1398/1/17 ۱۱:۲۲
آیین نمایشی «میر نوروزی» به عنوان یکی از آیین‌های نمایشی نوروز با پیروی از اعتدال بهاری علاوه بر تزریق فرح بخشی و شادمانی به جامعه، بازتاب دهنده روحیه عدالت محور ایرانیان در زندگی و امورات اجتماعی آنها به شمار می‌رود.
** آیین «میر نوروزی» و رمز اعتدال آن
لحظه تحویل سال یا به عبارت دیگر اولین روز سال (نوروز) در نگاه جغرافیایی به «اعتدال بهاری» نیز معروف است. اعتدال بهاری روزی است که در آن طول روز و شب با یکدیگر یکسان می‌شود و این مساله به واسطه گردش زمین به دور خورشید و قرار گرفتن زمین در محوری خاص که از آن به عنوان محور «اعتدال بهاری» نام برده می شود به وقوع می پیوندد.
به همین سبب یکی از مهمترین پیام‌ها و ویژگی‌های نوروز مساله عدالت و عدالت محوری است. اهمیت این موضوع تا جایی است که مقوله احترام به عدالت؛ رفتار عادلانه و عدالت محوری در انجام کارها به یکی از مهمترین خصوصیات ایرانیان در فرهنگ زیست آنها بدل شده است.
آیین «میر نوروزی» نیز بر پایه همین نگاه استوار است. در زمانی که شاهان در ایران حکومت می‌کردند و یا هر منطقه و اقلیم یک امیر یا فرماندار داشت، بر مساله عدالت محوری در اجرای آیین «میر نوروزی» اصرار می‌شد.
در فرهنگ ایرانیان باستان هر سال شامل دوازده ماه و هر ماه شامل 30 روز بود که در نهایت یک سال را 360 روز تشکیل می‌داد و پنج روز باقیمانده از سال را ایرانیان «پنجه دزدیده شده» یا «خمسه مسترقه» نام می‌بردند. هر چهار سال یکبار در «سال کبیسه» این پنج روز به شش روز افزایش پیدا می‌کرد.
در این بازه زمانی آیینی مبتنی بر نگاه عدالت محوری ایرانیان برگزار می‌شد؛ در این روز پادشاه، امیر یا ارباب منطقه به شکل نمایشی و نمادین از حکومت خلع می‌شد و فردی به عنوان امیر یا پادشاه نوروزی - میر نوروزی - انتخاب می‌شد.
** شیوه اجرای آیین «میر نوروزی»
«میر نوروزی» در این پنج روز حق صدور احکام مختلف را داشت و تمامی احکام او مانند احکام امیر و پادشاه لازم الاجرا بود. البته چون این نمایش به شکل نمادین و در آستانه نوروز برگزار می‌شد بیشتر احکام با شوخی، خنده و یا در مواردی تمسخرِ قدرت و نیروی ارکان پادشاهی را با خود به همراه داشت.
برای همین در مواردی حتی شاهد بودیم که «میر نوروزی» در این چند روز حکم به عزل پادشاه و یا تغییر وزیران و یا افزایش باج و خراج مردم می‌داد و بعد از پایان این پنج روز که توأم با جشن، پایکوبی، شادی، صدور احکام آمیخته با طنز و لودگی «میر نوروزی» بود مردم با شادکامی به استقبال بهار طبیعت می‌رفتند.
به محض پایان یافتن این پنج روز؛ دوران حکومت «میر نوروزی» نیز به پایان می‌رسید و در مواردی و در برخی از مناطق کشورمان بعد از این پنج روز، «میر نوروزی» به سبب احکامی که صادر کرده بود و در مواردی به افزایش باج و خراج بیش از حد معمول می انجامید، مجبور به مخفی شدن می‌شد؛ چرا که مردم برای تلافی احکام او در این پنج روز که اطاعت‌شان واجب بود سعی می کردند تا او را پیدا کرده و به تلافی احکام، مجازاتش کنند.
** بخشایش محکومین به واسطه اجرای «میر نوروزی»
در مواردی از اسناد مکتوب در عهده قاجار به این نکته اشاره شده است که کسانی که برای اجرای نمایش آیینی «میر نوروزی» انتخاب می‌شدند افرادی بودند که یا به اعدام و یا به حبس ابد محکوم شده بودند. آنها در این پنج روز فرصت داشتند با اجرای بهترین نمایش در قالب آیین «میر نوروزی» خود را پذیرای بخشش کرده و احترام و دلسوزی مردم را به شکلی توأمان برای خود به دست آوردند.
در پایان این پنج روز اگر مردم حکم به بخشش او می‌دادند در بسیاری از موارد حاکم شرع نیز «میر نوروزی» را به واسطه خواسته مردم از یک سو و از سوی دیگر فرا رسیدن بهار و نگاه عدالت محورانه این ایام در میان ایرانیان مورد عفو و بخشش قرار می‌داد.
** تاثیرگذاری «میر نوروزی» در خارج از مرزها
«میر نوروزی» یکی از شناخته شده‌ترین شیوه نمایش‌های آیینی ایرانیان در استقبال از نوروز بوده و قدمت و شهرت این آیین تا جایی است که حتی «سروانتس» نویسنده بزرگ و شهیر اسپانیایی و خالق رمان «دن کیشوت» -که او را بنیانگذار شیوه نگارش رمان‌های مدرن می دانند- بخشی از رفتار قهرمان رمان خود را بر اساس ویژگی ها و قواعد نمایش آیینی «میر نوروزی» استوار ساخته است. جایی که «دن کیشوت» در مدت پنج روز از سوی مردم به عنوان پادشاه انتخاب می‌شود؛ او در این پنج روز با احکامی که صادر می‌کرد موجبات شادی و خنده مردم را فراهم می‌ساخت.
با ورود ایرانیان به جامعه مدرن و زندگی صنعتی، امروز کمتر شاهد اجرای آیین‌های نمایشی نوروزی در اقصی نقاط کشورمان هستیم؛ اما خوشبختانه نمایش «میر نوروزی» به ویژه در منطقه شرق و شمال ایران هنوز هم در بسیاری از روستاها و قریه ها اجرا می‌شود. از سوی دیگر اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی در دهه اخیر در خلال برگزاری جشنواره نمایش‌های آیینی - سنتی تلاش کرده تا بار دیگر این آیین نمایشی قدرتمند ایرانی را که در استقبال از نوروز کاربرد دارد بار دیگر احیا کند.
منبع: ایرنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید