بقعه شیخ جبرییل؛ نقوش ماندگار صفوی در معرض فراموشی

1397/3/19 ۱۳:۳۵

مجموعه تاریخی بقعه شیخ جبرییل مدفن پدر شیخ صفی الدین و جد شاهان سلسله صفوی در اردبیل با نقش و نگارهای خاص و زیبای خود فراموش و معماری تاریخی آن دچار آسیب های جدی شده است.

یعقوب شاددل: مجموعه تاریخی بقعه شیخ جبرییل مدفن پدر شیخ صفی الدین و جد شاهان سلسله صفوی در اردبیل با نقش و نگارهای خاص و زیبای خود فراموش و معماری تاریخی آن دچار آسیب های جدی شده است.

بقعه شیخ جبرییل که در خود نشانی از معماری پر فروغ دوران صفوی و قاجاریه را دارد در طول سالیان گذشته نتوانسته درصدی از عظمت بقعه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی را داشته باشد و برنامه ریزی ها برای تبدیل آن به یکی از قطب های سیاحتی و مورد توجه گردشگران تا کنون به نتیجه قابل قبولی نرسیده است.

توجه نکردن به این بقعه تاریخی در سالیان گذشته باعث شده تا ساختمان و تزیینات تاریخی آن دچار آسیب های جدی شود و هم اکنون ضروری است تا اقدام های اساسی در بازسازی و مرمت آن صورت گیرد.

بر اساس ذکر منابع تاریخی، زمانی که بقعه معروف 'الله الله' بر روی مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی احداث می‌شد؛ مقبره مشابهی برای پدر شیخ صفی‌الدین در سه کیلومتری اردبیل درروستایی به نام کلخوران که هم اکنون به یکی از محله های این شهر تبدیل گشته، احداث شده است.

مرحوم بابا صفری در کتاب ' اردبیل در گذرگاه تاریخ' نوشته است:'کلخوران از زمان حیات شیخ صفی‌الدین به او و فرزندانش وقف شده و واقفان نیز از نوادگان چنگیز و فرزندان هلاکوخان مغول بوده‌اند که زمانی بر سرزمین ایران حکومت می‌کردند'.

مقبره شیخ جبرییل در اوایل قرن دهم هجری قمری بنا شده است، این بنا در محوطه مشجری به ابعاد 150 در 200 متر قرار دارد که مقبره سید امین‌ الدین جبراییل به صورت یک هشت ضلعی در وسط باغ قرار گرفته‌ است.

بنای این مقبره از قسمت‌ های حیاط بقعه، ایوان جلو بنا، رواق، حجرات و غرفه‌ ها تشکیل شده است.

حیاط مقبره چهار ضلعی، به شکل مستطیل که دارای دو در (ورودی و خروجی) بوده و در وسط آن بقعه شیخ قرار دارد که دارای خیابان‌ هایی سنگفرش شده و موازی دیوارها بوده که برای عبور و مرور کشیده شده و دارای باغچه‌ های متعددی است .

در گذشته درهای حیاط دارای سردرهای کاشی کاری شده بود، ولی بر اثر مرور زمان از بین رفته و هم اکنون قسمتی جزیی از کاشی کاری های نفیس این سردرها که به‌ صورت طاق‌ ها و مقرنس‌ های گچی دیده می‌شود، باقی مانده‌ اند.

در انتهای محوطه باغ شیخ، یعنی در محل درب خروجی، حجره ها و ساختمانی آجری طاق بندی شده وجود دارند، هر یک از این ساختمان‌ ها دو طبقه بوده و دارای اتاق های کوچک با پله های مار پیچی است که اصول ساختمانی قدیم در آن رعایت شده است.

بر اساس ذکر برخی منابع تاریخی، علاوه بر قبر سه تن از اجداد شیخ صفی از جمله شیخ جبرییل پدر شیخ صفی، شیخ قطب‌الدین جد او و صلاح‌الدین جد شیخ جبرییل در این بقعه، 2 تن از برادران تنی امام رضا(ع)‌ به نام‌های سیدحمزه و صدرالدین نیز در این مکان دفن شده‌اند که قبر آنها نیز وضعیت مطلوبی ندارد.

در گفت و گوی ایرنا با تعدادی از اهالی محله کلخوران، آنها گفتند: با آنکه این مقبره دارای اهمیت خاص تاریخی بوده و می تواتند بعنوان مکمل گردشگری شهر اردبیل بویژه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی مطرح باشد اما در سالیان گذشته شیخ کلخوران به فراموشی سپرده شده و کمترین توجه به آن صورت گرفته است.

به گفته آنها ، در سال های اخیر اقدام خاصی در مرمت و بازسازی این مقبره صورت نگرفته و بازدید کنندگان آن نیز به اهالی همین محله که برای برای زیارت قبوربه آن مراجعه می کنند محدود است .

کارشناسان میراث فرهنگی می گویند که بقعه شیخ جبرییل با توجه به اینکه جد سلاطین صفوی در آن آرمیده اند می تواند به یکی از مناطق پربازدید گردشگران فرهنگی تبدیل شود.

آنها می گویند، بی شک بخش بزرگی از افرادی که برای بازدید بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی به اردبیل سفر می کنند در صورت راهنمایی و ایجاد تسهیلات مناسب خواهان بازدید از بقعه شیخ جبرییل هم خواهند بود اما متاسفانه این اقدام تاکنون صورت نگرفته است.

وضعیت نامناسب این بقعه در سال های اخیر به حدی نامناسب بوده است که سبب نارضایی نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل نیز شده و وی از وضعیت موجود لب به انتقاد گشود.

آیت الله سید حسن عاملی نماینده به تازگی با تاکید بر ساماندهی محوطه بقعه شیخ جبرئیل : این مجموعه یکی از آثار غنی و بخشی از هویت فرهنگی این شهر است و بازسازی و مرمت آن باید در اولویت قرار گیرد .

آیت الله عاملی بیان کرد: با وجود اینکه در گذشته این مجموعه از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده اما بعدها محوطه این اثر تاریخی دچار مشکلاتی شده و نیازمند ساماندهی است.

او به اهمیت و نقش آثار تاریخی برای جذب گردشگران اشاره و ابراز امیدواری کرد این مجموعه تاریخی در آینده نزدیک به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل شود.

منبع: ایرنا