دکتر جعفری دهقی: زبانها و گویش های ایران اسناد هویت ملی، دینی و فرهنگی ماست

1395/8/25 ۱۲:۵۳

دبا: سومین همایش زبان ها و گویش های ایرانی (گذشته و حال) امروز 25 آبان ماه 1395 در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی آغاز به کار کرد. این همایش با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی یونسی دستیار ویژه رئیس جمهور در امور اقوام، کاظم موسوی بجنوردی، رئیس دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، دکتر فتح الله مجتبایی، دکتر علی اشرف صادقی، دکتر مجدالدین کیوانی، دکتر صادق سجادی، دکتر احمد پاکتچی، دکتر بدرالزمان قریب، دکتر محمود جعفری دهقی و اساتید و دانشمندان زبان شناس و پژوهشگران و علاقمندان به زبان ها و گویش های ایرانی در حال برگزاری است.

دبا: سومین همایش زبان ها و گویش های ایرانی (گذشته و حال) امروز 25 آبان ماه 1395 در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی آغاز به کار کرد.

این همایش با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی یونسی دستیار ویژه رئیس جمهور در امور اقوام، کاظم موسوی بجنوردی، رئیس دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، دکتر فتح الله مجتبایی، دکتر علی اشرف صادقی، دکتر مجدالدین کیوانی، دکتر صادق سجادی، دکتر احمد پاکتچی، دکتر بدرالزمان قریب، دکتر محمود جعفری دهقی  و اساتید و دانشمندان زبان شناس و پژوهشگران و علاقمندان به زبان ها و گویش های ایرانی در حال برگزاری است.

سومین همایش زبان ها و گویش های ایرانی: گذشته و حال با هدف آشنایی با آخرین دستاوردهای پژوهشی در زمینۀ زبانها و متون ایرانی باستان، میانه و نو؛ همچنین بررسی گسترده زبانهای ایرانی به عنوان یکی از عوامل پیوند میان ملتهای منطقه و نیز ایجاد انگیزه در پژوهشگران جوان برای مطالعات ژرف در عرصۀ زبان شناسی ایرانی برگزار می شود.

آنچه در زیر می خوانید متن سخنرانی دکتر محمود جعفری دهقی دبیر علمی سومین همایش زبان ها و گویش های ایرانی است:

به نام آنکه جان را حکمت آموخت

همزبانی خویشی و پیوندی است

مرد با نامحرمان چون بندی است

ای بسا هندو و ترک همزبان

ای بسا دو ترک چون بیگانگان

پس زبان محرمی خود دیگر است

همدلی از همزبانی خوشتر است

"مولوی"

سپاس خدای بزرگ را که فرصتی دیگر به دست آمد تا به منظور پاسداری از فرهنگ و زبانهای سرزمین مان سومین همایش بین المللی زبانها و گویش های ایران را در حضور شما دوستداران فرهنگ و تمدن ایران عزیز آغاز کنیم. زبانها و گویش های ایران اسناد هویت ملی، دینی و فرهنگی ماست. پژوهش، حفظ و معرفی این اسناد که یکی از مهمترین گنجینه ها و ذخائر ملی است خویشکاری همۀ دوستداران فرهنگ و تمدن ایران زمین انست.

اقوام ایرانی مجموعه بزرگی شامل مادها، پارس ها و پارت ها در فلات ایران، کیمری ها و شاخه دیگری از سکاها و سرمت های منطقۀ اوکراین، آسی ها در منطقۀ قفقاز، سغدها، خوارزمیان، ختنی ها، هپتالیان و یوئه چی ها در آسیای میانه اند. گروهی از این اقوام مانند مادها و پارس ها در حدود هزاره نخست پیش از میلاد به فلات ایران وارد شدند و در دامنه های زاکرس سکونت یافتند و با اقوام بومی ایران درآمیختند. دو قوم ماد و پارس بعد ها در سده های هشتم و هفتم پیش از میلاد حکومت های ماد و هخامنشی را تشکیل دادند.

زبانهای ایرانی باستان شامل زبانهای مادی، فارسی باستان، اوستایی و سکایی، و زبانهای ایرانی میانه شامل زبانهای پارتی، پهلوی، سغدی، ختنی، خوارزمی و بلخی، بواسطۀ وجود سه امپراتوری جهانی هخامنشی، اشکانی و ساسانی در فلات ایران و بیرون از آن گسترش یافت. به همین روی گستردگی زبان ها و گویش های ایرانی به گونه ای است که امروزه بخش قابل توجهی از آن ها در بیرون از مرزهای جغرافیای سیاسی ایران قرار گرفته است.  این زبانها حامل فرهنگ و جهان بینی ایرانی اند و این فرهنگ را در سراسر جهان ایرانی منتشر می سازند. نگاهی به برخی شاخه های زبانهای ایرانی تنوع و گستردگی این زبانها و گویش های آن را نشان می دهند. درحال حاضر زبانها و گویش های آسی، تالشی و کردی در مناطقی از قفقاز، داغستان، گرجستان، ارمنستان و اران تکلم می شود. گروهی از زبانها و گویش های شرقی ایران در تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، کشمیر، پنجاب و سند تا سین کیانگ در شمال غربی چین، رواج دارند. بخش مهمی از گویش های جنوب غربی ایران تا کشورهای جنوبی خلیج فارس کسترده شده اند. همچنین، با همت شعرا و ادبای ایرانی، زبان فارسی دری در دوران اسلامی بخش قابل توجهی از شبه قاره هند، آسیای میانه و آسیای صغیر را فراگرفته است. این زبان برای سده های متمادی به عنوان زبان علمی و ادبی در این گستره بزرگ به کار رفته است.

افزون بر زبانهای ایرانی نظیر کردی، بلوچی و لری و غیره، زبانهای ترکی و عربی نیز که از سوی گروه بسیاری از هم میهنان ایرانی تکلم می شود، موجب غنای فرهنگی و علمی زبانهای ایرانی بوده و همواره به ارزش زبانهای ایرانی افزوده است. در واقع زبان فارسی به عنوان زبان رسمی به منزلۀ یکی از عوامل و عناصر اتحاد و یگانگی میان همۀ ایرانیان تلقی می شود. این زبان از چنان گنجینه فرهنگی، ادبی و علمی سترگی برخوردار است که از دیرباز همۀ ایرانیان را به هم پیوند داده است و هیچ عاملی توان جدایی آنها را از یکدیگر نداشته است.

به همین سبب امروزه بر این باوریم که زبان فارسی تنها متعلق به ایرانیان نیست بلکه میراث مشترک ملت های مشرق زمین است. این میراث متعلق به مردم ایران، هند، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، ترکیه و اقوام متعددی است که طی سده ها اندیشه های فلسفی، و عواطف و احساسات ادبی خود را به وسیلۀ آن پرورش داده و به تکامل رسانده اند.

بنابراین امروزه ابزار بسیار ارزشمندی به نام زبانهای ایرانی در اختیار ما است که با نگهبانی و پاسداری از آن می توان تاریخ و فرهنگ و هویت خود را به جهان عرضه کنیم و بنای رفیعی از رابطه فرهنگی و دوستی میان ایران امروز و سرزمینهایی که زبانهای ایرانی در آن رواج دارد برقرار سازیم.

به همین منظور بخش ایرانشناسی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی برنامه نخستین همایش بین المللی زبانها و گویشهای ایرانی را در سال 1391 بنیاد نهاد و در سال 1393 دومین همایش بین المللی زبانها و گویش های ایران را برگزار نمود. دستاوردهای این دو همایش یکی ارائۀ مجموعه سخنرانی هایی بود که از سوی استادان و پژوهشگران زبانهای ایرانی ارائه شد و به لطف الهی و همت ریاست محترم مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی و همکاران سخت کوش بخش انتشارات مرکز، اکنون چاپ شده و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. دودیگر آشنایی دانشجویان و جوانان جستجوگر با مبانی زبانهای ایرانی طی برپایی همایش از طریق آشنایی با استادان و پژوهشگران زبانهای ایرانی است. سدیگر این که، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی با برپایی این همایش ها و ارتباط با استادان و سخنرانان توانست مقدمات تدوین و انتشار دانشنامه زبانها و گویشهای ایرانی را فراهم سازد. امید است نخستین مجلد این مجموعه تا اواخر سال جاری در دسترس دوستداران زبانها و گویش های ایرانی قرار گیرد. چهارم اینکه پس از اجرای نخستین همایش زبانها و گویشهای ایرانی، دبیرخانه دائمی زبانها و گویشها در مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی گشایش یافت و در پی آن با عنایت ریاست محترم مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی و همت همکاران دبیرخانۀ همایش مقدمات برپایی سومین همایش زبانها و گویشهای ایرانی را از اواخر سال پیش تدارک دید. دبیرخانه همایش پس از اعلان فراخوان، با استقبال گرم و پیگیر استادان و دانشجویان داخلی و خارجی مواجه شد. رویهمرفته تعداد یکصد و هفتاد و دو چکیده مقالات به دبیرخانه همایش واصل شد که پس از داوری اولیه، تعداد 153 چکیده مقاله با محورهای همایش مربوط شناخته شد. دبیرخانه همایش سپس از نویسندگان مقالات درخواست نمود اصل مقالات خود را ارسال نمایند. پس از دریافت اصل مقالات و داوری آنها در نهایت 30 مقاله برای سخنرانی و چاپ در مجموعه مقالات و 54 مقاله برای چاپ در مجموعه مقالات یا ارائه در دانشنامه زبانها و گویش ها برگزیده و اعلام شد.

در خاتمه وظیفۀ خود می دانم که نخست از مساعی و حمایت بیدریغ جناب آقای سید کاظم موسوی بجنوردی ریاست محترم مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی در برپایی این همایش و چاپ مجموعه مقالات نخستین و دومین همایش بین المللی زبانها و گویشهای ایرانی سپاسگزاری کنم. همچنین همکاری و مساعدت های معاون محترم پژوهشی مرکز، جناب آقای دکتر صادق سجادی را ارج می نهم. افزون بر این، سپاس خود را به حضور ارزشمند استادان فرزانه اعضای شورای عالی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی و نیز استادان سایر دانشگاهها در جلسات هیات رئیسه همایش تقدیم می دارم.

بار سنگین اجرای این همایش بویژه بر دوش جناب آقای مهندس حسن بجنوردی و تیم همکار ایشان، و نیز دبیران اجرایی، کمیته فنی، بخش انتشارات مرکز، جناب آقای مهندس محسن بجنوردی و همکاران محترم ایشان، دبیرخانه و تمامی همکاران مرکز دایرۀ المعارف بوده است. اطمینان دارم که بدون یاری آنها در این راه توفیقی حاصل نمی شد. بدین مناسبت سپاس خود را به همۀ همکاران مرکز تقدیم می دارم. امید است انتقادات و ارشادات خود را با دبیرخانه دائمی همایش در میان بگذارید.  

    والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته