جایگاه مقالات شمس در ادب و عرفان ایران / محمدعلی موحد

1395/6/29 ۱۰:۰۷

این ملاقاتی بود که مولانا را حیرتزده کرد و این حیرت تا آخر عمر دست از گریبان او بر نداشت. در مصراع دوم بیت، مولانا خود را به عنوان جلوه ای از خیال شمس معرفی میکند. این مسئله خیال و عالم خیال برای مولانا، از نظر آفرینش هنری، تقریبا مشابه عالم مّثل است برای افلاطون به لحاظ آفرینش تکوینی. وقتی مهندسی بخواهد خانه ای بسازد، اول طرحش را در عالم خیال می سازد و هر اثری که آفریده می شود نخست در خیال آفریننده آن نقش می بندد.

این دو بیت تقریبا مال چهل سالگی مولانا است، دوره ای بین 45-642 که ملاقات شمس با ملاقات شمس با مولانا در این دوره بوده است، این دو بیت مربوط به این دوره است.

من که حیران زملاقات تو ام / چون خیالی ز خیالات توام

 این ملاقاتی بود که مولانا را حیرتزده کرد و این حیرت تا آخر عمر دست از گریبان او بر نداشت. در مصراع دوم بیت، مولانا خود را به عنوان جلوه ای از خیال شمس معرفی میکند. این مسئله خیال و عالم خیال برای مولانا، از نظر آفرینش هنری، تقریبا مشابه عالم مّثل است برای افلاطون به لحاظ آفرینش تکوینی. وقتی مهندسی بخواهد خانه ای بسازد، اول طرحش را در عالم خیال می سازد و هر اثری که آفریده می شود نخست در خیال آفریننده آن نقش می بندد. آنچه در عالم خارج پدیدار می گردد صورت بیرونی آن است. می گوید:«این خیالات بر مثال چادر است و در چادر کسی پنهان است.» آنجا هم که می گوید: « چون خیالی ز خیالات توام »  در واقع خود را شاهدی  می داند که در چادر خیال شمس پنهان شده است.

من که حیران زملاقات توام / چون خیالی ز خیالات توام 

کتاب ماه ادبیات و فلسفه آبان 1381 شماره 61

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی