اخبار

نزدیك به یك دهه پیش در فضای فكری و فرهنگی ایران مباحث مربوط به گذار به دموكراسی بسیار رونق داشت. اصولا از دوم خرداد 76 به بعد، مطالبه دموكراسی (دست‌كم از سوی روشنفكران و برخی پژوهشگران) یكی از اصلی‌ترین خواسته‌های ایرانیان محسوب می‌شد. البته این همه بدان معنا نیست كه آثار تحلیلی و جامع در این زمینه زیاد بود.

كتاب «دموكراسی‌ها چگونه می‌میرند» با زیرعنوان «آنچه تاریخ در مورد آینده می‌گوید» نوشته مشترك استیون لویتسكی و دانیل زیبلات با ترجمه مشترك سیامك دل‌آرا و اعظم ورشوچی‌فرد، به تازگی به همت نشر پارسه منتشر شده است. روی جلد كتاب، آن را از آثار «برتر سال به انتخاب نیوزویك و نیویورك‌تایمز» معرفی كرده و با این هشدار ماهنامه واشنگتن همراه است كه «خواندن این كتاب شما را بسیار نگران خواهد كرد». جانمایه كتاب، بیان ترس و نگرانی نویسندگان از زوال دموكراسی در جهان به‌طور عام و در ایالات متحده به‌طور خاص است.

روزی روزگاری، این تلقی که تاریخ را نوعی داستان بدانند چیز عجیبی نبود. بعضی‌ها معتقد بودند تاریخ آزمون سختی است که ما انسان‌ها تا فرارسیدن آخرالزمان در معرض آن قرار گرفته‌ایم؛ دیگران تاریخ را فرآیند تدریجی پیروزی عقل بر جهل و تعصب می‌دیدند. هگل تاریخ را فرآیند روبه‌رشدِ آگاه شدنِ انسان از آزادی می‌دانست؛ مارکس می‌گفت تاریخ قصۀ نزاع طبقاتی است و نقطۀ اوج این قصه انقلاب است. اما این روزها دیگر این که کسی بگوید جریان تاریخ کلان‌روایتی واحد است تقریباً از نظر همه صرفاً اسطوره‌ای تسلی‌بخش به حساب می‌آید.

انقلاب مشروطه با تمام فراز و نشیب هایش در راه تحقق آرمان های عدالت طلبانه و آزادیخواهانه، نقطه عطف تاریخ ایران و سر منشاء تحولات عظیمی بوده است. روایت برهه هایی از تاریخ مشروطه، سرشار از لحظه هایی است که ملت ایران، میهن پرستانه برای حفظ دستاوردهایش مبارزه کرده است. هنوز مشروطه عمری دوساله نیافته بود که میان مشروطه خواهان در مجلس به دلایل سیاسی و در بنیاد های نظری شان، اختلاف پدید آمد و راه نفوذ استبداد را گشودند.

به نوشته مورخان رومی ـ یونانی و ارمنی و تطبیق تقویم‌ها، مِهرداد یکم ـ معروف به مهرداد بزرگ ـ ششمین شاه ایران از دودمان اشکانیان (پارت ها= خراسانیان) یکم مارس سال 173 پیش از میلاد دراجتماع بزرگان ایران اعلام کرد که تصمیم گرفته است کشور دارای ضوابط بدون تغییر یا همان اصول اساسی شود تا حقوق و تکالیف همه اعم از دولت و ملت در آن روشن باشد. این تصمیم مِهرداد مورد تایید حاضران در نشست قرارگرفت و ایران دارای قانون اساسی و دو مجلس شد که مجموعه این دو مجلس را «مِهِستان» می‌گفتند (مِه به کسر «میم» به معنای بزرگ).

پیرنیا راست می گفت: لوی هندرسن سفیر امریکا در ساعت 6 بعد از ظهر اول شهریور 1333 از در عقبی دربار وارد شد و به دیدار شاه رفت. این ملاقات خصوصی و محرمانه بود که به درخواست شاه انجام می شد. شاه روز پیش از رم به تهران بازگشته بود. او هم هنگام فرار که بعد از شنیدن خبر شکست کودتای 25 مرداد ساحل خزر را ترک گفت و هم هنگام بازگشت که پس از پیروزی کودتای 28 مرداد و سقوط دولت به سوی تهران می آمد سر راه بغداد توقف کرده بود. هنگام رفتن هواپیمای شاه کمی پیش از هواپیمایی که ملک فیصل را از اردن می آورد و در فرودگاه بغداد نشست...

مراد فرهادپور از دموکراسی به سه‌گونه می‌توان سخن گفت: نخست، مفهوم عام و کلی دموکراسی از یونان باستان تا امروز.اما به غیر از این، دو معنای پیچیده دیگر هم دارد: مورد اول، به دموکراسی بورژوایی برمی‌گردد: ساختار قدرت و نظامی حکومتی که برای نگهداری و حفظ سلطه سرمایه‌داری به وجود آمد. معنای دوم به ریشه‌ها و خاستگاه‌های دموکراسی بورژوایی در قرون ١٥ و ١٦ میلادی و دوران بحران نظام اجتماعی فئودالیسم در اروپای غربی و شکل‌گیری پدیده دولت مطلق (absolutist state، از قرون ١٤ و ١٥ به‌بعد، با رشد روابط پولی و بحران فئودالیسم، تمرکز قدرت مبنای اصلی بازتولید جامعه فئودالی شد.

از دموکراسی به سه‌گونه می‌توان سخن گفت: نخست، مفهوم عام و کلی دموکراسی از یونان باستان تا امروز. این مفهوم را با استناد به آرای ژاک رانسیر مساوی با سیاست تعریف می‌کنیم؛ سیاست مردمی و رهایی‌بخش که مبارزه و مقاومتی است علیه هر‌گونه سلطه. چگونه این معنی از این واژه مستفاد می‌شود؟ دموکراسی به‌ ‌عنوان مفهومی در برابر دیگر شکل‌های حکومت‌داری در یونان باستان و در برابر دعاوی گروه‌های دیگری مطرح شد که حکومت را برازنده خود می‌دانستند

«دموکراسی، فرهنگ و قشرهای اجتماعی» عنوان سخنرانی دکتر احمد سمیعی گیلانی است که به همت مرکز اسناد فرهنگی آسیا برگزار می شود. به همت مرکز اسناد فرهنگی آسيا سخنرانی دکتر احمد سميعی گيلانی با عنوان «دموکراسی، فرهنگ و قشرهای اجتماعی» روز يکشنبه مورخ 2 آذرماه 93 از ساعت 10 الي 12 در سالن انديشه پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگی برگزار خواهد شد.

شهریار زرشناس، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در کتاب «درباره دموکراسی» می‌گوید: «شرایط کنونی عالم را می‌توان وضعیت بحران جهانی دموکراسی نامید، کلیه نظام‌های دموکراسی به ویژه لیبرال ـ دموکراسی‌ها در وضعیت بحران انحطاطی به سر می‌برند.» کتاب «درباره دموکراسی» از فصل‌های «دموکراسی در دوره یونان و روم‌ باستان، دموکراسی در دوره مدرن، دموکراسی مدرن و ایدئولوژی‌ها و وضعیت بحران جهانی دموکراسی» تشکیل شده است.