آیینه شفاف اسلام ایرانی / كاظم موسوی بجنوردی

1397/10/26 ۰۸:۰۸

بیش از سیصد و پنجاه سال است كه خاورشناسان، اسلام‌شناسان و ایران‌شناسان كاركرده و ده‌ها هزار رساله و كتاب و مقاله تالیف كرده‌اند و طبعا ما ایرانی‌ها همیشه مترجم آثار این دانشمندان بودیم. پس از انقلاب اسلامی ایران ضرورت به وجود آمدن مركزی در ایران برای تحقیق در همه عرصه‌های فرهنگ ملی و اسلامی و همه مذاهب اسلامی و به‌ویژه مذهب تشیع كه مركز كوران حوادث بیداری اسلامی و انقلاب اسلامی شده بود پدید آمد كه در پی آن مركز دایره المعارف بزرگ اسلامی (مركز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) در اسفند 1362 شكل گرفت.

به بهانه انتشار جلد ششم اسلامیكا

بیش از سیصد و پنجاه سال است كه خاورشناسان، اسلام‌شناسان و ایران‌شناسان كاركرده و ده‌ها هزار رساله و كتاب و مقاله تالیف كرده‌اند و طبعا ما ایرانی‌ها همیشه مترجم آثار این دانشمندان بودیم. پس از انقلاب اسلامی ایران ضرورت به وجود آمدن مركزی در ایران برای تحقیق در همه عرصه‌های فرهنگ ملی و اسلامی و همه مذاهب اسلامی و به‌ویژه مذهب تشیع كه مركز كوران حوادث بیداری اسلامی و انقلاب اسلامی شده بود پدید آمد كه در پی آن مركز دایره المعارف بزرگ اسلامی (مركز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) در اسفند 1362 شكل گرفت. تدوین دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به عنوان كار اصلی و آغازگر این حركت عظیم فرهنگی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی در دستور كار قرار گرفت. تدوین به زبان فارسی و انتشار جلد اول آن و سپس ترجمه این اثر به زبان عربی آغاز شد. چند سال بعد ترجمه این مرجع بزرگ به زبان انگلیسی به سرویراستاری دكتر جان كوپر استاد برجسته دانشگاه كمبریج آغاز اما به دلیل مرگ نابهنگام وی طرح ترجمه به زبان انگلیسی چند سالی متوقف شد تا اینكه مركز مطالعات اسماعیلی لندن پیشنهاد ترجمه دایره‌المعارف بزرگ اسلامی را به زبان انگلیسی پیشنهاد كرد كه طبعا مورد استقبال مركز ما قرار گرفت و اكنون چند سالی است كه این كار پیچیده و بزرگ به سرویراستاران دكتر فرهاد دفتری و پروفسور ویلفرد مادلونگ آغاز شده است كه انتشاراتی بریل در هلند كه گفته می‌شود بیش از 350 سال است كه ناشر آثار استشراقی است مسوولیت چاپ و نشر آن را در سراسر جهان با سرمایه خود بر عهده دارد. شایان ذكر است كه این برای نخستین بار است كه دانشمندان غربی یك اثر ایرانی- اسلامی را به زبان انگلیسی ترجمه می‌كنند و انتشاراتی بریل نیز داوطلبانه برای چاپ و نشر آن اقدام به سرمایه‌گذاری می‌كند. مسلما این رخداد استثنایی از افتخارات بی‌بدیل نظام جمهوری اسلامی ایران است كه نه فقط وزنه علمی دانشمندان ایرانی را به مردم جهان می‌شناساند كه مسلما اعتبار بسیار ارزنده‌ای است كه دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به عنوان یك اثر مرجع و مستند مورد استفاده همه كسانی قرار می‌گیرد كه در غرب و دیگر نقاط جهان كه در زمینه یكی از وجوه فرهنگی اسلامی و ایرانی و به‌ویژه در عرصه تشیع پژوهش می‌كنند به كرات بدین اثر ارجاع می‌دهند. از سوی دیگر، این كتاب بهترین وسیله معرفی فرهنگ اسلامی و ایرانی و به‌ویژه فرهنگ پویای تشیع در همه میادین فرهنگی جهان و دانشگاه‌های معتبر است و نیز باید توجه داشت كه ترجمه این اثر به زبان انگلیسی در واقع به مثابه شناساندن همه داشته‌ها و ذخایر فرهنگی ملی و اسلامی و به‌ویژه فرهنگ و خدمات تشیع به معارف بشری است كه این خود بهترین خدمت به مكتب اهل بیت علیهم‌السلام به شمار می‌رود.

راجع به اهمیت دایره‌المعارف همین اندازه كافی است كه بگویم داشتن یك دایره‌المعارف مانند دایره‌المعارف بزرگ اسلامی كه اغلب مقاله‌های آن از ارزش علمی و پژوهشی برخوردار است به مثابه داشتن یك كتابخانه بزرگ است. زیرا همه مقاله‌های این اثر عظیم با استناد به منابع معتبر به زبان‌های مختلف بوده و هر استاد و پژوهشگر می‌تواند برای رساله، مقاله در هر رشته‌ای از علوم انسانی- اسلامی و ایرانی از آن بهره كافی بگیرد و اگر متخصص باشد و تلاش بیشتری كند می‌تواند بر منابع و اطلاعات داده شده آن بیفزاید كه این خود باعث می‌شود ما در ویرایش‌های بعدی از چنین افزوده‌هایی برای تكمیل مقاله‌های خود استفاده كنیم. مهم‌ترین هنر مركز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، در ایجاد رسم و نظم و روشی است كه می‌تواند پژوهشگران زیادی تربیت كند و آنان را در مسیر تحقیق و تخصص یافتن قرار دهد. شایسته ذكر است كه این كارهای عظیم با یاری مشایخ ما میسر شده است.

مشایخ ما عبارتند از: مرحوم استاد ایرج افشار، مرحوم دكتر زریاب خوئی، مرحوم دكتر عبدالحسین زرین‌كوب، مرحوم دكتر عنایت‌الله رضا، مرحوم دكتر داریوش شایگان، مرحوم دكتر محمدحسن گنجی، دكتر عباس سعیدی، مرحوم دكتر جعفر شعار، دكتر علی اشرف صادقی، دكتر فتح‌الله مجتبایی، دكتر اصغر دادبه، مرحوم دكتر احمد تفضلی، مرحوم دكتر ماهیار نوابی، دكتر آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی، خانم دكتر ژاله آموزگار، خانم دكتر بدرالزمان قریب، خانم دكتر كتایون مزداپور، مرحوم دكتر منوچهر ستوده، مرحوم دكتر پرویز رجبی، مرحوم دكتر یحیی ذكاء، دكتر محمدحسن سمسار، دكتر محمد مجتهد شبستری، دكتر حسین معصومی همدانی، دكتر ایران‌پور جزئی، مرحوم دكتر جواد حدیدی، دكتر رضا داوری، دكتر غلامرضا اعوانی، حضرت آیت‌الله محمودجواد حجتی كرمانی، مرحوم دكتر شرف‌الدین خراسانی (شرف)، دكتر آذرتاش آذرنوش، استاد عبدالحسین آذرنگ، دكتر فرهاد دفتری، دكتر عبدالكریم سروش، دكتر مهدی رفیع، دكتر محمد خاكی، دكتر عنایت‌الله مجیدی، مرحوم دكتر محمد دبیرسیاقی، دكتر ویلفرد مادلونگ، دكتر مجدالدین كیوانی، مرحوم دكتر تقی بینش، مرحوم دكتر داریوش صفوت، دكتر عزت‌الله فولادوند، دكتر كامران فانی، دكتر حسن رضایی باغ‌بیدی، دكتر جلال خالقی مطلق، دكتر علی بلوكباشی، دكتر محمد جعفری قنواتی، مرحوم استاد دكتر احمد منزی، دكتر عباس انواری و بقیه اساتید و پژوهشگران كه برخی از آنان عضو شورای عالی علمی هستند و هریك مدیریت یكی از بخش‌های پژوهشی را برعهده دارند از تربیت‌شدگان مركز دایره‌المعارف هستند و ما امروزه اضافه بر آثار بسیار مهمی كه پدید آورده‌ایم، محققین و اساتیدی را به جامعه ایرانی و بعضا به جامعه جهانی عرضه كرده‌ایم كه مسلما در تاریخ فعالیت‌های علمی و پژوهشی كشورمان در رشته‌های فرهنگ و تمدن و تاریخ بی‌نظیر بوده است. اما دریغ كه هشت ماه است حقوق نداده‌ام و بیش از یك سال است كه حق‌الزحمه تألیف صدها مقاله را پرداخت نكرده‌ام و اكنون حداقل شش میلیارد تومان مقروض هستم. در خاتمه باید تاكید كنم كه مركز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی بر سه پایه بنا شده است: نخست همكاری اساتید و بزرگان علم و ادب ایران كه ما آنان را مشایخ مركز دایره‌المعارف می‌نامیم و دوم، كتابخانه یك میلیون جلدی آنكه تاكنون حدود یكصد و پنجاه مجموعه كتابخانه‌ای نیز همراه با ده‌ها هزار سند و عكس كه به آن اهدا شده است و در آخر، آثاری كه تاكنون پدید آمده و خواهد آمد.

منبع: روزنامه اعتماد