1396/5/8 ۱۰:۴۴
شعر هنر زبان است و در طول تاریخ به عنوان رسانه‌ای مهم و اثرگذار توانسته به رسالت خود در رابطه با انتقال پیام و مفهوم مؤثر باشد. از زمانی که شعر فارسی با مفاهیم دینی و مذهبی همراه شد، در دامن اسلام و قرآن پرورش یافت و بیش از پیش اوج گرفت. یکی از ابعاد شعر آئینی فارسی بیان رخدادها و حوادث شکوهمند زندگی ائمه اطهار(ع) است که تاکنون به حیات خود ادامه داده است.
واگویی تاریخ در قالب‌های سپید و نیمایی رضا اسماعیلی گفت: شعر آئینی و به‌ویژه شعر رضوی در مضمون و محتوا دچار آسیب‌هایی شده است که نیازمند بررسی است. شعر هنر زبان است و در طول تاریخ به عنوان رسانه‌ای مهم و اثرگذار توانسته به رسالت خود در رابطه با انتقال پیام و مفهوم مؤثر باشد. از زمانی که شعر فارسی با مفاهیم دینی و مذهبی همراه شد، در دامن اسلام و قرآن پرورش یافت و بیش از پیش اوج گرفت. یکی از ابعاد شعر آئینی فارسی بیان رخدادها و حوادث شکوهمند زندگی ائمه اطهار(ع) است که تاکنون به حیات خود ادامه داده است. بهره‌گیری از بهترین قالب بیانی در ارائه والاترین مطالب که همان معارف اهل بیت(ع) است، زیباترین اتفاق هنری و ادبی را رقم خواهد زد؛ چراکه تلاقی شعر با مکتب اهل بیت(ع)، در حقیقت تلاقی بهترین و شیواترین قالب‌ها با بهترین و پرمحتواترین مطالبی است که از سوی شاعران خلق می‌شود. شعر رضوی باید مبتنی بر درک صحیح از دین، مطالعه عمیق در تاریخ و علوم مذهبی و توجه به ارزش‌ها و اهداف دینی باشد و شاعر آیینی با شناخت دقیق شعر و ابزارهای آن و آشنایی با میراث ادبی و فرهنگ دینی بتواند وظیفه خود را در قبال جامعه که همان روشنگری و هدایت است، ادا کند. اشعار آیینی از جمله اشعار رضوی در طول تاریخ دچار فراز و فرودهایی شده‌اند. بررسی شعرهای رضوی پس از پیروزی انقلاب نشان می‌دهد که این نوع شعر به سمت کلیشه‌ای و تکراری شدن واژگان پیش می‌رود و خلاقیت کمتری را در شعرهای رضوی شاهد هستیم، که افتادن در ورطه تکرار آسیب جدی به شعر رضوی خواهد زد. در این راستا رضا اسماعیلی شاعر پیشکسوت انقلاب به پرسش‌هایی که در زمینه شعر رضوی مطرح است، پاسخ می‌دهد. در ادامه این گفت‌وگو از نظر می‌گذرد؛
-به نظرتان شعرهایی که برای اهل بیت(ع) به ویژه امام رضا(ع) سروده شده‌اند، بیشتر جوششی یا کوششی هستند؟ در حوزه شعر رضوی و آئینی دو گروه فعالیت می‌کنند؛ گروه نخست پیشکسوت هستند و در عرصه شعر آئینی فعالیت می‌کنند و با انگیزه درونی و فطری در مسیر شعر اهل بیت(ع) و خاندان رسالت گام برمی‌دارند و بدون اینکه نیاز به فراخوان و جشنواره‌ای باشد کار می‌کنند، از میان این شاعران می‌توان به حبیب چایچیان(حسان) اشاره کرد که امثال این شاعر نیز بسیار است و کارهایی هم که عرضه کرده‌اند با خلوص نیت و عشق و ایمان بوده است، گروه دیگر شاعرانی هستند که منتظر هستند فراخوانی منتشر شود و برگزاری کنگره و جشنواره بهانه‌ای برای سرودن شعر در حوزه آئینی شود تا دست به خلق آثار ادبی بزنند، البته کار این شاعران نیز ارزشمند است و چون از عنصر جوشش کمتر بهره برده، شاید بتوان گفت؛ میزان تأثیرگذاری آنها کمتر است. شعری که برای اهل بیت(ع) به صورت جوشش گفته می‌شود، متأثر از آموزه‌های دینی و قرآنی است و با انگیزه‌های دینی و سفارش فطری و فرآیند طبیعی سروده می‌شود؛ چرا که گوهر خلوص نیت در این زمینه اثرگذار است. بعد از انقلاب بسیاری از شاعران چون نفس حق حضرت امام خمینی(ره) را درک کرده و در دامان قرآن و عترت پرورش یافته بودند، آثار ارزشمندی خلق و عرضه کردند و اگر بخواهیم کارنامه شعر رضوی را بررسی و دست‌چین کنیم، آثار خوبی وجود دارد و این آثار از لحاظ فرم و محتوا خوب بوده و مطابق با آموزه‌های قرآنی و دینی هستند و شاعران امروز هم در حوزه ساختار و مؤلفه‌های زیباشناختی شعرهای خوبی دارند، اما در مضمون و محتوا دچار آسیب‌هایی هستیم و این فقط در رابطه با شعر رضوی نیست؛ درباره شعرهای توحیدی، فاطمی، عاشورایی و ... نیز وجود دارد.
-دلیل این آسیب‌ها را در شعرهای آئینی به ویژه رضوی در چه می‌دانید؟ برخی معتقدند که شعر نیاز به مطالعه و آگاهی‌های دینی و تاریخی ندارد و صرف اینکه استعداد خدادادی داریم می‌توانیم شعر بگوییم. در حالی که پیش زمینه سرودن شعر درباره اهل بیت(ع) مطالعه و شناخت درباره شخصیت و سیره زندگی آنهاست؛ از این‌رو بدون این مطالعه و شناخت، شعرهای سروده شده نیز سطحی خواهند بود. مأنوس بودن با قرآن و بهره‌مندی از عالمان نیز می‌تواند در این راستا مؤثر باشد؛ چراکه با توجه به اینکه امام رضا(ع) عالم آل محمد(ع) است؛ از این‌رو به عنوان سرآمد دانشمندان، باید از وی الگو بگیریم و اگر بخواهیم سیره امام رضا(ع) را به تصویر بکشیم، باید به بُعد حکمت و معرفت دینی و دانش توجه کنیم و این شعر صرف تحریک احساسات و عنصر عاطفه نباشد و در کنار این عناصر از جهان‌بینی ناب توحیدی و تفکر شیعی نیز برخوردار باشد؛ چرا که آمیختگی آن با احساس و عاطفه می‌تواند به سرایش یک شعر برجسته و فاخر منجر شود.
-از میان قالب‌های شعری، کدام قالب را اثرگذار می‌دانید، آیا قالب شعر می‌تواند در اثرگذاری آن مؤثر باشد؟ در حوزه قالب شعر محدودیتی نداریم و از ظرفیت همه قالب‌ها اعم از مثنوی، قصیده، غزل، سپید، نیمایی و ... می‌توانیم در این زمینه استفاده کنیم، البته این موضوع به توانایی شاعر بستگی دارد. وقتی آثار سیدعلی موسوی گرمارودی بررسی می‌کنیم، شعر «خط خون» که منظومه بلند عاشورایی است، در قالب سپید سروده شده و بسیار اثرگذار است و یا طاهره صفارزاده، «زیارتنامه امام رضا(ع)» را در قالب سپید سروده و یا سیدحسن حسینی آثار عاشورایی بسیاری در قالب سپید دارد که این امر نشان می‌دهد قالب‌های سپید و نیمایی نیز می‌توانند برای واگویی تاریخ اسلام و بزرگان دین مورد بهره‌برداری قرار گیرند، اما قالب‌های کلاسیک نیز مورد اقبال بوده است و در قالب ترکیب‌بندهای رضوی، زهرایی و عاشورایی سروده شده‌اند. شاید شعر نیمایی و سپید کمتر مورد استفاده عامه مردم باشد و اغلب مردم کوچه و بازار قالب‌های سنتی را می‌پسندند
-پس می‌توان گفت گذر تاریخ در تغییر قالب شعر رضوی اثرگذار بوده است، نظر شما چیست؟ بله، اثرگذاری مثبتی داشته است، اسلام یک دین جهانی است و باید از قالب‌های امروزی‌تر و مدرن‌تر ادبی که قابل ترجمه هم هستند، استفاده کرد و با تفکر و جهان‌بینی اسلام آشنایی پیدا کرد، اگر یک غزل ترجمه شود، شاید بیش از ۵۰ درصد از زیبایی‌های آن از میان برود و نتوان همه این زیبایی‌ها را به اثر ترجمه شده انتقال داد و همچنین کار هر کسی نمی‌تواند باشد که دیوان حافظ را ترجمه کند و اگر دیوان حافظ و مولانا به زبان‌های دیگر ترجمه شود، تبدیل به یک نثر ادبی خواهد شد، اما در قالب‌های نیمایی و سپید، ترجمه اثر بهتر و روان‌تر انجام می‌شود.
-نخستین شعری که برای امام رضا(ع) سرودید، چه شعری بوده است؟ اولین شعری که برای امام رضا(ع) سرودم، منظومه بلند سپیدی است که در کتاب‌هایی که از من چاپ شده، منتشر شده است، اما در فضای مجازی کمتر انتشار پیدا کرده است که عنوان آن «روشن‌ترین تفسیر خدا» است. در این شعر سعی کردم سیره عملی امام رضا(ع) و تاریخ زندگی آن حضرت را در شعر روایت کنم و با ساحت اندیشگی به این حوزه نزدیک شوم و از احساس و وصف صرف فاصله بگیریم.
از بین شعرهایی که سروده‌اید، کدامیک را به امام رضا(ع) تقدیم می‌کنید؟ شعرهای رضوی بسیاری سروده‌ام که اغلب آنها در کتاب «کبوترانه بخوان آسمان هشتم را» منتشر شده و اثر برگزیده پنجمین جشنواره کتاب سال رضوی بوده است. اما منظومه بلند سپید با عنوان «روشن‌ترین تفسیر خدا» را تقدیم می‌کنم؛ چرا که تلاش شده سیمای امام رضا(ع) و سیره آن حضرت با استناد به آیات قرآنی و روایات ترسیم شود. روشن‌ترین تفسیر خدا «ای هشتمین طلوع معطر! ای کهکشان غریب! آن روز که چشمان خورشیدی تو از مدینه اشراق ظهور کرد، بر جان ظلمت، رعشه‌های مرگ نازل شد و حجم متوحش وحشت از صلابت اعجاز نزول تو متلاشی شد در زیر بارش ظهور نورانی تو همه دشت‌های مجهول نابینا در شطی از بیداری شفاف شناور شدند و به تکلم بصیرت لب گشودند در جنگل‌های آن سوی تفکر شکوفه‌های ادراک بر شاخه‌های بینایی «معرفت» را جوانه زدند طلوع معطر تو بشارت روشن ایمان بود که نگین «حسبی‌الله» را بر تارک انگشتر عصمت نقش می‌بست و صد و بیست و چهار هزار ستاره مبعوث را در آسمان نبوت به نورافشانی دوباره فرا می‌خواند ای اعتدال معنویت ای معنویت معتدل! ما مرید چشمان عرفانی توییم و مسلمان اشارت‌های پیشانی تو ما در سایه سار گیسوان پریشان تو «وحدت» را اجتماع می‌کنیم و در محراب مهربانی تو دوست داشتن را قامت می‌بندیم ما بر شانه‌های صبوری تو «مصیبت» را راه می‌رویم و با شیرینی لبخند تو هم زبانی را جشن می‌گیریم و با حنجره فصاحت تو یگانگی را تسبیح می‌گوییم حرم امام رضا علیه السلام ای خوب! اگر چشمان خورشیدی تو بر ما نمی‌تابید ساقه‌های خاکی ما تا خدا قد نمی‌کشید ما در آوار سایه‌ها می‌پوسیدیم بدون «انشراح صدر» تو هرگز ما به اکتشاف نور به دریاچه‌های صبح نمی‌پیوستیم و «ادامه» را نمی‌پرسیدیم بدون تو ما سنگ می‌ماندیم آب و هوای شرح صدر تو ما را تا بی‌مرزی خدا گسترده است و خدایی را که ما می‌پرستیم روشن‌ترین تفسیر آن، تویی ای آفتاب معنوی! در این فصل بشارت که ما تنفس زلال تو را به همه‌ی باغ‌های بلاغت ابلاغ کرده‌ایم بر ما بتاب! ای دریاترین! طراوت را در گوش ما تلاوت کن! که ما عمری است در بیابان خارهای «عطش جوش» ابتلا «ریاضت» را دویده‌ایم و اکنون به تفرج گلدسته تو می‌آییم ما به همراه گله‌ای از آهوان پای بند نجابت که گردن بند ضمانت تو را بر گردن دارند به زیارت بوی خوش تو می‌آییم تا زیر باران طهارت تو تن پوش معصیت را به آب عریانی در اندازیم و دلمان را برای کبوتران حرمت دانه بپاشیم»
منبع:ایکنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید