استقرار دموکراسی در ایران

1396/12/12 ۰۹:۱۸

به نوشته مورخان رومی ـ یونانی و ارمنی و تطبیق تقویم‌ها، مِهرداد یکم ـ معروف به مهرداد بزرگ ـ ششمین شاه ایران از دودمان اشکانیان (پارت ها= خراسانیان) یکم مارس سال 173 پیش از میلاد دراجتماع بزرگان ایران اعلام کرد که تصمیم گرفته است کشور دارای ضوابط بدون تغییر یا همان اصول اساسی شود تا حقوق و تکالیف همه اعم از دولت و ملت در آن روشن باشد. این تصمیم مِهرداد مورد تایید حاضران در نشست قرارگرفت و ایران دارای قانون اساسی و دو مجلس شد که مجموعه این دو مجلس را «مِهِستان» می‌گفتند (مِه به کسر «میم» به معنای بزرگ).
انتخاب ولیعهد از میان شاهزادگان، اعلان جنگ و پیشنهاد صلح، بسیج نیرو، عزل شاه در صورت دیوانه شدن، بیماری ممتد، ارتکاب اشتباه (حتی بدون داشتن سوء نیّت) و ... و نیز تغییر اشل مالیاتها و صدور دستور ضرب سکه با تصویر تازه، تعیین شاهان ارمنستان، تایید تشریفاتی (ضمنی) شاهان پارسی تبار سرزمین پنتوس (منطقه ساحلی جنوب و جنوب شرقی دریای سیاه در آناتولی به پایتختی شهر سینوپ) و همچنین انتصاب فرمانده کل ارتش برای یک دوره معیّن و یا مدیریت جنگ از جمله اختیارات مهستان بود. در موارد متعدد، مِهِستان که بنیادی مشابه سنای روم بود شخص شاه را به عنوان فرمانده ارتش، فرمانده جبهه و مسئول لشکرکشی تعیین کرده بود. مهستان از سال 135 پیش از میلاد (2148 سال پیش) و پس از تکمیل شهرسازی تیسفون (واقع در 36 کیلومتری جنوب بغداد امروز) و انتقال پایتخت ایران به این شهر، جلسات خودرا در اینجا برگزار می کرد. شهر تیسفون در ساحل دجله از سال 135 پیش از میلاد تا سال 637 میلادی به مدت 772 سال پایتخت ایران بود که در این سال و پس از نبرد قادسیه به دست عرب افتاد و رو به ویرانی گذارد ولی ویرانه کاخ خسروانوشیروان (طاق کسری) همچنان پابرجا مانده است که تاریخ نگاران آن را «کاخ عدل» لقب داده اند زیرا که انوشیروان در آنجا [مستقیما و بدون واسطه] با مردم معمولی دیدارمی کرد و به درد دل آنان گوش فرا می داد. همچنین وی یک زنجیر متصل به زنگ، در اطاق مجاور دفتر کار خود تعبیه کرده بود که یک سر زنجیر از تیری چوبی در میدان بیرونی کاخ آویزان بود و هرکس که شکایت و یا پیشنهاد داشت، به میدان می رفت و زنجیر را می کشید و زنگ به صدا درمی آمد و خسرو انوشیروان به بالکن کاخ می رفت و حرفهای آن فرد را می شنید و اگر لازم می آمد وی را به حضور در دفتر کار خود دعوت می کرد.
به نوشته مولفان تاریخ دمکراسی، در دوران اشکانیان که علاقه مند و معتقد به اندیشه های فلاسفه یونان باستان بودند، ایران از نوعی دموکراسی برخوردار بود. به علاوه، در این دوره ایالات دوردست؛ ارمنستان و ... خودمختار بودند و لذا ایجاب می کرد که پارلمان وجود داشته باشد تا نظر همگان شنیده شود.
مورّخان رومی ایجاد مِهستان را یک اقتباس ایرانیان از رومیان نوشته اند که باور کردن این ادعا دشوار است زیرا که هنگام اعلام دموکراسی در ایران (173 سال پیش از میلاد ـ دو هزار و 186 سال پیش) هنوز دولت روم با ایران همسایه نشده بود و برخورد نداشت، هنوز بازماندگان اسکندریان برمناطق یونانی نشین و مصر حکومت می راندند، به علاوه اندیشه دموکراسی و واژه آن از فلاسفه یونان باستان است که این اندیشه به جنوب یونانی نشین ایتالیا (سیراکوز = سیراکیوز) انتقال یافته بود.

منبع: ابتکار

نظر دهید