تلاش دوبروین برای یافتن جایگاه سنایی در پیوند مذهب و ادبیات

1396/8/20 ۱۵:۳۵

روز گذشته همایش سنایی و بزرگداشت دوبروین، سنایی‌پژوه در دانشگاه لیدن هلند برگزار شد. در این همایش محمدجعفر یاحقی، مهدی فیروزان و علی اصغر محمدخانی از ایران حضور داشتند.

 

 
روز گذشته همایش سنایی و بزرگداشت دوبروین، سنایی‌پژوه در دانشگاه لیدن هلند برگزار شد. در این همایش محمدجعفر یاحقی، مهدی فیروزان و علی اصغر محمدخانی از ایران حضور داشتند.

 
 بعدازظهر روز جمعه ۱۹ آبان همایش سنایی و بزرگداشت پروفسور دوبروین ایران‌شناس وسنایی‌شناس برجسته هلندی در دانشگاه لیدن هلند با حضور اساتید و دانشجویان دانشگاه لیدن، محمدجعفریاحقی، مهدی فیروزان و علی‌اصغر محمدخانی از ایران برگزار شد. این همایش درسال بزرگداشت سنایی به همت مرکزفرهنگی و بین‌الملل شهرکتاب، دانشگاه لیدن هلند و با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد برگزارشد.

درابتدای مراسم دکتراصغر سیدغراب، استاد دانشگاه لیدن به همکاری‌های بیست ساله خود با پروفسور دوبروین اشاره کرد و کارنامه علمی و فرهنگی ایشان را تحلیل‌وبررسی کرد. وی سخنان خود را با شعری آغاز کرد و گفت:

گر عشق نبودی و غم عشق نبودی
چندان سخن نغز که گفتی، که شنودی؟
ور باد نبودی که سر زلف ربودی
رخساره معشوق به عاشق که نمودی؟

این برگردان تازه از گلستان بر تمامی ترجمه‌های پیشین زبان هلندی و با اندکی اغراق حتی بر ترجمه‌های آن به زبان‌های انگلیسی و آلمانی و فرانسه ارجحیت دارد. مترجم به متن گلستان وفادار مانده و جابه‌جا آهنگ موزون جمله ها و سجع المتکلمین در گوش خواننده ترنم و آوایی بس دلپذیر و نادر دارد. استاد دوبروین با تردستی و تجربه و شناخت ژرف بداعت و بلاغت استاد سخن را تا آنجا که امکان داشته و از مفهوم نمی‌کاسته به هلندی پژواک داده است. او در ترجمه اشعار گلستان نیز با در نظر گرفتن قافیه آنها را به شکل ساده و زیبا و دل‌پسندی به هلندی منظوم آورده‌ است. همچنین با مقدمه‌ای بلند در شرح قالب‌ها و سبک‌ها و دوره‌های شعر فارسی و نیز با تقسیم کتاب به 9 فصل و پرداختن به یکی از دوره‌ها یا سبک‌های شعر فارسی در هر فصل، مجموعه‌ای بس متنوع و دوست داشتنی به هلندی‌زبانان ارائه داده است.

سپس علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی وبین الملل شهر کتاب برنامه‌هایی که در 10 سال گذشته درباره بزرگان ادب فارسی درشهرکتاب برگزارشده را شرح داد و با اشاره به سال تجلیل از سنایی در شهر کتاب بیان کرد:: به همین مناسبت، درس گفتارهایی درباره سنایی به مدت یک سال درتهران برگزار می‌شود و همچنین همایش‌هایی در دیگر کشورها همراه با تجلیل از سنایی‌پژوهان، که نخستین جلسه از این همایش‌ها درلیدن هلند برگزار می‌شود و نیز تجلیل از پروفسور دوبروین که به حق برجسته‌ترین سنایی پژوه عصر حاضر است.

محمدخانی افزود: سنایی ازشاعران و عارفان مهم و تاثیرگذار ادب فارسی و فرهنگ اسلامی است و درشعرسیاسی و اجتماعی نیزجایگاه مهمی دارد.

وی به کارنامه سنایی‌پژوهی در ایران و دیگر کشورها اشاره کرد و گفت: کارنامه سنایی‌پژوهی چندان پربرگ‌وبار نیست و با آنکه دانشمندان و محققانی درطول 70سال گذشته درباره سنایی کارکرده‌اند و آثاری منتشر شده است اما مسائل بسیاری درباره زندگی و آثارسنایی هست که نیاز به پژوهش و پرتوافشانی دارد تا زوایای مختلف زندگی، آرا وآثار او روشن‌تر شود.
 
محمدخانی بیان کرد: سنایی نقطه تلاقی دو سنت ادبی است که یکی به حکمت و اندرز گرایش دارد و دیگری به تغزل و شادخواری. سنایی نخستین شاعری است که به صورت گسترده دو ساحت فرهنگی و دو جلوه معنوی اسلام را در شعرش درهم آمیخت: اسلام شریعت و اسلام طریقت را.
 
وی به کتاب "از شرع و شاعری" پروفسوردوبروین درباره سنایی اشاره کرد و گفت: دوبروین ازشصت سال پیش  کار درباره سنایی را آغازکرد و سال‌ها منابع اصلی را بررسی کرده و با متد غربی و با بهره‌گزاری از دیگر پژوهش‌های غربی‌ها کاری ارزشمند پدید آورده است که برای شناخت سنایی اهمیت فراوانی دارد. کتاب "از شرع و شاعری" دوبروین که به فارسی باعنوان "حکیم اقلیم عشق" منتشر شده است، ازنظر گستردگی دامنه کار، نکته‌بینی، تازه‌جویی و به‌ویژه شیوه پژوهش و وسعت منابع و مآخذ بر بسیاری ازکارهای هم‌مانندکه در زمینه زبان وادبیات فارسی و تاریخ وفرهنگ ایران صورت گرفته است، برتری دارد. این کتاب دریچه جدیدی را برای سنایی‌پژوهان و علاقه‌مندان شعرفارسی می‌گشاید  ونکات بدیعی را مطرح می‌سازد.

