1395/5/6 ۰۸:۳۷
رودلف كارل بولتمان (20 آگوست 1884 تا 30 جولای 1976) الهیدان آلمانی دارای پیشینه جانبداری از تعلیمات لوتر بود، كسی كه به مدت سه دهه تدریس مطالعات عهد جدید در دانشگاه ماربورگ را بر عهده داشت. وی یكی از بنیانگذاران نقد شكلی و نخستین نماینده اسطوره‌زدایی است، یعنی فرآیند تشخیص جوهره پیغام مسیحیت از زرقوبرق اسطورههای باستانی‌اش. بولتمان كوشید تعالیم مسیحیت را با فلسفه نوین اگزیستانسیالیسم تطبیق دهد، وی تاكید داشت قضاوت هر فرد بر مبنای تجاربش، نه از طریق حیات اخروی و یا در طول رویدادهای فاجعهآمیز آینده، بلكه لحظه به لحظه، هنگام انتخاب‌های آن مرد و زن برای آنكه ندای خداوند را در قلبش رد كند یا بپذیرد، به وجود می‌آید.
زندگی و اندیشه رودلف بولتمان
هنگامی كه وی سخت عقیده داشت بیشتر عهد جدید مسیحی بیش از آنكه تاریخی باشد، اسطوره‌ای است، پیام بنیادین مسیحیت را كه می‌گوید"مسیح خداست" به تلویح انکار کرد. این كه او بیش از همرنگ شدن با جماعت نسبت به وجدان متعهد بود، موجب شد كه در آلمان دوران هیتلر به عنوان عضوی از كلیسای اعتراف‌گرا فعالیت كند، كلیسایی كه از تایید سوسیالیسم ملى و رفتار نازیها با یهودیان خودداری میكرد. او پس از جنگ به شكل گسترده سخنرانی‌هایی ایراد كرد و تبدیل به تاثیرگذارترین الاهیدان دوره پس از جنگ شد. وی یكی از پیشگامان پژوهش در باب مسیح تاریخی بود و فعالیتهای مهمی درمورد تطبیق ایمان و عقل در سیاق مدرن انجام داد.
زندگی‌نامه بولتمان
بولتمان در شهر ویفلشتده1 متولد شد و فرزند كشیشی لوتری بود. وی به مطالعه الاهیات در دانشگاه توبینگن2 پرداخت و بعدها دانشگاه برلین تز وی با موضوع رسالات قدیس پولس را پذیرفت. پس از آن به تدریس عهدجدید در ماربورگ روی آورد. بعد از یك دوره كوتاه تدریس در برسلاو3 و گیسن4 در سال 1921به عنوان استاد تمام به ماربورگ بازگشت. او در این شهر تا هنگام بازنشستگیاش در سال 1951 ماند.
كتاب «تاریخ سنت همنوا»ی(1921) وی هنوز معتبرترین منبع ضروری به منظور پژوهش درباب كتاب مقدس به شمار می‌رود. شاید بولتمان تاثیرگذارترین نماینده اصول معطوف به تاریخ‌مندی كه "نقد شکلی" نامیده می‌شود باشد كه در پی شناخت شکل حقیقی بخش روایی كتاب مقدس، گفتههای مسیح و یا تمثیلها است.این شکل حقیقی با شکلی كه از طریق سنت به ما رسیده است، تفاوت دارد.
در طول جنگ جهانی دوم، وی یكی از اعضای كلیسای اعتراف‌گرا و از مخالفین سوسیالیسم ملی بود. او علیه بدرفتاری با یهودیان، علیه ناسیونالیسم افراطی، و علیه اخراج كشیش‌های مسیحی غیرآریایی سخن گفت.
در سال 1941، بولتمان نقد شکلی را در انجیل یوحنا به كار گرفت و به وسیله آن وجود یک انجیل مفقود با عنوان انجیل نشانه‌ها که در میان نویسندگان انجیل تنها یوحنا به آن تکیه داشت را تشخیص داد.
این رساله، كه در آن زمان جنجال بسیاری به پا كرد، همچنان نقطه عطف مهمی در باب تحقیق درباره عیسای تاریخی محسوب می‌شود. در همان سال رساله وی «عهدجدید و اساطیر: مسئله اسطوره‌زدایی پیام عهدجدید»، از مفسرین خواست فلسفه اگزیستانسیالیستی همكار بولتمان، مارتین هایدگر، را جایگزین الاهیات سنتی كنند.
هدف بولتمان از این‌كار، همانگونه كه خود وی نیز توضیح داده، این بوده است كه حقیقت تعالیم عیسی مسیح را در دسترس مخاطبان فرهیخته مدرن قرار دهد. بعضی از دانشمندان، نظیر الاهیدان نوارتدكسی، كارل بارت، بولتمان را به خاطر شكاكیت بیش از اندازه درمورد وثوق تاریخی روایات انجیل مورد نقد قرار داده‌اند.
بعضی اما گفتهاند وی به اندازه كافی پیش نرفته است چرا كه اصرار دارد پیغام مسیحیت، از رهگذر بخش اعظمی از اسطوره‌ها، هنوز دارای اعتبار است.
گر چه وی پیش‌تر در اروپا از شهرت برخوردار بود اما تاثیر كامل بولتمان تا زمان انتشار كتاب «بشارت و اسطوره » به زبان انگلیسی در سال 1948 احساس نشد. پس از جنگ، او تبدیل به تاثیرگذارترین الاهیدان اروپایی شد. شاگردان وی مناصب مهمی را در دانشگاه‌های معتبر از آن خود كردند ودیدگاه او در سرتاسر جهان مطرح شد. از میان شاگردان وی می‌توان به ارنست كازمان5، گونتر بورنكام6، هانا آرنت7 و هلموت كوستر8 اشاره كرد. در سال 1955، رساله وی در باب «تاریخ و آخرت‌شناسی: ظهور ابدیت»، نیز به ویژه بر اذهان تاثیرگذار بود، همان‌طور كه آخرین سخنرانی وی در آمریكا با عنوان « عیسی مسیح و اساطیر»، نیز چنین ویژگی‌ای داشت.
الهیات بولتمان
بولتمان یكی از بنیانگذاران نقد شکلی بود. وی همچنین بنیانگذار پروژه اسطوره‌زدایی از پیام مسیحیت به شمار می‌رفت. كتاب بولتمان با عنوان«تاریخ سنت همنوا» شاهكار این رهیافت تازه به تحلیل عهد جدید و مجذوب كننده تعداد بسیار زیادی از دانشجویان شناخته شده است. نقد شکلی، همان‌طور كه در مورد اناجیل به كار گرفته شده، در پی تشخیص گفتار و اعمال موثق عیسی مسیح در سیاق راستین آن و شناخت مسیح نه فقط به عنوان دومین فرد در تثلیث، بلكه همچون معلمی یهودی كه در زمان امپراطوری رم در شهرستان جلیل در فلسطین و در یهودیه می‌زیست، بود.
بولتمان متقاعد شده بود كه روایات زندگی عیسی مسیح بیش از آنكه رویدادهای تاریخی و نقل قولهای دقیق عیسی را بازگو نماید، الهیات را در قالب داستان عرضه می‌كنند. پیغامهای روحانی از طریق زبان آشنای اساطیر باستانی بازگو می‌شوند، كه امروزه كمتر معنادار است. به عنوان مثال، وی می‌گوید: بی‌شك عیسی مسیح در قالب پسر خدا درآمد، موجودی الهی، و بنابراین شخصیتی بدین حد اسطوره‌ای. ولی او شخصیت واقعی عیسای ناصری تاریخی نیز بود. حیات او چیزی ورای رویدادهای اسطوره‌ای است، زندگی او زندگی انسانی است كه با تراژدی تصلیب به پایان رسید...(كریگما و اسطوره، ص. 34)
با این اوصاف بولتمان اصرار داشت كه پیغام مسیحیت توسط شنوندگان مدرن مردود دانسته نمی‌شود، هرچند، امروزه با تفسیر قابل فهم می‌شود. ایمان باید عمل حیاتی اراده باشد و نه سوا كردن خوب و بد و ستایش و تمجید از "شواهد باستانی".
كتاب عیسی و کلمه(1926) شكاكیتی جدی را نسبت به عهد جدید به عنوان منبع موثق داستان زندگی عیسی بیان می‌كند. سراسر دهه 1930، وی آثار بی‌شماری را انتشار داد و به شكل گسترده به واسطه هدفش یعنی اسطوره‌زدایی شناخته شد، یعنی فرآیند جداسازی عیسای تاریخی از توصیفات مسیح‌شناسانه و افسانه‌ها كه بولتمان باور داشت از رهگذر نوشته‌های قدیس پولس، نویسندگان انجیل، و آباء اولیه كلیسا به عیسی منتسب شده‌اند. در دهه 1940 وی تفسیر مشهوری بر انجیل یوحنا منتشر كرد.
بولتمان میان دو نوع تاریخ یعنی "historie" و "Geschichte" قائل به تمایز می‌شود- كه معادل انگلیسی آن تقریبا دو واژه "historical" و "historic" است. دومی كیفیتی اسطوره‌ای دارد كه فراتر از واقعیت محض است. بنابراین تصلیب مسیح از نوع دوم و اسطوره‌ای، و بدین معنا رویدادی فراتر از "تصلیب عیسای ناصری" بود. با وجود این، بولتمان مراقب بود تا میان اسطوره‌زدایی از متون مسیحی و مسائل مرتبط با ایمان قائل به تفكیك شود. برای بولتمان، جوهره ایمان از آنچه که به نحو تاریخی"historically" می‌توان دانست فراتر می‌رود. چیزی كه نمی‌توان آن‌را به عنوان موضوع واقعیتی تاریخی"historical" "فهم" کرد این موضوع است كه "عیسی خداست". هر چند، در پاسخ به ندای خداوند از رهگذر این جهان، فرد می‌تواند قاطعانه به عیسی به عنوان خدا، همچون گزاره ایمانی، واکنش نشان دهد.
بولتمان با منتقدین اولیه کتاب مقدس نظیر دی.اف.اشتراوس9، کسی که همچون بولتمان، وجوه اسطوره‌ای ایمان مسیحی را مورد بررسی قرار داد ولی جملگی آنها را به علت غیرعلمی بودنشان مردود شمرد، وارد بحث شد. به عنوان مثال، بولتمان تاریخی بودن رستاخیز عیسی مسیح را محل تردید قرار می‌دهد، ولی در مورد اهمیت روحانی آن یقین دارد. وی پذیرفته است که: "وقایع تاریخی مرتبط با رستاخیز تا مرگ عیسی تماما باورنکردنی است". برای او، رویدادهای مرتبط با عید پاک چیزی نیست که در ارتباط با عیسای تاریخی اتفاق افتاده باشد، بلکه اتفاقی است که برای حواریون رخ داده است، کسانی که باور داشته‌اند عیسی مسیح احیاء شده است. افزون بر این، عیسی مسیح احیاء شده، فردی زنده در حیات مسیحیان محسوب می‌شود. بنابراین رهیافت بولتمان مردود شمردن اسطوره نبود، بلکه تفسیر مجدد آن در شرایط مدرن بود. بولتمان در ارتباط با این مشکل روش اگزیستانسیالیستی هایدگر، به ویژه مقوله زندگی اصیل در مقابل زندگی غیر اصیل را مورد استفاده قرار می‌داد. در دیدگاه او "داوری نهایی" رویدادی در تاریخ نیست، بلکه رخدادی است که همزمان با آنکه آن مرد یا زن به ندای خداوند در لحظات وجودیاش پاسخ می‌گوید، درون قلب هر شخص اتفاق می‌افتد. انسان‌ها هر لحظه خواه بهشت و خواه جهنم را تجربه میکنند، و ایمان به معنای اطاعت همه جانبه از خداوند در زمان حال معنا می‌دهد.
برای بولتمان، "رستگاری" آنقدر که بر وجود ما در خداوند مبتنی است، موضوع آیین‌های مذهبی و صورتبندیهای اعتقادی قرار نمیگیرد. آزادی حقیقی مسیحی بیش از آنکه برابر با پیروی از قوانین شاق و معیوب اجتماعی باشد، به معنای پیروی درونی وجدان فرد است.
میراث بولتمان
"هر آن امکان وجود لحظه‌ای معادشناختی غنوده است و شما وظیفه دارید بیدارش کنید".
یکی از نقدهای مهم در باب انجیل در قرن بیستم، رهیافت تاریخی رودلف بولتمان به عهد جدید است که بینش نوین مهمی را به دست می‌دهد، و افراد بسیار زیادی را قادر می‌سازد تا از رهگذر دیدگاه شکاکانه مدرن به کتاب مقدس نگاه کنند، و همزمان جانب ایمان را نیز در بنیادی‌ترین پیام مسیحیت نگه میدارد. در حال حاضر همه دانشمندان عهد جدید از ابزار نقد شکلی که بولتمان پیش قراولش بود، استفاده میکنند حتی کسانی که در اسطوره‌زدایی از عیسی همگام با او پیش نرفتند. رهیافت اگزیستانسیالیستی وی به الاهیات مسیحی تاکید دارد هر لحظه را آنگونه زندگی کن که گویی واپسین لحظه تو و گویی داوری واپسین توست. خود بولتمان به عنوان عضوی از کلیسای اعتراف‌گرا در آلمان کوشید تا نشان دهد ایمان مسیحی نه فقط موضوع باور، بلکه در مورد پیروان آیین مسیحیت، نمونه‌ای از زندگی در پاسخ هر روزه به خداوند است.
* مقاله پیش‌رو ترجمه‌ای است از:
*Bultmann, Rudolf, New World Encyclopedia.
پی‌نوشت‌ها
1.Wiefelstede // 2.Tubingen // 3.Berslau // 4.Giessen // 5.Ernest Kasemann // 6.Gunther Bornkamm // 7.Hannah Arendt // 8.Helmut Koester // 9.D.F.Strauss.
منابع
• History of the Synoptic Tradition. Harper, 1976. ISBN 0-06-061172-3 // • Jesus Christ and Mythology. Prentice Hall, 1997. ISBN 0-02-305570-7 // • The New Testament and Mythology and Other Basic Writings. Augsburg Fortress Publishers, 1984. ISBN 0-8006-2442-4 // • Kerygma and Myth. HarperCollins, 2000 edition. ISBN 0-06-130080-2 // • The Gospel of John: A Commentary. Westminster John Knox Press, 1971. ISBN 0-664-20893-2 // • Theology of the New Testament: Complete in One Volume. Prentice Hall, 1970. ISBN 0-02-305580-4 // • Myth & Christianity: An Inquiry Into The Possibility Of Religion Without Myth. Prometheus Books, 2005. ISBN 1-59102-291-6 // • History and Eschatology: The Presence of Eternity (1954–55 Gifford lectures). Greenwood Publishers, 1975. ISBN 0-8371-8123-2. // • Ashcraft, Morris. Rudolf Bultmann. Makers of the Modern Theological Mind. Word Books, 1972. ISBN 9780876802526 // • Dennison, William D. The Young Bultmann: Context for His Understanding of God, 1884-1925. New York: P. Lang, 2008. // • Fergusson, David. Bultmann. Outstanding Christian Thinkers. Health Policy Advisory Center, 1993. ISBN 9780814650370 // • Macquarrie, John. The Scope of Demythologizing; Bultmann and His Critics.. Harper Torchbooks, 1966. ASIN B000SGJPT8 // • Malet, André. The Thought of Rudolf Bultmann. Doubleday & Company, Inc., 1969. ISBN 1299341500.
منبع: اطلاعات حکمت و معرفت سال یازدهم، شماره 4
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید