پاسخی کوتاه به بدخواهان شاهنامه حکیم توس / محمود جعفری دهقی

1396/11/21 ۰۹:۱۸

شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی سند حماسه ملی و سند هویت ایرانیان و یکی از سترگ ترین و شگفت ترین آثار حماسی جهان به شمار می رود. اساس تفکر در این اثر عظیم بر خرد نهاده شده و آغاز گر آن "به نام خداوند جان و خرد" است.

کی شود خورشید از پف منطمس

(مولانا)

بن مایه های داستان های شاهنامه روایات و حماسه هایی است که از دیرباز در میان ایرانیان سینه به سینه تقل می شده و شرح زندگی و روش های پهلوانی و رفتار اخلاقی ایرانیان و گزارش نبردها، پیروزی ها و شکست های نیاکان ما از نخستین دوره های تاریخ اساطیری تا زمان شاعر است.

داستان های حماسی و تراژدی های شاهنامه نظیر رستم و سهراب، رستم و اسفندیار، داستان سیاوش به اذعان منقدان شرق و غرب مهمترین شاهکار های ادبی جهان اند که تا کنون بشر به سرایش آنها پرداخته است. همه این داستانها مشحون از نکات اخلاقی، روش زندگی خردمندان و چگونگی برخورد انسان با مشکلات و دشواری های زیست در این جهان شگفت انگیز است. حکیم توس الگو های فکری و اندیشه ها و آرزوهای ایرانیان را برای زندگی در جهانی آرمانی و بدور از رنج و رفتار اهریمنی دژخیمان و بداندیشان به تصویر کشیده است.

از سوی دیگر شاهنامه شرح مبارزه و جدال خیر و شر است در جهانی که شوربختانه رویکرد مردمان به نیروهای اهریمنی آسان تر و وسوسه انگیز تر بوده است. حکیم توس شخصیت هایی نظیر فریدون، سیاوش، کیخسرو، رستم، توس و دیگر چهره های متعالی را که هموار حامی ستمدیدگان و حقیقت جویان بوده اند و افتخارشان ستیز دربرابر دشمنانی بوده که در پی هجوم به این آب و خاک بوده اند در مقابل ضحاک، افراسیاب، گرسیوز و حتی دیوان و دروجان بی شمار قرار می دهد که یاریگر آیین های دیوی و دنیای جهل و تاریکی بوده اند. اما بر این باور است که پیروزی نهایی جدال انسان با اهریمن و یاوران او، به سود پاکان و ایرانیان آزادیخواه به فرجام خواهد رسید و سرانجام روشنایی بر تاریکی پیروز خواهد شد.

شاهنامه حکیم توس نگهبان زبان پارسی و سنت های ملی ارزشمند ایرانیان بوده و اندیشه های ایرانشهری را به بهترین و هنرمندانه ترین روی با ارزش های دینی ایرانیان مسلمان آمیخته است. افزون بر این، شاهنامه والاترین دانشنامه تاریخی، ادبی ایران نیز به شمار می رود. دریایی است که به هر زمان بدان روی کنیم می توان آگاهی های ارزشمندی در زمینه های تاریخ، جغرافیای تاریخی، جامعه شناسی، مردم شناسی، اقتصاد، فرهنگ و هنر ایرانیان را بسان مرواریدی از آن بر کشید.

هنگامی که سخن به بومی سازی علوم انسانی می رسد، از جمله اشاره به آن دارد که اندیشمندان جامعه باید به جای پرداختن به آرا و افکار نخ نما و پوچ برخی تئوری بافان غربی به بازسازی اندیشه های گران سنگ دانشمندان و اندیشمندان ایرانی بپردازند که روزگاری طلایه دار اندیشه فلسفی وعلمی در سراسر جهان اسلام بوده اند. داستان ها و پیام های اخلاقی شاهنامه می تواند در نوشته ها و آثار هنری، ادبی و فرهنگی جامعه آنچنان منعکس گردد و با آنها بیامیزد تا راه کج فکری ها و بد اندیشی ها را بر جوانان ما بربندد. در این صورت کسانی نسنجیده و از روی بی خردی سند هویت ملی ما را اینگونه در سیمای ملی (!) به سخره نخواهند گرفت. برای سیه رویی این بدخواهان بار دیگر به نقل بخشی از طلیعه شاهنامه می پردازم.

به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه بر نگذرد

خداوند نام و خداوند جای خداوند روزی ده و رهنمای

خداوند کیوان و گردان سپهر فروزنده ی ماه و ناهید و مهر

ز نام و نشان و گمان برتر است نگارنده بر شده گوهر است

به بینندگان آفریننده را نه بینی مرنجان دو بیننده را

نیاید بدو نیز اندیشه راه که او برتر از نام و از جایگاه

بهمن 1396

محمود جعفری دهقی

نظر دهید