تاریخ در چنین روزی

مارتین لوتر، مؤسس فرقه پروتستان در 13 مه 1483م در آلمان به دنیا آمد. وی پس از فراگیری فلسفه، حقوق، ادبیات و موسیقی، با تاثیر از زمان، استاد علوم مذهبی گردید. وی در سال‏های جوانی به دلیل اختلافات بین مقامات كلیسا آشفته خاطر شد و پس از چندی بر برخی از اعمال ارباب كلیسا ایراد گرفت. با این حال، آغاز قیام لوتر بر ضد كلیسای كاتولیك و استبداد مذهبی بر سر مسئله آمرزش گناهان از طرف كشیشان و پاپ بود. در آن زمان، رؤسای كلیسا به دل‏خواه، اشخاص را از كلیسا اخراج یا تكفیر می‏ كردند و سپس برای آمرزش گناهان و ورود مجدد به كلیسا، گناهان آنان را با پول می‏ خریدند. اما آن‏چه لوتر را بر ضد این اوضاع برانگیخت، اقدام مسئولین كلیسا به فروش رسمی آمرزش ‏نامه بود. با قیام لوتر، طلسم تعصب مذهبی و استیلاطلبی صاحبان كلیسا و استبداد كاتولیكی قرون وسطی درهم شكست و مذهبی نو با نام پروتستان شكل گرفت.

اندلس سرزمینی است در جنوب غربی اروپا كه شامل كشورهای اسپانیا، پرتغال و منطقه‏ی اشغالی (انگلیس) جبل الطارق می‏باشد. اندلس از سوی سپاهیان اسلام به فرماندهی طارق بن زیاد در سال 92 قمری فتح گردید و قسمت اعظم مردم این منطقه تا سال 95 قمری با طیب خاطر، دین اسلام را پذیرفتند. حكومت اسلامی تا سال 422 قمری در این منطقه ادامه یافت ولیكن دراین تاریخ به خاطر بی‏ كفایتی حاكمان مسلمان و دسیسه ‏های مسیحیان و حكومت‏های استعماری اروپا، این كشور بزرگ به دست مسیحیان افتاد و میان 23 پادشاه اروپایى تقسیم و تجزیه گردید. مسلمانان این كشور از امیرالمسلمین مغرب (یوسف بن تاشفین مرابطی) یاری خواستند و در سال 749 قمری در نبردی معروف به "زلاقه"، مسیحیان متحمل شكست شده و این كشور به مغرب، ضمیمه گشت. اما پس از مدتی حكومت مرابطین نیز به ضعف و سستی گرایید و مجدداً اندلس در تصرف مسیحیان درآمد و تجزیه گردید.

ابن حَبّان مورخ و محدث مشهور قرن چهارم هجری،مقدمات علوم را از اساتید معروف عصرخود آموخت و سپس به نیشابور كه در آن زمان، یكی از مراكز مهم كسب علم ودانش بود، رفت و به ادامه ‏ی تحصیل پرداخت. ابن حبّان از صاحب نظران در علم حدیث به شمار می‏رفت و در این زمینه، آراء و نظرات ویژه‏ای داشت. وی چندین بار به مقام قضاوت در شهرهای مختلف منصوب شد. ابن حبان كتابخانه‏ ی شخصی خود رابرای استفاده و نسخه برداری دیگر دانشمندان وقف كرد، اما بیشتر كتب او از بین رفته است. از آثار باقی مانده‏ی ابن حبان می‏توان به الثقات و روضة العقلاء اشاره كرد.

آیت‏ اللَّه حاج شیخ قدرت‏ اللَّه وجدانی‏فخر در سال 1311 ش (1351 ق) در یكی از روستاهای شهر سراب به دنیا آمد و از چهارده سالگی به تحصیل علوم دینی روی آورد. وی در سال 1327 ش به حوزه علیمه قم مهاجرت كرد و پس از پشت سر گذاشتن سطوح عالیه حوزه، در دروس خارج حضرات آیات شیخ عبدالنبی عراقی، سیدمحمد حجت كوه كمره‏ای، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد، محمدعلی اراكی و امام خمینی(ره) شركت جست. معظم له در كنار آموختن، به آموزش معلومات خود به دیگران برآمد و در مدتی نزدیك به چهل سال، هزاران نفر از فرهیختگان و فضلای حوزه را از سرچشمه زلال دانش خویش سیراب نمود. او در ایام تعطیل حوزه به تبلیغ دین در داخل و خارج كشور می ‏پرداخت و از این رهگذر، موفق به ارایه خدمات فكری، فرهنگی و اجتماعی بسیار گردید.

استاد سیدمحمد طباطبایی متخلص به محیط و مشهور به محیط طباطبایی در سال 1281 ش در زواره اصفهان به دنیا آمد. دروس ابتدایی را در زادگاه خود و اصفهان سپری كرد و در 1302 ش دوره ادبی را در مدرسه دارالفنون تهران به پایان رساند. وی سپس علم حقوق را فرا گرفت و سال‏ها در دبیرستان‏ها و دانشگاه‏های كشور به تدریس پرداخت. محیط طباطبایی، از سال 1300 ش وارد عرصه مطبوعات گردید و مدیریت برخی از مجلات را به عهده گرفت. استاد، با زبان‏های عربی، فرانسوی، انگلیسی، پهلوی، خوارزمی، اَوِستایی و سریانی آشنایی داشت و تحقیقاتی در این زمینه‏ها انجام داده است. از استاد محیط طباطبایی بیش از چهل كتاب و دو هزار مقاله و رساله و ششصد خطابه و سخنرانی به جای مانده است كه دوران نادر، جغرافیای نو، شرح حال فردوسی و زندگی محمد بن زكریای رازی از جمله كتب اوست.

آیت ‏اللَّه شیخ بهاءالدین محلاتی در سال 1275ش (1313ق) در خاندانی اهل علم در نجف اشرف به دنیا آمد. وی در هفت سالگی به همراه پدرش به شیراز رفت و پس از فراگیری مقدمات و ادبیات، در محضر پدرش و آیت ‏اللَّه میرزا محمدصادق مجتهد شیرازی، فقه و اصول را آموخت. ایشان همچنین مدتی حكمت الهی را از محضر سیدعلی حكیم كازرونی فرا گرفت و از آن پس برای ادامه تحصیل، عزم نجف اشرف نمود. آیت ‏اللَّه محلاتی در حوزه علمیه نجف، به مدت ده سال از محضر عالمان نام‏آوری همچون آقا ضیاءالدین عراقی، آخوند ملامحمدكاظم خراسانی و میرزای نایینی استفاده كرد تا به درجه رفیع اجتهاد نائل آمد. ایشان در سال 1309 به شیراز بازگشت و از آن پس به مدت بیش از نیم قرن، عهده ‏دار تدریس و مرجعیت امور مردم گردید.

استاد محمد غفاری، مشهور به كمال‏ الملك، بزرگترین نقاش دوران یكصد سال اخیر، در حدود سال 1226 ش (1264 ق) در كاشان به دنیا آمد. خاندان غفاری كه كمال‏ الملك، یكی از اعضای آن است، هنرمندانی بسیار به عالم هنر تقدیم داشته است. كمال‏ الملك پس از طی دوران ابتدایی، از 13 سالگی به تهران آمد و در دارالفنون به تحصیل پرداخت. پس از دیداری كه ناصرالدین شاه از مدرسه دارالفنون در سال 1259 ش به عمل آورد، تابلویی از كمال‏ الملك توجه شاه قاجار را به خود جلب كرد و از آن پس او را به عنوان نقاش‏باشی مخصوصِ خود به دربار برد. ناصرالدین شاه در سال 1271 ش، محمد غفاری، نقاش بزرگ دربار خود را به كمال‏ الملك ملقب و او را از دیگر نقاشانِ معاصرش متمایز ساخت. كمال‏ الملك سپس برای تكمیل تحصیلات خود راهی اروپا شد و سه سال بعد مظفرالدین شاه در جریان سفر دومش به اروپا، از كمال الملك خواست به ایران باز گردد.

آخوند ملا عبدالكریم بن مهدی گزی در حدود سال 1223ش برابر با 1260ق در خاندانی اهل علم در منطقه گز، یكی از توابع اصفهان به دنیا آمد و تحصیلات مقدماتی را در اصفهان سپری نمود. وی در نجف از محضر درس عالم مجاهد، حاج میرزا حسین حاج میرزا خلیل استفاده علمی نمود و پس از طی مدارج عالی علمی و اخلاقی به اصفهان بازگشت. آخوند گزی از آن پس در مدرسه نیم ‏آورد اصفهان سكنی گزید و در طی سالیان طولانی، دانش آموختگان فراوانی از محفل درس او فیض بردند. وی مدت طولانی، مرجع قضاوت و حكومت شرعیه اصفهان بود و بدون هیچ سستی، همانند یك دادگستری سیار، به حل و فصل مرافعات و منازعات مردم می‏پرداخت. از ایشان آثار متعددی بر جای مانده كه تذكرةالقبور در شرح حال افراد مدفون در اصفهان؛ رساله در اصل دین و رساله در صیغِ ‏العقود از آن جمله ‏اند.

هارون یکی از خلفای ستمگر عباسی هم ‏دوره با امام موسی ابن جعفر علیه‏ السلام، از بیم محبوبیت و نفوذ امام، کسانی را در مدینه بر حضرت گماشته بود تا از آن‏چه در گوشه و کنار خانه امام علیه ‏السلام می‌گذرد، وی را آگاه کنند. او از محبوبیت بسیار و معنویت نافذ امام علیه‏ السلام سخت بیمناک بود. نفوذ معنوی امام موسی علیه‏ السلام در دستگاه حاکم به‏ حدی بود که کسانی مانند علی بن یقطین صدراعظم (وزیر) دولت عباسی، از دوستداران حضرت موسی بن جعفر علیه‏ السلام بودند و به دستورات حضرت عمل می‌کردند. سرانجام بدگوئی‏هائی که اطرافیان از امام کاظم علیه‏ السلام کردند در وجود هارون کارگر افتاد. وی در سفری نیز که در سال ۱۷۹ق به حج رفت، بیش از پیش به عظمت معنوی امام علیه‏ السلام و احترام خاصی که مردم برای امام موسی الکاظم علیه‏ السلام قائل بودند، پی برد.

ابوطاهر مقری محدث، مقری و نحوی بغدادی، ادبیات عرب را نزد «ابن درستویه» فرا گرفت و در قرائت، ملازم درس «ابوبکر بن مجاهد» بود به ‏طوری‏که از او با عنوان «غلام ابن مجاهد» یاد می‌‎کردند. ابوطاهر در نحو و قرائت به کوفه گردش داشت و به بسیاری از شیوخ بغداد علم قرائت آموخت. از جمله آثار ابوطاهر مقری، رساله‎ای در اخبار نحویان است که نسخه خطی آن در «دارالکتب مصری» نگهداری می‌‎شود هم‏چنین اثر دیگری در قرائت تحت عنوان «البیان» از مقری به‏ وسیله «خطیب بغدادی» رسیده بود که وی از آن استفاده کرده است. حلقه درس او در بغداد بسیاری از علاقه‌مندان به قرائت را به خود جذب کرد که از آن میان می‌توان «ابوالحسن ابن حمامی»، «عبیدالله بن عمر مصاحفی»، «علی بن محمد جوهری»، «ابوالحسین سوسنجردی»، «ابوبکر دوری» و «ابراهیم بن مخلد معدل» را نام برد.