محمدخانی در ادامه صحبت‌هایش گفت: دوبروین با کتاب "شرع و شاعری" کوشیده است تاریخ زندگی و شاعری سنایی را بازسازی کند، سیر تحول او را پی‌گیری نماید و رهیافت‌هایی برای درک بهتر شعر اندرزی او بیابد. یکی از درون‌مایه‌های اصلی این کتاب، جست‌وجو برای یافتن جایگاه حقیقی سنایی در نقاط پیوند مذهب و ادبیات بوده‌است. این موضوع نه تنها در تفسیر شعر سنایی، بلکه در مطالعه شعر فارسی به طور کلی حائز اهمیتی چشمگیر است. اگر بتوان ماهیت واقعی آفریده‌های این شاعر متقدم و پرتاثیر را شناخت، می‌توان از آن به عنوان پایه پژوهش درباره کسانی که از او تاثیرپذیرفته‌اند، بهره جست. دوبروین در این اثر کوشیده است با بررسی زندگی سنایی این پرسش را پاسخ دهد.
 وی افزود: آثار سنایی را باید تجلی‌گاه گستره‌ی وسیع‌تری از مفاهیم مذهبی دانست، به گونه‌ای که نمی‌توان آن‌ها را در زیر عنوان تصوف یا زهد جای‌ داد. این آثار به سنت شریعت اسلامی تعلق دارند که همه‌ی افراد جامعه در آن شریک هستند. سنایی در مقام شاعری اندرزی سهم بزرگی در آفرینش زبانی نمادین برای بیان این مفاهیم دارد و این زبان، خود، یکی از ویژگی‌های مشخص فرهنگ اسلامی- ایرانی شده‌است.

بعد از سخنان محمدخانی آقای کوشیار پارسی، استاد دانشگاه لیدن به آثاری که دوبروین از شعر معاصر فارسی به هلندی ترجمه کرده است، سخن گفت و ویژگی‌های ترجمه آثاردوبروین از اشعارفروغ فرخزاد، احمد شاملو، سهراب سپهری،هوشنگ ابتهاج، منوچهر آتشی و دیگر شاعران معاصر را برشمرد و به شعرهایی اشاره کرد که دوبروین به هلندی سروده است و کوشیار آنها را به فارسی ترجمه کرده است و این اشعار قدرت شاعری او را نشان می‌دهد و به این شعر دوبروین اشاره کرد:

به انتظار چه‌ام؟
پایان یادواره‌ها،
همه‌ی چیزهای خرد خاکستری
که تنها خود می‌دانم،
هم‌آن که به زودی از یاد خواهند برد
برای همیشه.
 
 در این مراسم محمدجعفر یاحقی از آشنایی خود با دوبروین در سی سال پیش گفت و  عنوان کرد: از جایگاه آثار دوبروین درباره شعرعرفانی فارسی، سنایی و غزل فارسی در میان شرق‌شناسان و ایرانشناسان سخن گفت. یاحقی به ضرورت تصحیح مجدد حدیقه الحقیقه سنایی اشاره کرد وگفت: یکی ازاستادانی که به خوبی می‌تواند این اثر را تصحیح کند پروفسور دوبروین است که هم شناخت دقیق از نسخه‌های این اثر دارد و هم به ریزه‌کاری‌های حدیقه وقوف دارد و دوبروین ده سال پیش به وی قول داده بود که این کار را انجام دهد اما متاسفانه به علت بیماری نتوانسته این کار رادنبال کند و هم اکنون نسخه‌ها را در اختیار بنده و همادم  زرقانی قرارداده و ما تصحیح کرده‌ایم که در سال سنایی این اثرمنتشر می‌شود.

 سپس مهدی فیروزان، مدیرعامل شهرکتاب به مسئله صلح و دوستی در ادبیات فارسی و ادبیات جهانی اشاره کرد و گفت: پروفسور دوبروین با شناخت دقیق از فرهنگ و سنت مسیحیت و همچنین فرهنگ اسلامی و ادبیات عرفانی نقش مهمی می‌تواند درگفت‌وگوی فرهنگی میان شرق و غرب ایفا کند. امروز مشکل ما در جهان عدم درک دقیق مفاهیم ازسوی افرادی است که ازمفاهیم درک متفاوت دارند و این مسئله باعث پدیدآمدن خشونت می‌شود.

پروفسور دوبروین نیز در این مراسم سخنرانی کرد و گفت: من بیشتر از این‌ها می‌خواهم در حوزه ادبیات فارسی کار کنم و خواهم‌کرد و غبطه می‌خورم که چرا تسلط‌م آنقدر نیست که بتوانم به فارسی مراتب تشکر خود را اعلام کنم و مجبورم به زبان انگلیسی تن بدهم. از همکار دلسوز و عزیز خود که در این سال‌ها همراهم بوده و در سختی‌ها تنهایم نگذاشته تشکر فراوان دارم و تمام حمایت‌هایش را در این سال‌های سخت ارج می‌نهم.

 
دراین مراسم لوح تقدیر سیدعباس صالحی، وزیرفرهنگ و ارشاداسلامی، لوح تقدیر و نشان فرهنگی شهرکتاب و لوح تقدیردانشگاه فردوسی مشهد به همراه هدایایی به پروفسور دوبروین اهدا شد.

منبع: ایبنا

سایر تصاویر