موسی اکرمی: کمبود آثار کلاسیک فلسفه تحلیلی به فارسی

1395/4/27 ۰۹:۴۹

یکی از علاقه‌مندی‌ها و زمینه‌های پژوهشی‌ من، فلسفه تحلیلی و دیگر شاخه‌های آن است که بیشتر در کشورمان با عنوان «فلسفه مضاف» شناخته می‌شود. فلسفه علم هم از اشتغالات جدی من است اما در کنار این‌ مباحث، کم‌وبیش به سنت «کانتینال» نیز علاقه دارم و به کانت و ادامه‌دهندگان راه او در فلسفه آشنایی و علاقه‌ای خاص دارم.

یکی از علاقه‌مندی‌ها و زمینه‌های پژوهشی‌ من، فلسفه تحلیلی و دیگر شاخه‌های آن است که بیشتر در کشورمان با عنوان «فلسفه مضاف» شناخته می‌شود. فلسفه علم هم از اشتغالات جدی من است اما در کنار این‌ مباحث، کم‌وبیش به سنت «کانتینال» نیز علاقه دارم و به کانت و ادامه‌دهندگان راه او در فلسفه آشنایی و علاقه‌ای خاص دارم.
فلسفه علم، رشته‌ای است که در دانشگاه به تدریس آن مشغول هستم اما باید بگویم از وقتی این رشته که یکی از شاخه‌های فلسفه است در دانشگاه تأسیس شد تاکنون، ترجمه مناسبی از آثار کلاسیک دراین‌باره صورت نگرفته و در یک جمله باید بگویم ترجمه مناسبی از فلسفه علم و فلسفه تحلیلی در فضای آکادمیک ایران وجود ندارد و من به دانشجویانم نشانی متون انگلیسی را می‌دهم. اگر بخواهم به برخی آثار کلاسیک که ترجمه خوبی از آنها در ایران انجام شده اشاره کنم، باید به آثار «کارل پوپر» بپردازم.
این نکته را نیز نباید فراموش کرد که ترجمه درواقع کار سهل و ممتنعی‌ است و کتاب‌هایی به‌ویژه در رشته فلسفه و فلسفه تحلیلی مخاطب کمتری دارد. در کنار آن شمارگان پایین کتاب همه‌و‌همه دست‌به‌دست هم می‌دهند تا مترجمان کم‌کار شده و به متون عام‌تر پناه ببرند که می‌توانند به چاپ یا فروش آنها امیدوار باشند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که مترجمان نیز جزء اقشاری هستند که با کار ترجمه گذران زندگی می‌کنند و وقتی تعداد شمارگان کتاب و مخاطب در حوزه‌های تخصصی ریزش می‌کند، آنها نیز درگیر کارهای دیگر می‌شوند یا به ترجمه سایر متن‌ها می‌پردازند.
با مقایسه‌ای کوچک بین آنچه امروز دیده می‌شود و آنچه در سال‌های گذشته در دنیای کتاب و ترجمه دیده می‌شد، می‌توان به این نکته پی برد که چاپ پنج‌هزار نسخه‌ای کتاب و حمایت‌ نهادها از مترجمان زبده‌ای مانند مرحوم منوچهر بزرگمهر یا نجف دریابندری و عزت‌الله فولادوند زندگی این گروه از مترجمان را تأمین و آنها را در ترجمه آثار فلسفی ترغیب می‌کرد اما امروزه این وضعیت وجود ندارد و لزوم توجه نهادها و مؤسسات به حمایت از مترجمان احساس می‌شود که این حمایت جز ترجمه آثار درجه‌یک از منابع دست اول خروجی دیگری ندارد. متأسفانه باید به این نکته اشاره کنم که بخش «فرهنگ» که یکی از ابعاد آن ترجمه و تألیف کتاب است، در سایه قرار گرفته است.
از این نکته نیز نباید غافل شد که اگر در سال‌های گذشته مترجمان خوب و متبحر داشتیم، دانشجویان خوب و کوشایی نیز بودند که خودشان به دنبال ترجمه و مطالعه بودند. در سال‌های اخیر علاوه بر درخواست معلمان برای ترجمه و مطالعه یک مقاله علمی در رشته‌ای مانند فلسفه دانشجویان با استفاده از فضای مجازی و «نت»، به وبلاگ‌ها و صفحات اینترنتی مراجعه و متون ساده را مطالعه می‌کنند که این موضوع نیز از دیگر آسیب‌های موجود در فضای دانشگاهی در رشته فلسفه است که البته می‌تواند در سایر رشته‌ها نیز خودی نشان دهد.
منبع: شرق