توجه به زبان فارسی است .خصیصه دیگر توجه به تعبیر عرفانی قرآن است.

ویژگی دیگر توجه بر احادیث معرفتی اهل بیت است.

آنها با حکمای غربی هم آشنایی داشتند .ویژگی دیگر آن تفکیک عرفان و تصوف است .

صدوقی افزود: جلوه،مشایی بود ولی حکمت متعالیه و عرفان هم تدریس می کرد. در شعر هم تابع شاهدان خراسان بود.اهل ذوق و شوق طبیعی هم بود.

وی گفت :حوزه تهران در موضع ضعف به سر می‌برد. سال‌ها ست فریاد م می کشیم که این همه مدرسه مخروبه در تهران هست و با وجودی که اندکی می‌توان این سنت را راه انداخت.

منبع: روزنامه اطلاعات