واکاوی اسطوره ضحاک / حمیدرضا نگهبان

1396/10/9 ۰۹:۳۰

مطالعه و شناخت اساطیر ملی، از آن جهت که تاریخ رشد تمدن و فرهنگ یک مرز و بوم را باز می شناسد، اهمیت بسیار دارد. اسطوره ی ضحاک و نظایر آن در فرهنگ اساطیر ایران، هم چون صندوقچه ای، آرمان ها، تخیلات و امید و آرزوها و یادهای تلخ و شیرین و قضایای متضاد را در خود جای داده است که انطباق بسیاری از آن ها در هر عصری از اعصار، می تواند متفاوت باشد.

چکیده: مطالعه و شناخت اساطیر ملی، از آن جهت که تاریخ رشد تمدن و فرهنگ یک مرز و بوم را باز می شناسد، اهمیت بسیار دارد. اسطوره ی ضحاک و نظایر آن در فرهنگ اساطیر ایران، هم چون صندوقچه ای، آرمان ها، تخیلات و امید و آرزوها و یادهای تلخ و شیرین و قضایای متضاد را در خود جای داده است که انطباق بسیاری از آن ها در هر عصری از اعصار، می تواند متفاوت باشد. سیمای ضحاک در شاهنامه با آن چه در متون اوستایی آمده دارای تفاوت هایی است و اژدهای سه پوزه و سه سر و شش چشم و هزار نیرنگ به پادشاهی ستمگر و عرب تبار، با مارهای بررسته از دو کتف تغییر یافته است. شباهت هایی میان اسطوره ی ضحاک با اساطیر ملل دیگر، از جمله یونان و سرگذشت پرومته، دیده می شود.

هم چنین، گروهی از محققان منشأ تاریخی برای اسطوره ی ضحاک قائل شده و آن را با جنگ های میان ایرانیان قدیم علیه ستمگری و بیداد و صراحتاً به یکی از نهضت های مردمی در دوران کهن نسبت داده اند. توصیف هایی که در برخی متون پهلوی درباره ضحاک آمده، شباهت های بسیاری با سرگذشت دجّال دارد و همین امر باعث پیوند هایی میان این دو گشته، چنان که مؤلف تاریخ سیستان ضحاک و دجّال را یکی دانسته است.

ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد1385 شماره9

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی