اسلواکی

با وجود کوششهایی برای احیای جنگلهای اسلواکی، حدود 30٪ این جنگلها تا 1989م نابود شدند یا به‌سختی آسیب دیدند. جنگلهای نواحی غربی کوهستانهای بِسکید در مرز اسلواکی و جمهوری چک و همچنین ناحیۀ مرکزی اسلواکی، در نزدیکی ژیار و هرونوم، بیش‌از دیگر نواحی در معرض نابودی قرار دارند. 
از آنجا که در زمان حکومت کمونیستی، اسلواکی مرکز برخی صنایع کم‌اهمیت‌ترِ دولتی بود، نسبت به متحد قدیمی خود، جمهوری چک، بیشتر تحت تأثیر پیامدهای اصلاحات اقتصادی قرار گرفته است. در آغاز سدۀ 21م، صنایع این کشور رشد چشمگیری داشته، و بخش بزرگی از نیروی کار و تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. بیشتر صنایع کشور در براتیسلاوا، کُشیتسه و نیز شهرهای واقع در طول رودخانۀ واه مستقرند. مهم‌ترین این صنایع عبارت‌اند از خودروسازی و ماشین‌سازی، تولید فولاد، سرامیک، مواد شیمیایی و فراورده‌های نفتی، نساجی، اسلحه‌سازی و فراوری مواد غذایی. آلودگیهای زیست‌محیطی که میراث صنایع دوران حکومت کمونیستی است، هنوز هم از نگرانیهای عمده در این کشور به‌شمار می‌رود. 
اسلواکی برای پیشبرد رشد اقتصادی خود به بازرگانی خارجی وابسته است. پس از استقلال، روابط بازرگانی این کشور با کشورهای اروپای شرقی کاهش یافته، و با کشورهای غربی رو به گسترش است. نیروی کار تحصیل‌کردۀ اسلواکی هجوم شرکتهای سرمایه‌گذار خارجی، به‌ویژه شرکتهای آلمانی، اتریشی، آمریکایی و هلندی را به این کشور در پی داشته است. 
اسلواکی دارای شبکۀ حمل و نقل نوسازی شده، اما کم‌ترافیکی است. مهم‌ترین عنصر این شبکه راه‌آهن است. راه‌آهن عریضِ سَبکِ روسی، که از مرز اوکراین تا براتیسلاوا کشیده شده، از راههای اصلی بازرگانی میان اروپا و روسیه است. رود دانوب که بخشی از مرز اسلواکی با مجارستان را در جنوب تشکیل می‌دهد، بیشتر حمل و نقل آبی اسلواکی را به خود اختصاص داده است. براتیسلاوا، که رود دانوب از میان آن می‌گذرد، و کُمارنو، در پیوستگاه رودهای دانوب و واه، بندرهای اصلی این کشور به‌شمار می‌روند. اما رودخانه‌های داخلی اسلواکی قابل کشتی‌رانی نیستند. در اسلواکی، حمل و نقل هوایی نیز به‌طور گسترده‌ای فعال است. فرودگاههای براتیسلاوا و کشیتسه دو فرودگاه بین‌المللی این کشورند. در سالهای اخیر، صنعت گردشگری کمک بسزایی به اقتصاد اسلواکی کرده است. وجود شهرهای تاریخی و مکانهای مناسب ورزش اسکی از عوامل جذب گردشگران به این کشورند. 

