روستای کاغذی / علی میر انصاری

1396/3/27 ۱۲:۳۶

چند ماهی پس از درگذشت استاد ایرج افشار کتاب «کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانی» در باب گونه های کاغذ، انواع کاغذهای ایرانی و تاریخ آنها منتشر شد. این کتاب تجارب استاد در «طول پنجاه و چند سالی که با نسخه های خطی ور رفته» بود، به شمار می آمد

به یاد ایران مدار، ایرج افشار

چند ماهی پس از درگذشت استاد ایرج افشار کتاب «کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانی» در باب گونه های کاغذ، انواع کاغذهای ایرانی و تاریخ آنها منتشر شد. این کتاب تجارب استاد در «طول پنجاه و چند سالی که با نسخه های خطی ور رفته» بود، به شمار می آمد و حاوی «هر مطلب و نوشته و متنی» بود که حضرتش «از کتابی، نسخه ای، مجموعه ای، بیاضی، جنگی یا مرقعی... در سفر و حضر» گرد آورده بود. این کتاب اندک زمانی پس از انتشار تهیه شد. نگارنده به سبب علاقۀ وافری که به مبحث کاغذ در حوزۀ فهرست نگاری ِ نسخه های خطی داشت، کتاب را چون «کاغذ زر» برشمرد و آن را به مطالعه گرفت. مباحث کتاب به تمامی تازه، بدیع و در حدّ و اندازه ای بود که با جامعیت تمام نیازهای فکری پژوهشگران حوزۀ فهرست نگاری را برآورده می ساخت.

در تصفۀح اولیه و بعداً در مطالعۀ دقیق کتاب، آنجا که مربوط به اماکن کاغذسازی در مناطق مختلف ایران می شد؛ نگارنده به دنبال این مطلب بود که آیا استاد به «روستای کاغذی»، روستایی دور افتاده در کویر مرکزی ایران اشاره دارد یا خیر؟ روستایی که به واسطۀ نام خاصّش، احتمال ارتباط آن را با کاغذ و کاغذسازی به ذهن متبادر می ساخت. از آنجایی که استاد از «سیر تا پیاز کاغذسازی در ایران را بیان» داشته بود، از این روستا نیز غافل نشده و با عبارتی مختصر دربارۀ آن چنین یادداشت کرده بود که «کاغذی نام یکی از آبادی های نزدیک کاشان و یادآور نام کاغذ‌کنان (خانج نزدیک میانه) است».

نگارنده این موضوع را بهانه ای ساخت تا با یادکرد دوباره از زنده یاد ایرج افشار، این عبارت کوتاه را بسط دهد و بحثی را دربارۀ روستای «کاغذی»، که چند سالی است با آنجا آشنایی پیدا کرده و راهی بدان یافته است مطرح سازد و با استفاده از تحقیقات محلی و میدانی احتمال ارتباط میان نام ِ روستا و کاغذسازی را در آنجا بررسی کند.

مجله دریچه، شمارۀ 43، بهار1396

دریافت مقاله