ایرانیان و تأسیس مدرسه و کتابخانه نظامیه بغداد / مرتضی محمدنیا

1396/8/21 ۱۰:۴۱

در صدر اسلام قرآن مجید اساس علوم اسلامی به شمار می رفت و رسول اکرم (ص) که نخستین معلم و مربی اسلام است، تعالیم آن را به صحابه می آموخت و آنان هم قرآن و علوم وابسته را به دیگران تعلیم می دادند و همان گونه که مدارس مسیحیان در دیرها و کلیساها تشکیل می شد، مدارس مسلمانان هم در مساجد دایر می شد.

مقدمه: در صدر اسلام قرآن مجید اساس علوم اسلامی به شمار می رفت و رسول اکرم (ص) که نخستین معلم و مربی اسلام است، تعالیم آن را به صحابه می آموخت و آنان هم قرآن و علوم وابسته را به دیگران تعلیم می دادند و همان گونه که مدارس مسیحیان در دیرها و کلیساها تشکیل می شد، مدارس مسلمانان هم در مساجد دایر می شد. بنابر عقیده ذهبی، مورخ و محدث مشهور اسلامی در قرن هفتم، از اول خلافت عباسیان تا عصر متوکل، مدارس خصوصی برای تدریس علوم نبود و خواجه نظام الملک طوسی، از وزیران و دانشمندان به نام ایرانی، نخستین کسی بود که به احداث مدارس پرداخت و در بغداد، بلخ، نیشابور، هرات، بصره، اصفهان، آمل، طبرستان و موصل مدارسی بنا کرد.

بعضی از دانشمندان معتقدند که پیش از نظام الملک هم مدارسی وجود داشته و او فقط برای طالبان علم راتبه و مقرری منظور کرده. سبکی، عالم شافعی مذهب و صاحب کتاب طبقات الشافعیه، نقل کرده است که قبل از خواجه نظام الملک مدارسی در نیشابور به نام مدرسه بیهقیه و سعدیه وجود داشته که به امر سبکتکین، برادر سلطان محمود غزنوی، بنا شده بود. این امر نشان دهندۀ عقلانیت و تفکر ایرانی و اهمیت آنها به علم پروری است. جرجی زیدان، مورخ مسیحی عرب، به این مطلب اشاره می کند که اکثر مورخان مسلمان با این نظر موافق اند که خواجه نظام الملک طوسی، وزیر ملک شاه سلجوقی، اولین مدرسه اسلامی را در نیمه قرن پنجم تأسیس کرد....

دریافت مقاله

منبع: آینۀ پژوهش، دوره 18، شماره 104، تابستان 1386