اتوبوس رانی، سامانه

روند روبه‌گسترش شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران در سالهای پیش از پیروزی انقلاب اسلامی همچنان ادامه داشت؛ در 1357 ش، شمار اتوبوسهای ناوگان مسافربری شهری شرکت واحد به 455‘2 دستگاه رسیده بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کار تجهیز و گسترش شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران روند رو‌به‌رشد خود را حفظ کرد؛ در 1358 ش، 300 دستگاه اتوبوس از کارخانۀ ایران‌ناسیونال و 100 دستگاه اتوبوس دوطبقه از کارخانۀ لیلاند موتورز، و در 1360 ش، 400 دستگاه اتوبوس دیگر از کارخانۀ ایران‌ناسیونال خریداری شد. افزون‌براین، در 1363 ش، 750 دستگاه اتوبوس بنز مدل 305 از آلمان، و 500 دستگاه اتوبوس از شرکت ایران‌خودرو خریداری شد. در مهر 1365، شمار اتوبوسهای شرکت واحد 700‘2 دستگاه اعلام گردید که به‌همراه 500‘4 دستگاه مینی‌بوس، تحت پوشش و نظارت شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران، به جابه‌جایی مسافر می‌پرداختند. در شهریور 1371، شمار 30 دستگاه اتوبوس برقی وارد ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی تهران شد. در خرداد 1372، نخستین اتوبوس گازسوز در تهران آغاز به کار کرد و در دی ماه همان سال، شمار 072‘1 دستگاه از موتورهای اتوبوسهای شرکت واحد بازسازی، و به گاز‌سوز بدل شد. تا تیر 1378، شمار 400‘8 دستگاه اتوبوس و مینی‌بوس در ناوگان اتوبوس‌رانی تهران و حومه به کار جابه‌جایی مسافران مشغول بودند؛ از این میان، 500‘ 3 دستگاه متعلق به شرکت واحد، و 900‘4 دستگاه متعلق به بخش خصوصی بوده‌اند (روحی، بش‍‌ ).
شرکت واحد در 1392 ش، با بیش از 300 خط، شامل خطوط عادی، شبانه، تندرو، و کرایۀ نقدی، و با بیش از 000‘6 دستگاه اتوبوس، به جابه‌جایی مسافر مشغول بود. جایگزینی بلیت الکترونیک به‌جای بلیت کاغذی را می‌توان از دیگر تحولات اتوبوس‌رانی تهران برشمرد. همچنین راه‌اندازی خطوط اتوبوس‌رانی تندرو (بی‌آرتی) از 1386 ش، تأثیر قابل ملاحظه‌ای در حمل‌و‌نقل درون‌شهری تهران بر جای گذاشته است. نخستین خط این سامانه که از چهار‌راه تهرانپارس در شرق تهران تا میدان آزادی در غرب تهران امتداد دارد، در مرداد 1386 راه‌اندازی، و به‌تدریج کامل شد («از ماشینها»، بش‍ ‍؛ «سازمان ... »، بش‍‌ ).
شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران و حومه، با وجود فعالیت هزاران تاکسی، خودروهای خطی و غیر‌خطی، شمار فراوانی از سواریهای مسافربر و مینی‌بوسهای تحت نظارت شرکت واحد اتوبوس‌رانی، و قطار شهری (مترو)، همچنان با برعهده‌داشتن بیش از 3/ 1  کل جابه‌جاییها در پایتخت، نقش مؤثر و ویژۀ خود را در تسهیل آمد‌و‌شد روزمرۀ مردم تهران حفظ کرده است. افزون‌بر‌آن، بر‌اساس سیاستهای مدیریت شهری، پیرو اجرای مصوبۀ شورای اسلامی شهر تهران، شرکت واحد نسبت‌به صدور مجوز جهت فعالیتهای شرکتهای خصوصی اتوبوس‌رانی بـرای استفاده از ون، مینی‌بوس، میدی‌باس و اتوبوس، زیر نظر این شرکت اقدام کرده، و براین‌اساس نسبت‌به راه‌اندازی اتوبوسهای ریالی در کنار اتوبوسهای بلیتی در برخی خطوط اتوبوس‌رانی اقدام نموده است. شرکت واحد افزون‌بر خدمات عادی، به‌طور میانگین، ماهانه بیش از 000‘1 دستگاه اتوبوس و مینی‌بوسِ تحت تملک و نظارت خود را به فعالیتهای فوق‌برنامه مانند مسابقات فوتبال، نمایشگاههای مختلف، نماز جمعه، حرم امام‌خمینی و بهشت زهرا (ع) برای ارائۀ خدمات ویژه اختصاص داده است.

مآخذ

«آیین‌نامۀ اجرای قانون تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی»، وکـالت‌آنلاین (مل‍‌ )؛ «از ماشینهای دودی تا BRT»، فرارو (مل‍ ‌)؛ بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، «قسمت غربی و مضافات»، قم، 1350 ش؛ «تـاریـخـچـۀ اتـوبـوس‌رانـی در ایـران»، هـور (مل‍‌ )؛ «چگونگی تأسیس شرکت واحد در تهران با اتوبوسهای بنز آلمان»، عصر ایران (مل‍‌ )؛ روحی، امیر، تاریخچۀ شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران و حومه (نک‍ : مل‍‌ )؛ «سازمان حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری»، سازمان ترافیک (مل‍‌ )؛ قانون تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی عمومی (مصوب 16 بهمن‌ماه 1331)؛ کریمان، حسین، تهران در گذشته و حال، تهران، 1355 ش؛ نیز:

Asriran, www.asriran.com/ fa/ print/ 207816; Fararu, www. fararu.com/ fa/ news/ 83034; Hoor; www.hoor. persianblog.ir/ post/ 161; Rouhi, A., www. Amirrouhi. blogfa.com/ post/ 17; Trafficorg, www.trafficorg.tehran. ir / Default. aspx? tabid = 82; Vekalatonline, www. vekalatonline.ir/ index.php?To Do=Show Laws&LawID =30960.
‌حسن موسوی‌زاده