1397/12/18 ۰۹:۵۴
مراسم بزرگداشت دکتر‌هادی خانیکی با عنوان «شب‌هادی خانیکی: مسافر گفت‌وگو» به مناسبت پاسداشت فعالیت‌های علمی و فرهنگی دکتر خانیکی، استاد ارتباطات و کارشناس رسانه، با حضور گسترده استادان، دانشجویان، محققان و علاقه مندان به وی با همکاری مجله «بخارا» و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برپا شد.
مردی از خطه عالم پرور خراسان
در آغاز این مراسم اشرف بروجردی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت:هادی خانیکی مردی است از خطه عالم پرور خراسان با روحیه لطیف، آرام، هدایتگر، اندیشمند، خرد ورز و بالاترین مرجع برای حل مشکلات و مسائل همه آنهایی که او را به حکمیت و مرجعیت می‌طلبند. در اینجا شخصی را تکریم می‌کنیم که باورها و گفته‌هایش چراغی است فراروی نسل امروز این سرزمین برای رسیدن به آینده‌ای بهتر، او امید را به باور آنها می‌نشاند و آرامش را به آنها هدیه می‌دهد.
او با بیان اینکه خانیکی شاکله‌اش با گفتگو تعریف می‌شود افزود: گفتگو خود را وامدار او می‌داند که همواره در حل مسائل گفتگوکردن را بالاترین راه حل می‌داند آنهم در زمانی که تخاصم اهل سیاست تا جایی پیش می‌رود که سیاست ورزان به تخریب و نفی یکدیگر می‌پرداختند و بالأخره موفقیت از آن او و یارانش می شود که خرد‌ورزی و تعقل، مدارا و تسامح را از راه گفتگو به رقیب آموختند و آنان را بر سر ایمان و باور خود به اینکه تخاصم ویژگی دوزخیان است به یقین رساندند که رشد و کمال هر جامعه ای در فضای امن و ایمن به دست می‌آید و لازمه آن پرهیز از نزاع و تخاصم است که خداوند این صفت را برای آنانی بازگو کرده که اهل دوزخ اند انَّ ذلکَ لَحقٌ تخاصُمُ اَهل النار این توصیف که تخاصم ویژگی دوزخیان است و اهل بهشت مدارا و گفتگو، عشق ورزی و مهربانی را در روش و منش خود در این دنیا به نمایش می‌گذارند بر جان ودل و باور دکتر خانیکی نشسته و همین سهم کلام او و رفتارش را نافذ کرده تا جائیکه هیچ یک از گفتگو‌هایش بی ثمر و بی حاصل نمی‌ماند.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: با این اوصاف بر این باورم که سرمایه انسانی دکتر خانیکی سرمایه این مرز و بوم است و سهم تأثیر او بر رشد و بالندگی این مردم گرانمایه همه را متنعم می‌گرداند. قامتش استوار، عمرش به بلندای آفتاب ، نامش بلند آوازه و رفتارش ماندگار باد.
منطق گفت‌وگو و گریزان از افراط و تفریط
مصطفی ملکیان در این مراسم با اینکه سخنانش را با توجه به حیطه کاری خانیکی معطوف به ویژگی‌های شخصیتی او می‌کند گفت: تعبیر مسافر گفت‌وگو برای‌هادی خانیکی استفاده شده است در میان فیلسوفان و جامعه‌شناسان و روانشناسان گفت‌وگو ۶ مولفه مورد بحث است. به گفته ملکیان، شخصیتی مانند خانیکی ۴ ویژگی برجسته برای مسافر گفت‌وگوبودن داشته است. او متواضع است و تواضعش فکری و ذهنی است بدین معنی که خود را حق مسلم تلقی نمی‌کند و می‌داند که می‌تواند مجموعه‌ای از حق‌ها و باطل‌ها باشد. این تواضع در جامعه ما کم است و از این‌رو تواضع فکری اکسیر اعظم فرهنگ ماست که متاسفانه در هیچ‌کدام از ما به اندازه کافی وجود ندارد. این در حالی است که در خانیکی نوعی تواضع و دیگری‌پذیری نسبت به زبان و قلم دیگران وجود دارد. از سوی دیگر او اساسا نوعی خوش‌بینی ذاتی به طبیعت انسان دارد و اساسا گفت‌وگو نیز روحیه خوش‌بینی به ذات انسان و امیدواری به تغییر آنها پس از گفت‌وگو را می‌طلبد.
او ادامه داد: کسانی که اهل گفت‌وگو هستند هرکاری را برای پیشبرد آن انجام می‌دهند چراکه فردی که معتقد به یک آرمان است امور را برای رسیدن به هدف خود رده‌بندی نمی‌کند.هادی خانیکی فردی است که برای گفت‌وگو کارهای دون‌شأن و حد شأن خود را حاضر است انجام دهد. او مثل هر شخصیت طرفدار گفت‌وگو از افراط و تفریط گریزان است و اهل اعتدال به معنای دقیق کلمه است یعنی آنکه در نهایت معتقد است که هیچ چیزی بیشتر برای برتری به رقیب ندارد. از همین رو در میانه طیف می‌ایستد و خیر و صلاح جامعه خودش و دیگران را می‌بیند.
خانیکی سرمایه بزرگ اجتماعی است
مصطفی معین نیز در ادامه با اشاره به رفاقت ۵۰ ساله خود با‌هادی خانیکی در دوران دانشجویی مسئولیت اجرایی و مسئولیت‌های اجتماعی و مدنی گفت: آشنایی من با ایشان به سال‌های دانشجویی در دانشگاه شیراز در سال ۴۸ برمی‌گردد. هر دوی ما از طبقه متوسط، مذهبی و شهرستانی بودیم که به این دانشگاه راه یافتیم و در انجمن اسلامی دانشجویان در دانشکده پزشکی پاتوقی داشتیم و در آنجا انواع برنامه‌ها برگزار می‌شد و‌هادی خانیکی در همان زمان هم از شخصیت‌های فعال در دانشگاه بود. در همان ادوار بود که برای نخستین بار دستگیر شد و ما با ویژگی‌های شخصیتی او که از همان ابتدا تاکنون هم وجود دارد آشنا شدیم. او افزود: شخصیت خانیکی تغییر نکرده و این سرمایه بزرگی است چراکه او متناسب با شرایط روز زیر هر پرچمی نرفت. همچنین اگر با کسی دست دوستی بدهد تا آخر آن را ادامه می‌دهد. تفکر خلاق، قلم روان و ارتباط وسیع با همه گروه‌ها از ویژگی‌های دیگر اوست که او را متفاوت می‌کند. او یک استثنا در نظام آموزشی ماست و روابط‌عمومی قوی‌اش باعث شده بیشترین دوست را داشته باشد. تواضع، فروتنی، اعتدال و … از ویژگی‌های ممتاز دیگر خانیکی است.
معین با بیان اینکه ویژگی دیگر خانیکی وفای به عهد اوست که امروزه کمیاب است عنوان کرد: من در دوره‌ای که مسئولیت اجرایی در وزارت علوم داشتم از ایشان درخواست همکاری کردم و خاطرم هست که در کسوت مشاور فرهنگی و اجتماعی بسیار بیشتر از معاونت‌های ما وقت می‌گذاشت و با مسئولیت جدی کار خود را انجام می‌داد. ایشان با خلوص نیت همواره کار می‌کرد و بسیاری از تحولاتی که آن زمان در شورای فرهنگی اجتماعی وزارت علوم شکل گرفت حاصل تلاش‌های او بود. در دوره اصلاحات نیز در حالی که قبل از فاجعه ۱۸ تیر دانشگاه ما شادترین و پویاترین دوره‌های خود را طی می‌کرد خانیکی در حوزه‌های مختلف نقش‌های موثری را ایفا کرد. او در پایان به فعالیت‌های خانیکی در عرصه عمومی اشاره کرد و گفت: ایشان در موسسات مردم‌نهادی مانند رحمان، جمعیت توسعه علمی و … نقش موثری داشته و من امید دارم که دوستی ۵۰ ساله ما در سده‌های بعدی نیز ادامه پیدا کند.
مرد دیالوگ انتقادی
احسان شریعتی، دیگر سخنران این مراسم ضمن ابراز خشنودی از برگزاری مراسم نکوداشت برای یک فرد زنده با هدف برقراری دیالوگ انتقادی با وی گفت: ما با‌هادی خانیکی در سه مقطع تاریخی دیالوگ انتقادی داشتیم نخست قبل از انقلاب ایشان به‌عنوان یک چریک فعالیت می‌کرد و ما با ایشان در متدلوژی اختلاف داشتیم چراکه معتقد بودیم تقلیل همه بحران‌ها به مسأله سیاسی و تغییر حکومت‌ها و نظام حلال مشکلات ما نیست و خط و مشی رادیکالی را به صلاح نمی‌دانستیم. بنابراین این اختلاف بین شریعتی و مجاهدین بود. او با اشاره به دوره اصلاحات و فعالیت‌های خانیکی در آن افزود: ایشان در آن دوره به‌عنوان یک شخصیت اصلاح‌طلب استراتژیست فعالیت می‌کرد و سنت ایرانی که برگرفته از «نصایح الملوک» بود را ادامه می‌داد. متاسفانه این سنت هم در ایران ناکام بوده است و ما از این منظر هم با ایشان دیالوگ انتقادی داشتیم بدین معنی که معتقد بودیم اصلاحات باید در ساختارهای بنیادین و اساسی صورت بگیرد در غیر این صورت به نتیجه نخواهد رسید.
به گفته شریعتی، چهره دیگر خانیکی در کسوت استاد دانشگاهی و پژوهشگر آکادمیک و فراخواننده به گفت‌وگو اجتماعی میان دانشگاه، جامعه، دولت و رسانه‌ها نمایانده می‌شود که در اینجا نیز ما با ایشان دیالوگ انتقادی داشتیم بدین معنی که معتقدیم دیالوگ به‌معانی‌هابرماسی حلال مشکلات نیست و اساسا یکی از شروط گفت‌وگو آماده‌کردن تناسب قوا و تنازع است.
خانیکی پل ارتباطی است
احمد مسجدجامعی در این مراسم با اشاره به سابقه نخستین آشنایی خود با واژه خانیک که محل زادگاه‌هادی خانیکی است گفت: نخستین بار زمانی که با سیدمحمد خاتمی دیداری با رئیس جمهوری قرقیزستان داشتیم، رئیس‌جمهور کشور به شخصیتی در کشور قرقیزستان با نام ماناس اشاره کرد که یکی از قهرمان‌های ملی قرقیزستان است و برای آنها شخصیتی مانند رستم ماست، او گفت که در نزد ماناس یک زن ایرانی بوده که همسرش است. او اهل حکمت و تدبیر بوده و نام خانوادگی‌اش خانیکه است اینجا بود که آقای خاتمی‌هادی خانیکی را صدا زدند و گفتند که شما با ایشان نسبت دارید نه ما. بعدها من در تحقیقاتی که کردم متوجه شدم که خانیکه یک زن ایرانی در افسانه‌های قرقیزی است و معنای کلمه خانیک در پهلوی نیز به معنی جوشش است و شاید به دلیل اینکه آن منطقه یکی از مناطق ییلاقی بوده نام آن را خانیک گذاشته باشند. مسجدجامعی با بیان اینکه خانیکی طی سال‌های گذشته عوض شده است ادامه داد: او دیگر آن آقای خانیکی نیست که اسلحه برمی‌داشت امروز او اهل گفت‌وگو انتقادی شده و آن را مشی خود کرده است اما همچنان بخشی از وجودش عوض نشده و این بدین معنی نیست که دست از تلاش در زندگی و دانش‌پژوهی برداشته است. او در زمانه خودش روایت خاصش را دارد که شاید از منظر او حاصل برخوردش با افراد متعارضی باشد که در زندگی او وجود داشته و البته در همه اینها به تعادل رسیده است.
عضو شورای شهر تهران در همین باره توضیح داد: خانیکی در دهه ۴۰ و ۵۰ در مشهد زندگی می‌کرده آن هم مشهدی که آن زمان مهد بزرگانی چون یوسفی، ابراهیمی دینانی، صدر نبوی، محمدتقی شریعتی، علی شریعتی و … بوده است ما در آنجا روحانیونی داشتیم که با روشنفکران ارتباط داشتند. همچنین در مشهد شعرایی مانند اخوان وجود داشته و حتی در مشهد تاثیر شاعرانی چون شفیعی کدکنی را با اشعاری چون در کوچه باغ‌های نیشابور می‌توان دید. بنابراین خانیکی در چنین فضایی زیست کرده است. او چریکی است که متأثر از شفیعی کدکنی و اخوان ثالث است درحالی که سیانور زیر زبانش دارد در کیفش گزیده اشعار شمس، قرآن، رساله امام و … حمل می‌کند و این وضعیت متعارضی است. بنابراین خانیکی چریکی نیست که همه افق‌ها رویش بسته باشد او حتی با روحانیون سنتی مشهد در ارتباط است و حشر و نشر دارد.
به گفته این عضو شورای شهر تهران،هادی خانیکی بعد از انقلاب اسلامی به ساحت اندیشه‌ورزی می‌آید و وارد مطبوعات می‌شود. ورود او و برخی دیگر به حوزه مطبوعات موجب شکل‌گیری بدنه مطبوعاتی در کشور می‌شود که اگرچه امروز بسیاری از آنها در مطبوعات فعالیت نمی‌کنند اما نقش مهمی در شکل‌گیری هسته نخستین داشتند. از آن گروه بخش دیگری هم وارد عرصه دانشگاهی و موجب شکل‌گیری هسته ارتباطی جدید و تاسیس رشته ارتباطات می‌شوند.
او ادامه داد: فعالیت‌های خانیکی در حوزه مشاوره نیز از نوع کمک به مردم و کاهش آلام و رنج‌های آنها بود و حتی اگر در این راه متهم هم شده دست از فعالیت خود برنداشته است. او طی این سال‌ها تجربه و دانش را کنار هم جمع کرده و مبارز چریکی است که با گروه‌های مختلف از جمله روحانیان نواندیش، اهل رسانه، اهل سیاست و … زیسته و در این حوزه اقدامات موثری را انجام داده است. در همه این سال‌ها تکامل‌پذیری تدریجی داشته و در حالی که در گذشته چریکی بوده که سیانور با خود داشته در ادامه به عقلانیت انتقادی رسیده و آن را مبنای کار خود قرار داده است.
به گفته مسجدجامعی خانیکی به مثابه پل ارتباطی میانجی بوده و برای وصل کردن آمده و در این راه از ظرفیت‌های وجودی و دانش و تجربه خود بهره گرفته است. او از زندگی چریکی پیش از انقلاب تا روزنامه‌نگاری، مشاوره، استادی
و … همه را در یک رسالت پیشبرد اندیشه یاری‌گری حقیقت جمع کرده است. برای او یاری‌گری در خودیاری، دگریاری و همیاری است که خانیکی را متمایز می‌کند و در هر سه حوزه به‌دنبال حقیقت است. باید بدانیم که رستگاری فردی ما با رستگاری گروهی و رستگاری با دیگران گره می‌خورد و همه سوار بر یک کشتی هستیم و یک تاریخ و آینده مشترک داریم.
خانیکی انسانی چندوجهی است
محمدمهدی فرقانی، عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی نیز در ادامه به خاطرات همکاری خود با‌هادی خانیکی در روزنامه کیهان اشاره کرد. او با بیان اینکه خانیکی انسانی چندوجهی است و از مصادیق کسانی است که جهانی فکر می‌کند و محلی عمل می‌کند افزود: خانیکی در هر مسأله به بستر و زمینه‌های اجتماعی آن می‌رود و بر همین اساس تحلیل می‌کند. او یک امین برای مشورت است و خالصانه و دلسوزانه برای حل مشکلات نظر می‌دهد. همچنین به غایت خوش‌بین و امیدوار است و همین ویژگی او در این سال‌ها و روزهایی که غوطه‌ور در ناامیدی و بدبینی هستیم بسیار با اهمیت است و تلاش می‌کند در بستر ناامیدی امید خلق کند.حسین سراج‌زاده، رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران با بیان اینکه سابقه آشنایی‌اش با خانیکی به دهه ۶۰ برمی‌گردد گفت: خانیکی بسیار فرهیخته، صمیمی، ساده، بی‌آلایش و عاطفی است و شاید یکی از دلایل همدلی با او دریادلی کویری‌اش باشد. او زندگی دانشجویی‌اش را با یک مسئولیت روشنفکرانه اجتماعی شروع کرده که محصول گفتمان غالب آن دوره بوده و خود را محدود به نقش آکادمیک‌اش نکرده است. مقصود فراستخواه، استاد دانشگاه، با اشاره به آرای هربرت مارکوزه گفت: دکتر خانیکی به گمان من انسان چند ساحتی است، خانیکی شخصیتی برای زیستن در جهان‌های گوناگون است و این چند ساحتی بودن او را با ایران پیوند می‌دهد.وی با طرح این سوال که چرا ایران هنوز هست، افزود: با وجود همه حادثه‌ها و اتفاق‌ها، ایران هنوز و همچنان وجود دارد وهنوز زندگی در ما جاری است. من تصور می‌کنم نحوه خانیکی بودن، با زیست مردم ایران در جهان‌های مختلف فرهنگی به طور ویژه، اثرگذاربوده است.دکتر غلامرضا کاشی نیز در این مراسم برای خانیکی دو وجه طنز و گفت و گو را در نظر گرفت و گفت: ایشان به جای انتشار مقالات و کتابهای سترگ در محافل سیاسی و دانشگاهی و روشنفکری حضور دارد و با افراد مختلف به گفت و گوی سازنده مشغول و اقلیمهای ناشناخته را سیاحت می کند.
گفت و گو در جامعه ما بیشتر دیده شود
در پایان این مراسم،هادی خانیکی طی سخنانی گفت: اگر می‌توانستم خودم هم به این برنامه نمی‌آمدم. وقتی می بینم از سطوح و لایه‌های اجتماعی مختلف این همه در این جاده هم شده‌اند از درون حکومت و از درون قدرت نمایندگان بسیاری در این جمع داریم. در چنین جمعی حرفی برای گفتن نداشتم من سخت تلاش می کردم که باور نکنم آنچه دیگران می‌گویند اما معتقدم آنچه صحبت دوستان بود یعنی گفتگو نیاز امروز جامعه ماست. وی افزود: اگر بودن من امروز مورد توجه قرار گرفته و من مسافر گفت و گو شدم به دلیل این است که دنیای مختلف را به هم پیوند بدهم و باعث شوم که صحبت شکل بگیرد چیزی که جامعه به آن نیاز دارد.
این استاد علوم ارتباطات یادآورشد: آقای شکوری گفت که یکی از فضایل بزرگ خانیکی که از آن یاد نشده دوستان او هستند و من به این حرف او اعتقاد دارم. وی ادامه داد: اگر دوستان من نبودند من خیلی از این ویژگی‌ها را نداشتم و معتقدم جهانی که در آن زندگی می کنیم به ویژگی‌های ما امکان بقا می‌دهد. همه شخصیت‌های زندگی من فرصت آفرین بوده اند و حضور آنها بسیار به زندگی من کمک کرده، من از دانشجویان هم بیشتر یاد گرفتم تا آنها از من و این لطف خداوند به من بوده است.
وی درعین حال اظهار داشت: همه این ویژگی‌ها به علاوه قبول داشتن گفت و گو و نگه داشتن خطی که زندگی هرکس را می سازد.منجر به این شده که من مسافر گفت و گو باشم و این جهان‌ها را با هم پیوند بزند. خانیکی در خاتمه ابرازامیدواری کرد که این فرصت گفت و گو در جامعه ما بیشتر و بهتر دیده شود تا روزی همگان به آن رسیده و آن را درجامعه نهادینه کنند.
بر اساس این گزارش، در پایان این مراسم پیام رئیس بنیاد باران توسط‌هانیه گرایلی قرائت شد و از سوی سازمان‌ها و موسسات مختلف هدایایی به‌هادی خانیکی اهدا شد.متن پیام به شرح ذیل است: بزرگی که شخصیت والایش در پس پرده تواضع و بی‌آلایشی‌اش نیز آشکار است، انقلابی، ستیزگر با بیداد که دلش به عشق انسان و آزادی و آرامش و برخورداری برای همه طپیده است. دانشمندی که دانشگاه و دانش رسمی، او را از جامعه و آنچه بر آن گذشته و بر آن می‌گذرد غافل نکرده است. روشنفکری که ایستاده بر بلندای سنت ـ و البته نقد آن ـ به امروز و فردا می‌نگرد و زندگی خوب را نه برای خود که برای مردمانی می‌خواهد که بستر حرکت تاریخ و شایسته زندگی نیکو هستند. مومنی که خدا را نه در برابر انسان که همراه او و خواستار سربلندی انسان‌ها می‌بیند و سرِ پرستش را جز در برابر پروردگار که زیبایی و حکمت و آفرینندگی مطلق است فرود نمی‌آورد و در یک کلام دکتر‌هادی خانیکی انقلابی دانشمند، مومن، پیشرو، خداپرست، انسان‌دوست، روشنفکر و آزادیخواه و آزاده است و جا دارد که همگان بزرگی او را پاس داریم. بزرگداشت اصحاب اندیشه و فرهنگ و ادب و هنر از سوی کتابخانه ملی ستودنی است.هادی خانیکی فرزند خصال خویشتن است. او زندگی جوانانه را در متن مجاهدت و مبارزه با بیداد آغاز و در کشاکش مبارزه، راه خود را از گمراهان پرمدعی جدا کرد و با مردم و برای مردم و امامِ مردم راه خود را ادامه داد بی‌هیچ ادعا و طلبکاری از مردمی که بستر تاریخ و متن انقلابند.
در سراسر دوران پس از انقلاب نیز همه جا به عنوان نیرویی کارساز و دلسوز حضور یافت بی‌آنکه حضورش جا را برای دیگران تنگ کند، بلکه در بسیاری از موارد ایثارگرانه خود را پنهان نمود تا دیگرانی که احیاناً خود از آنان برتر بود نمود پیدا کنند.و اینک او سرمایه‌ایست گرانسنگ، سرشار از دانش و آگاهی و بصیرت و روشن‌بینی و واقع‌نگری و تجربه. هرچند که از این سرمایه، نظیر بسیاری از سرمایه‌های دیگر آنگونه که شایسته است بهره گرفته نشده است. و او نیز به جمهوری اسلامی می‌اندیشد که جایگزین استبدادِ وابسته شده است و به مردمی که آفریننده این جمهوری‌اند و سزاوار حق و حرمتی که خداوند به آنان عطا کرده است و در طول تاریخ از آنان دریغ شده است.خانیکی در عین پختگی و فرزانگی همچنان ایستاده در برابر دشمنان فزون‌خواه از بیرون و تحجر و واپسگرائی و وهم‌آلودگی و تنگ‌نظری در درون و بیرون، بی‌هیچ ادعائی.
نامت بلندِ بینش و منشِ او و عزیزانی چون او استوار باد!
منبع: روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید