ملک الشعرا و بنیاد نشریه ای به مثابه یک مکتب ادبی

1397/2/18 ۰۹:۳۲

با ملک‌الشعراء شاعر و سیاست‌مدار بر ملک‌الشعراء روزنامه‌نویس و مجله‌نگار سایه افکنده است. سه سال بعد از انقلاب مشروطه، به سال 1288 از خراسان نوشتن برای روزنامه‌ها را آغاز کرد، تا واپسین سال‌های زندگی‌اش دل در گرو روزنامه و مطبعه و نشریه‌ داشت.

مجله ادبی دانشکده صد ساله شد

حسن همایون: با ملک‌الشعراء شاعر و سیاست‌مدار بر ملک‌الشعراء روزنامه‌نویس و مجله‌نگار سایه افکنده است. سه سال بعد از انقلاب مشروطه، به سال 1288 از خراسان نوشتن برای روزنامه‌ها را آغاز کرد، تا واپسین سال‌های زندگی‌اش دل در گرو روزنامه و مطبعه و نشریه‌ داشت. بهار 1297 خورشیدی، محمدتقی بهار سی و دو ساله پس از تجربه سال‌ها قلم زدن در نشریه‌ها و راه‌اندازی یومیه‌ «نوبهار»، به صرافت تأسیس مجله ادبی می‌افتد، مجله‌ای که در آغاز با عنوان «بهار» می‌شناسندش و بعد‌ نامش به «دانشکده» تغییر می‌کند. مجله «دانشکده»، گرچه نخستین نشریه ادبی فارسی نیست، اما بی‌شک در شمار مهم‌ترین نشریه‌های ادبی تاریخ روزنامه‌نگاری ایران است. این اهمیت نه تنها به اعتبار نام بنیانگذار آن، بلکه به اعتبار نام نویسندگان منور‌الفکر و مشروطه‌خواهی است که سعی می‌کند، هم‌زمان به رقم خوردن تحول‌های اجتماعی، روایت‌های ادبی تازه‌ای را از سنت ادبیات کلاسیک و همچنین دست‌آورد‌های شعر مشروطه پیش روی مخاطب بگذارند، هرچند بشدت مجله ادبی «تجدد» که هم‌روزگار با این نشریه بود، تجدد‌خواه و نوگرا نبود. از جمله آن نام‌ها می‌توان اشاره کرد به، عباس آشتیانی، غلام‌رضا رشید یاسمی، اصغر شیرازی، علی‌اصغر حکمت، حیدرعلی کمانی و سیداسدالله انتظام. به گزارش سیدفرید قاسمی در کتاب «اولین‌های مطبوعات ایران» نخستین نشریه ادبی با عنوان «روزنامه ملتی» در عهد ناصری (1272 ق) منتشر شده است.

مجله ادبی «دانشکده» از انجمن ادبی «جرگه دانشوری» شکل گرفت. روایت ناصر‌الدین پروین از شکل‌گیری مجله از این قرار است: «به سال 1295خ، انجمنی ادبی به نام «جرگۀ دانشوری» در تهران بنیاد یافت که پس از چندی «دانشکده» نام گرفت و ارگان ماهانه‌اش با همین نام از اردیبهشت 1297 تا اردیبهشت سال بعد(آوریل 1918-آوریل 1919) با 12 شماره در 10 مجلد به چاپ رسید صاحب امتیاز و مدیر این مجله، محمدتقی بهار(ملک الشعرا)، شاعر و پژوهشگر و روزنامه نگار وسیاستمدار نامدار آن دوره بود که ریاست انجمن ادبی دانشکده را نیز برعهده داشت. با این حال، در سرلوحه دانشکده ادعا می‌شد که مجله تحت نظر هیأت مؤسسه دانشکده منتشر می‌شود.» بهار، در شماره نخست زیر عنوان «مرام ما» نوشت که «دانشکده برای ترویج روح ادبی و تعیین خط مشی جدیدی در ادبیات ایران ایجاد می‌شود.و موافق احتیاجات فعلی هیأت اجتماعیه، مطابق محیطی که ما را تکمیل خواهد نمود، یک تجدد آرام آرام و نرم نرمی را اصل مرام خود ساخته‌ایم. به جای آنکه تجدد را تیشه عمارت تاریخی پدران شاعر و نیاکان ادیب خود قرار دهیم.» بهار و همفکرانش با مشی «تجدد آرام» و دغدغه «آزادی‌خواهی» کارشان را آغاز کردند و تا واپسین روز‌ها و شماره‌های مجله «دانشکده» بر این راه رفتند. «دانشکده» تا دوازده شماره دوام آورد، آن‌گونه که باید بر روزگارش اثر گذاشت و پس از آن هم بخشی از تاریخ روزنامه‌نگاری ایران شد. این نشریه در سال‌های دهه‌ شصت به همت و مقدمه مهرداد بهار تجدید چاپ و عرضه شد.

منبع: روزنامه ایران