ویژگیهای اداری ـ سیاسی و اجتماعی

نزدیک به 4 ماه پیش از فروپاشی اتحادیۀ چکسلواکی، شورای ملی اسلواکی در یکم سپتامبر 1992 قانون اساسی جدیدی را به تصویب رساند. این سند، همچون قانون اساسی عضو دیگرِ اتحادیه، یعنی جمهوری چک، بازتاب همان حقوق اساسی و آزادیهایی است که در شورای فدرال پیشین چکسلواکی در 1991م به تصویب رسیده بود. این قانون یک مجلس قانون‌گذاری را به نام شورای ملی (در آغاز با 150 نماینده) پیش‌بینی کرده است که نمایندگانش به‌طور مستقیم و از طریق انتخابات سراسری برگزیده می‌شوند. رئیس‌جمهور، که رئیس حکومت است، برای یک دورۀ پنج ساله با رأی مستقیم مردم برگزیده می‌شود. ریاست‌جمهوری مقامی بیشتر تشریفاتی است و بالاترین مقام اجرایی کشور نخست‌وزیر است که در رأس هیئت دولت قرار دارد. نخست‌وزیر رهبر حزب یا ائتلاف دارای اکثریت در مجلس است که برای گرفتن رأی اعتماد، از سوی رئیس‌جمهور به مجلس معرفی می‌شود. رئیس‌جمهور بنا بر پیشنهاد نخست‌وزیر، وزیران را منصوب می‌کند. اسلواکی از لحاظ اداری ـ سیاسی به 8 منطقه، و هر منطقه به چند بخش، تقسیم شده است که این مناطق هشت‌گانه به‌طور مستقیم زیر نظر دولت مرکزی‌اند. بخشهـای اداری ـ اجرایـی نیز زیـر نظر منـاطق هشت‌گانـه‌اند و اعضای شوراهای محلیِ آنها را مردم انتخاب می‌کنند. 
قانون اساسی اسلواکی تحصیل رایگان در سطوح ابتدایی و متوسطه را برای همۀ شهروندان تضمین کرده است؛ اما شماری مدرسۀ خصوصی و مدارس وابسته به کلیسا نیز در این کشور فعالیت می‌کنند. تحصیل برای کودکان 6 تا 15 ساله اجباری است. مهم‌ترین دانشگاههای اسلواکی در براتیسلاوا و کشیتسه قرار دارند، از جمله قدیمی‌ترین دانشگاه این کشور، دانشگاه کُمِنیوس (تأسیس: 1919م) در براتیسلاوا. 
قانون اساسی 1992م بهداشت و درمان عمومی را از طریق برنامۀ بیمۀ رایگانِ همگانی تضمین کرده است و امروزه نیز نظام بهداشتی کشور بیشتر در دست دولت است. در اسلواکی، افراد شاغل عموماً از سطح زندگی مناسبی برخوردارند. تنها میان اقلیت کولیها، به‌سبب بالا بودن میزان بیکاری نسبت به دیگر اقوام، سطح زندگی نامناسب است (برای تاریخ اسلواکی پیش از استقلال، نک‍ : ه‍ د، چکسلواکی). 

1. دورنمای بخش قدیمی و دژ کهن شهر براتیسلاوا، پایتخت اسلواکی. این دژ بر فراز تپه‌ای مشرف به رود دانوب قرار دارد.
2. ساختمان تئاتر ملی اسلواکی (تأسیس: 1920م) در براتیسلاوا.
3. دریاچۀ اشتربا (Štrbské pleso) در کوههای تاترایِ بلند، که از جاذبه‌های گردشگری اسلواکی به‌شمار می‌رود.
4. دورنمای کُشیتسه، دومین شهر بزرگ اسلواکی. در میان تصویر، کلیسای جامع سبکِ گوتیک این شهر دیده می‌شود.

موسیقی جایگاه مهمی در زندگی فرهنگی اسلواکی دارد. سابقۀ این امر به دوران روم باستان بازمی‌گردد و البته کلیسای کاتولیک و اشرافیت مجار در شکوفایی آن نقش بسزایی داشته‌اند. افزون بر این، سنتی قوی از لحاظ موسیقی محلی در این کشور وجود دارد. این گونۀ موسیقی در نیمۀ نخست سدۀ 19م، زمانی که نوعی موسیقی سنتی مستقل ملی تحت تأثیر آهنگ‌سازانی چون فریتسو کافِندا پدید آمد، مورد توجه علمی قرار گرفت. موسیقی مدرن اسلواکی هم از سنتهای موسیقی مردمی و هم از موسیقی کلاسیک نشأت گرفته است، به‌ویژه با وجود نسل آهنگ‌سازانی که پس از جنگ جهانی اول شهرت یافتند. تئاتر و نمایشنامه‌نویسی نیز هم‌زمان با رشد ادبیات اسلواکی، در این کشور پیشرفت کرد. 
کتابخانۀ ملی اسلواکی در شهر مارتین قرار دارد. بسیاری از موزه‌های اصلی این کشور، شامل موزۀ ملی اسلواکی (تأسیس: 1893م) و نگارخانۀ ملی اسلواکی (تأسیس: 1948م) در براتیسلاوا قرار دارند. 

مآخذ

EA, 2006; EB, 2008, 2010; ME, 2008.
بخش جغرافیا

ادبیات 

کهن‌ترین آثاری که به زبان اسلواکی (نک‍ : ه‍ د، اسلواکی، زبان) نگاشته شده، مربوط به سدۀ 15م است. بسیاری از پیشروان فرهنگی چک، پس از جنبش هوسیانِ چک در سدۀ 16م، به اسلواکی هجرت کردند. در این هنگام، آثار دینی و غیردینی پرُتستانها به زبان چکی نگاشته می‌شد، در حالی که زبان کاتولیکهای اسلواکی نخست لاتین، و بعدها در سدۀ 17م، اسلواکی بود. در واقع تا سدۀ 18م، برای ایجاد زبانی ادبی بر پایۀ گویشهای اسلواکی، کوششی سامانمند نشده بود. 
قواعد زبان اسلواکی نخستین بار در سالهای 1762 تا 1813م به‌اهتمام آنتون بِرنولاک مدون شد، اما لیودُویت اِشتور و همکارانش گویش مردم اسلواکی مرکزی را مبنای زبان ادبی جدید اسلواکی قرار دادند و سرانجام، آن را به زبان معیار تبدیل کردند. یان هُلی (1785-1849م)، که پیرو مکتب کلاسیسیسم بود، با سرودن ترانه‌های حماسی، به ستایش تاریخ اسلواکی پرداخت، در حالی که طرف‌داران جنبش اتحاد اسلاوها (پان اسلاویستها) آثاری چون «دختر اسلاوا» (1924م)، اثر یان کُلار، و آثار پژوهشی پاوُل یوزِف شافاریک (در چکی: شافارژیک) را زبان حال خود می‌دیدند. 
در اوایل سدۀ 19م، شعر رمانتیک اسلواکی با نوشته‌های طنزآمیز سامو خالوپکا (1812-1883م)، ترانه‌های حماسی یان بوتو (1829-1881م)، منظومه‌های غمگنانۀ یانکو کرالْی (1822-1876م) و شعرهای تغزلیِ فلسفیِ آندرِی اسلادکُویچ (1820-1872م)، که بر تئاتر ملی اسلواکی تأثیر فراوان نهاد، بازنموده شد. داستانهای بلند یان کالینچیاک (1822-1871م) نیز توصیف هوشمندانه‌ای از زندگی اسلواکها بود. نمایش اسلواکی با کمدیهای یان پالاریک در دهه‌های 1850 و 1860م آغاز شد. 
در اواخر سدۀ 19م، حیات ادبی اسلواکی بیشتر در نشریه‌ای ادبی با عنوان «دیدگاههای اسلواکی» جریان داشت و نویسندۀ مهم این دوره سوِتوزار هوربان وایانسکی (1847-1916م) بود که شعرهای تغزلی‌اش بیانگر اشتیاق او به آزادی، و داستانهای اجتماعی‌اش آغازگر مکتب واقع‌گرایی (رئالیسم) اسلواکی بود. شعرهای تغزلی و حماسی هویِزدُسلاو (نام مستعارِ پاوُل اُرساگ؛ 1849-1921م) همچنان از زیباترین آثار منظوم اسلواکی است. نثر واقع‌گرایانۀ اسلواکی را در آثار مارتین کوکوچین (1860- 1928م)، داستانهای روستایی اِلِنا مارُتی ـ شولتِسُوا (1855-1939م)، تیمراوا (نام مستعارِ بوژِنا اسلانچیکُوا؛ 1867-1951م) و یوزِف گرِگور تایُوْسکی (1874-1940م)، و همچنین نمایشنامه‌های فِرکو اوربانِک (1859-1934م) می‌توان دید. 
شعرهای برجستۀ سدۀ 20م اسلواکی هم شامل تغزلهای پراحساس یان اِسمرِک و تغزلهای دینیِ اِمیل بُلِسلاو لوکاچ، و هم شعرهای انسان‌دوستانه و میهن‌پرستانۀ آندرِی زارنُو (نام مستعارِ فرانتیشِک سوبیک) است که الهام‌بخش نسلی از نویسندگان اسلواکی بود. در این سده، یانکو یِسِنسکی، شاعر و داستان‌نویس، قواعد رمانتیسم اسلواکی را زیر پا گذاشت؛ همچنین والِنتین بِنیاک و ایوان کراسکو شعرهای تغزلی اصیلی سرودند و رودُلف دیلُنگ و رودلف فابری نیز خالق اشعار سوررِئالیستی بودند. یوزف تسیگِر ـ هرونسکی و میلـو اوربان برجسته‌ترین داستان‌نویسان سدۀ 20م اسلواکی‌اند و نویسندگان دورۀ کمونیسم در این کشور عبارت‌اند از لاتسو نُوُمِسکی، پِتِر کارْواش، لادیسلاو منیاچکو، آلفونس بِدنار و دُمینیک تاتارکا. 
چهار دهه حاکمیت کمونیستی پس از جنگ جهانی دوم، دورۀ افول عمومی ادبیات اسلواکی بود. 

مآخذ 

CE, 6th edition (under «Slovak literature»); EB, 2008 (under «Slovak literature»). 
بخش ادبیات جهان