افسانه خلقت در آثار مانوی / احسان یارشاطر

1396/6/14 ۱۴:۰۲

امروز به کمک آثار متنوعی که از ادبیات مانوی به زبانهای مختلف پهلوی، پارتی، سغدی، ترکی، قبطی و چینی کشف شده می توان فرضیۀ مانی را دربارۀ آفرینش جهان چندان واضح و کامل دانست که تا چند سال پیش امکان پذیر نبود. از مهمترین این آثار نوشته های پهلوی و پارتی است که در ترکستان چین به دست آمده.

آثار مانویان در چین

1- خلقت عالم

امروز به کمک آثار متنوعی که از ادبیات مانوی به زبانهای مختلف پهلوی، پارتی، سغدی، ترکی، قبطی و چینی کشف شده می توان فرضیۀ مانی را دربارۀ آفرینش جهان چندان واضح و کامل دانست که تا چند سال پیش امکان پذیر نبود. از مهمترین این آثار نوشته های پهلوی و پارتی است که در ترکستان چین به دست آمده. مانویان پس از آنکه دامنۀ تبلیغ کیش خود را به دربار چین رساندند در سال 763 میلادی به وسیلۀ خاقان، که بر قسمت وسیعی از آسیای مرکزی فرمانروا بود قبایل اویغور را بدین مانوی درآوردند و کیش مانوی مذهب رسمی کشور خاقان شد، و این وضع تا سال 840 که قبایل قرقیز این حکومت را برانداختند دوام داشت، و زبان پهلوی و پارتی به صورت زبان مذهبی در آن کشور به کار می رفت. محفوظ ماندن نوشته های پهلوی و پارتی در ترکستان چین از برکت فعالیت بی مزاحمی است که مانویان در این کشور داشته اند. این نوشته ها حاوی بعضی از آثار و نامه های خودمانی و همچنین آثار و تراجم پیشوایان و مبلغین نخستین مانوی است. این نوشته ها، هم مذهب  مانی را چنانکه وی آورده و پیروان وی درک می کرده اند به ما می نمایاید، و هم از زبانهای فارسی یانه به اطلاعات ما بسیار می افزاید.

یغما، سال چهارم، مرداد 1330 شماره 5 (پیاپی 39)

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی