ایران فرهنگی

سال‌هاست كه در حوزه فرهنگ و زبان‌های باستانی فعالیت می‌كند. سال‌ها مدیر بخش زبان‌شناسی مركز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی بود و حالا هم، افزون بر آنكه عضو شورای عالی علمی این نهاد فرهنگی است، استاد دانشگاه اوساكا ژاپن است و در مدرسه عالی زبان و فرهنگِ این دانشگاه حضور دارد. او به پرسش‌های مكتوب ما درباره اهمیت مجموعه پنج‌جلدی «جغرافیای جامع ایران» و همچنین مقاله‌اش با عنوان «زبان‌ها و گویش‌های ایران» در این مجموعه پاسخ گفت.

سی‌وهفت سال دانشنامه‌نگاری كم نیست اما او چنین كرده و در كنار آن، مشایخ فرهنگ ایران را كنار هم جمع كرده تا آنچه به ثمر می‌رسد، بیشترین اثر را بر جای گذارد. آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگو با «كاظم موسوی بجنوردی»، رییس مركز دایرۀ المعارف اسلامی است كه یكی از مهم‌ترین كارهایش در این سال‌ها، مجموعه پنج‌جلدی «جغرافیای جامع ایران»، امروز، رونمایی می‌شود.

رییس گروه ایرانشناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران می‌گوید: نام «تهران» برای نخستین‌بار در دوره تیموریان و در سفرنامه گونسالس کلاویخو، جهانگرد اسپانیایی مطرح شد که این جهانگرد در توصیف تهران، آن را شهری سرسبز و پهناور با جایگاهی خرم عنوان کرده بود.

«عبدالحمید نظری»، عضو هیئت‌علمی و دانشیار جغرافیای انسانی دانشگاه پیام نور و یکی از مؤلفان مجموعه پنج‌جلدی «جغرافیای جامع ایران»، دانشنامه‌ها را پیش‌نیازی برای برنامه‌ریزی توسعه بلندمدت دانست و تأکید کرد این آثار می‌توانند ترسیم‌گر چشم‌انداز آتی ایران باشند.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، با اشاره به آثار و پژوهش‌های ماندگار مهرداد بهار در ایران‌شناسی، به ویژه اساطیر ایران، این اندیشمند را بنیان‌گذار اسطوره‌شناسی ایرانی به روش علمی دانست و گفت: مهرداد بهار، تاریخ فرهنگی ایران را ۵ هزار ساله می‌داند که پیش از ورود آریایی‌ها آغاز می‌شود.

درباره‌ ابوبکر سلّه‌باف، در تذکره‌ها و کتب رجال اطّلاعات زیادی وجود ندارد. اوّلین کسی که از ابوبکر سلّه‌باف به عنوان پیر شمس یاد کرده فریدون سپهسالار است و افلاکی نیز در مناقب به این موضوع اشاره کرده است. خودِ شمس نیز بارها از شیخ ابوبکر به عنوان پیر خود یاد کرده، البتّه صفت سلّه‌‌باف را برای او ذکر نکرده است، امّا با توجه به روایات افلاکی و سپهسالار مشخص می‌شود که منظور شمس از «شیخ ابوبکر» در مقالات، همان شیخ ابوبکر سلّه‌باف تبریزی بوده است.

روزی که آغامحمدخان قاجار تصمیم گرفت تهران را به عنوان پایتخت حکومت خود برگزیند، روز یکشنبه، یازدهم جمادی الاولی سال 1200 قمری بود، که گفته می‌شود، مقارن بود با اولین روز نوروز سال 1165 شمسی بود، اما در تطبیق تاریخ، هفت یا هشت روز تفاوت وجود دارد. آن روز مقارن بود با 22 اسفند ماه سال 1164 شمسی بود و نمی‌باید اول نوروز جلالی به حساب آید.

سومین روز هم‌اندیشی سه روزه‌ی مجازی «بر خوان شمس و مولانا» در روز چهارشنبه نهم مهر ماه با سخنرانی دکتر مجتبی اعتمادی‌نیا با عنوان «خشونت واژگان و صور خیال در غزلیات شمس»، دکتر شیرین رزمجو بختیاری با عنوان «نکاتی در تصحیح دیوان کبیر مولوی» و دکتر الهام خلیلی‌جهرمی با عنوان «نگاهی به ترجمه‌‌‌هایی از غزلیات شمس» برگزار شد .

در اروپا و امریكا پس از به پایان رسیدن خشونت‌های برجسته قرن بیستم و سوال از چگونگی و چرایی ظهور دیكتاتورها و مستبدان بزرگی مثل هیتلر و استالین و موسولینی، پژوهشگران هر رشته از منظر خاص خود به این علل و دلایل پرداختند و كتاب‌ها نگاشتند و منابعی فراهم آوردند كه امروزه هر كس بخواهد در این باره آگاهی كسب كند یا تحقیق كند، نه محدودیتی پیش‌رو دارد و نه فقدانی.

دومین روز هم‌اندیشی سه روزه‌ مجازی «بر خوان شمس و مولانا» در روز سه‌شنبه هشتم مهر ماه با سخنرانی مهدی محبتی با عنوان «تعامل صورت و معنا در غزلیات شمس»، حمیدرضا توکلی با عنوان «مولانا و بازی مرزها و اسالیب غزل‌سرایی»، دکتر محمدجواد اعتمادی با عنوان «غزلیات شمس‌: راوی تجربه‌های معنوی مولانا»» دکتر مریم مشرف با عنوان «تفسیر عرفانی نمادها در غزلیات شمس»، زهرا حیاتی با عنوان «مقایسه‌ی تمثیل‌های مشترک مثنوی و غزلیات شمس» و سمیرا قیومی با عنوان «بلاغت ساخت ندایی در غزلیات شمس» برگزار شد.