1397/7/3 ۰۸:۰۹
مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران با همکاری «بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا» و «انجمن علمی حکمت و فلسفه ایران»، نشست معرفی و نقد تصحیح انتقادی «القانون فی الطب» (الکتاب الاول) ابن سینا را، که اخیراً با تصحیح، تحقیق و تعلیق دکتر نجفقلی حبیبی توسط بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا- همدان، انتشار یافته است، برگزار کرد.
در ابتدای نشست دکتر شهین اعوانی به تفصیل بر اهمیت بیش از پیش امر تصحیح و به ویژه معرفی این اثر فاخر بوعلی سینا به تصحیح دکتر نجفقلی حبیبی پرداخت. وی با اشاره به این نکته که کتاب قانون، کتاب قرن و به نوعی می‌توانیم بگوییم که پدیده قرن است گفت: سالیان سال، و شاید قرن‌ها منتظر چنین روزی بودیم که این کتاب را حداقل به چشم، تصحیح‌شده و چاپ‌شده ببینیم. این کتاب پنج جلد است، که امروز درباره جلد اول آن صحبت می‌کنیم. آقای دکتر حبیبی، استاد گرانمایه، چندین و چند سال در تصحیح این کار زحمت کشیدند. اگر صفحاتی از کتاب را رد کنیم اولین جمله این است: «کتاب را به طبیب تنها و حکیم جان‌ها، ابن‌سینا و همه کسانی که در طول تاریخ برای سلامت جسم و جان آدمی کوشیده و راهی نو گشوده‌اند اهدا می‌کنم.» زحمت چاپ و تمام مراحل پیش‌درآمد چاپ این کتاب را بنیاد بوعلی در همدان کشیده است و بیشتر این زحمات هم بر گردن دکتر دارایی بوده است.
در ادامه استاد عبدالله انوار به ایراد سخن پرداخت و به پزشکی نزد ابن سینا اشاره کرد و گفت: در پزشکی که اکنون از کتاب قانون ابن سینا رونمایی می‌شود او به صورت یک طبیب به رشته طب نمی‌نگرد، بلکه به صورت یک حکیم به این رشته می‌نگرد. کتاب قانون مباحث او را بر یک نظم فلسفی عرضه می‌کند که جورج سارتن آن را بالاترین کتاب روزگارِ قبل از پزشکیِ جدید می‌داند. شیخ با دید یک فیلسوف به صحت و مرض می‌نگرد. خوشبختانه چاپ جدیدی که از آن رونمایی می‌شود هدیه بزرگی است که امروز از طریق آقای دکتر حبیبی در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد.
دکتر مهدی محقق نیز در این مراسم گفت: بسیار مسرور هستم از اینکه این مجلس برپاشده است که یکی از آثار مهم شیخ الرئیس ابن‌سینا رونمایی شود و آن کتاب قانون ابن‌سیناست که مجلد اول آن به همت استاد توانا جناب آقای دکتر نجفقلی حبیبی آماده شده است. کسانی که با فلسفه سر و کار داشته باشند کاملاً آقای دکتر حبیبی را می‌شناسند. پیش از انقلاب ایشان اثری از آثار شیخ شهاب‌الدین سهروردی به نام الواح عمادیه را به اهل علم تقدیم داشتند. ایشان فردی پر کار و دقیق هستند و کارشان عالمانه است. همین کار ایشان نشان‌دهنده فضل و کمال و علم ایشان است.
وی در ادامه گفت: کتاب قانون در علم پزشکی است. کتاب فلسفه ابن‌سینا، کتاب شفا است. بعضی می‌پرسیدند به چه علت کلمه شفا را در فلسفه به کار برده و کلمه قانون را که مناسب فلسفه است برای طب به کار برده است. به این دلیل که قدمای ما فلسفه و طب را متداخل هم می‌دانستند و می‌گفتند فلسفه، طب روح است و طب، فلسفه بدن است و این به یونان قدیم برمی‌گردد. جالینوس کتابی دارد تحت عنوان فی ان الطبیب الفاضل یجب ان یکون فیلسوفاً؛ طبیب فاضل باید فیلسوف هم باشد. این کتاب به زبان انگلیسی و آلمانی ترجمه شده بود. من برای اولین‌بار این کتاب را به فارسی ترجمه کردم و در مجموعه‌ای تحت عنوان مجموعه متون و مقالات در تاریخ و اخلاق پزشکی اسلامی چاپ شده است. این نشان می‌دهد که فلسفه و طب را متداخل می‌دانستند. لذا در آغاز هر کتاب طب، فصولی از فلسفه آورده می‌شود.
دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی نیز در این مراسم با اشاره به این نکته که از وفات شیخ الرئیس ابوعلی سینا هزار سال می‌گذرد و در این هزار سال خیلی اتفاقات افتاده است گفت: شیخ الرئیس مرد تاریخ بشر است؛ حجت الحق است؛ یک معجزه الهی است؛ نمی‌دانم چیست عظمت این مرد عجیب است. او همه علوم زمان خود را می‌دانست. البته اگر او الان می‌زیست، من قبول نمی‌کردم که همه علوم را بداند. وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: ابن سینا کتاب‌های زیادی دارد که خوشبختانه بعضی از آنها الان موجود هستند. من اکنون کتاب تعلیقات را درس می‌دهم. آقای موسویان هم این کتاب را تصحیح و چاپ کرده، که کار خوبی انجام داده است. کتاب بزرگ ابن‌سینا الشفا است. الاشارات اثر دیگر اوست. نام کتاب فلسفه او النجات است. مخالفین فلسفه می‌گویند که فلسفه، گمراه‌کننده است. اما ابوعلی سینا آن را النجات نامیده است. یعنی او فلسفه را نجات بشر می‌داند. اسم کتاب او النجات است. اشارات والتنبیهات، شفا و تعلیقات کتاب‌های فلسفی او هستند. یکی از کتاب‌های او که از دست ما رفته و من وقتی که یادم می‌آید دلم می‌خواهد خون گریه کنم و از این اتفاق عمیقاً متأسف می‌شوم، بیست جلد بوده است. کتاب شفا یک یا دو جلد است، اما آن اثر بیست مجلد بوده است و اسم آن الإنصاف بود. در حمله سلاطین کذا به شهر اصفهان، خانه ابن‌سینا به آتش کشیده شد. بیست مجلد از کتاب الانصاف که به قلم ابن‌سینا بود در آتش سوخته شد. اگر کتاب الانصافِ بیست مجلد امروز در دنیا بود، نه تنها ما، بلکه جهان چهره دیگری داشت. حال که این کتاب از دست رفته، کاری نمی‌توان کرد و فقط غصه می‌خورم. الحمدلله کتاب شفا و اشارات باقی مانده‌اند.
دکتر نجفقلی حبیبی نیز در این مراسم گفت: همه می‌دانید که قانون یکی از کتاب‌های مهم ماست و بحثی در این نیست. نسخه‌های فراوانی هم از آن در همه جای دنیا موجود است. نسخه‌های خطی بسیار قدیمی در کتابخانه‌های سراسر دنیا موجود است. متأسفانه فقط دو چاپ سنگی قدیمی از این کتاب موجود است که یکی در ۱۲۹۲ در مصر چاپ شده و معروف به چاپ بولاغ است، و دیگری دو سال بعد از آن، در زمان ناصرالدین شاه در تهران، به نام چاپ تهران، منتشر شد و پس از آن تا به حال دیگر این کتاب چاپ نشده است. پس از اینکه من در سال ۸۹ آرام آرام مقدمات این کار را شروع کردم، متوجه شدم که در قم هم یک نفر این کار را شروع کرده است. آنها زودتر جمع کردند و اخیراً متوجه شدم که دو جلد آن چاپ شده است. کار ما تازه جلد اول‌اش چاپ شده و جلد دوم‌اش هم ان شاء الله به زودی زیر چاپ می‌رود. من متوجه شدم که ما تقریباً از اواخر دوره ناصرالدین شاه تا به امروز، ابداً هیچ کاری، روی کتاب قانون نکردیم. در حالی که همه می‌فرمایند این کتاب خیلی مهم است و بنده هم بیش از همه متوجه شده‌ام که خیلی مهم است. در دوره قاجاریه و بعد از آن، کتاب‌های فارسی در طب زیاد نوشته شد. زیرا اوایل دوره ناصر الدین شاه هم طب سنتی در ایران رایج بود و بعدها که دارالفنون تأسیس می‌شود طب جدید مطرح می‌شود. بنابراین در آن زمان هم طبیب‌ها خیلی کتاب نوشتند. امروزه سالانه چندین جلد از این کتاب‌ها به فارسی چاپ می‌شود و همه نویسنده‌ها هم ادعا می‌کنند که خیلی اهل فضل‌اند. در حالی‌که وقتی من روی این کتاب کار می‌کردم متوجه شدم همه آنها ترجمه قانون است؛ منتها ترجمه‌های ضعیف و ناتوانی که اصول کلی در آنها نادیده گرفته شده است. این وضعیتی است که ما از گذشته تا به حال داریم.
وی افزود: آنچه که من انجام دادم این بود که نمی‌خواستم خیلی شرح و تفصیل بدهم، بلکه می‌خواستم اول ببینم متن ابن‌سینا چیست. من در تمام تصحیحاتم دو هدف را دنبال می‌کنم که در اینجا برای من کمی مشخص‌تر شد: یکی اینکه، با مقابله با نسخه‌ها و کتاب‌های دیگر ابن‌سینا، عبارت‌ها به عبارت خود ابن‌سینا نزدیک شود. همان‌طور که آقای دکتر اشاره فرمودند خیلی رنگ فلسفی هم دارد. من ده‌ها مورد در پاورقی به شفاء ارجاع دادم و برایشان سند آوردم. بنابراین من سعی کردم که این متن به متن خود ابن‌سینا نزدیک شود. نمی‌دانم تا چه حد موفق بوده‌ام. باید محققین و منتقدین بررسی کنند و بگویند که درست است یا نادرست. دومین هدفم این بوده که تلاش کنم خواننده راحت این کتاب را بخواند و بفهمد.
در پایان برنامه از این اثر فاخر در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران رونمایی شد.
منبع: روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید