1398/2/17 ۱۱:۵۹
بررسیِ مجدّدِ چهار بیت بحث‌برانگیز شاهنامه دربارۀ ضحّاک فردوسی در اوایل پادشاهی ضحاك چهار بیت در بیان بی‌رسمی هوس‌آلود او سروده پس آیین ضحاك وارونه‌خوی چنان بُد که چون می‌بدیش آرزوی ز مردان جنگی یکی خواستی بکُشتی/به گُشنی/به کُشتی که با دیو برخاستی کجا نامور دختری خوب روی به پرده اندرون پاک بی گفت و گوی
بررسیِ مجدّدِ چهار بیت بحث‌برانگیز شاهنامه دربارۀ ضحّاک
فردوسی در اوایل پادشاهی ضحاك چهار بیت در بیان بی‌رسمی هوس‌آلود او سروده
پس آیین ضحاك وارونه‌خوی چنان بُد که چون می‌بدیش آرزوی
ز مردان جنگی یکی خواستی بکُشتی/به گُشنی/به کُشتی که با دیو برخاستی
کجا نامور دختری خوب روی به پرده اندرون پاک بی گفت و گوی
پرستنده کردیش در پیش خویش نه رسم کیی بُد نه آیین کیش
دشواری اصلی این قطعه در ضبط، قرائت و معنای مصراع دوم بیت دوم و سپس ارتباط یا استقلال معنایی دو بیت آغازین و دو بیت پایانی است. در نسخه‌های شاهنامه ده ضبط مختلف برای مصراع دوم بیت دوم دیده می‌شود و شارحان و محققان هم ده معنا برای آن پیشنهاد کرده‌اند. نگارنده با نقد ضبط‌ها، خوانش‌ها و معانی گوناگون و بر پایه دلایل و قراینی مانند نگاشته «بکشتی» در بیشتر دست‌نویس‌ها، بودن مصراعی مشابه به لحاظ نحوی و معنایی در جای دیگر شاهنامه، توجه به دریافت سنتی بعضی کاتبان و خوانندگان شاهنامه از طریق نسخه‌بدل‌های این ابیات، توضیح گزارشی در بندهش و... ضبط و قرائت «به کشتی که با دیو برخاستی» را محتمل‌تر می‌داند و برای هر چهار بیت به صورت پیوسته (موقوف المعانی) این تفسیر را پیشنهاد می‌کند که ضحاك به هنگام برانگیخته شدن شهوتش دختری خوب‌روی و پاک‌دامن را در اختیار مردی جنگجو و دیوافکن می‌نهاد تا در برابر نگاه او با آن دختر نزدیکی کند و منظور فردوسی از «آیین ضحاك وارونه‌خوی» احتمالاً همین کار ناشایست است.
مجله زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال 71، شماره 238، پاییز و زمستان 1397
دریافت مقاله
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید