اشتروهایم

 اشتروهایم \eštrohāym\، اِریش فون، با نام اصلی اریش اُسوالد اشتروهایم (1885-1957 م / 1264-1336 ش)، کارگردان سینمـا، فیلمنامه‌نویس و بازیگر اتریشی ـ آمریکایی. او در مقام کارگردان، گونه‌ای جسورانه از واقع‌گرایی را در دوران سینمای صامت عرضه کرد. اشتروهایم که از معتبرترین کارگردانان سدۀ 20 م نزد منتقدان به شمار می‌رود، به‌سبب به‌کارگیری واقع‌گرایی بی‌پروایانه، پیچیدگیهای روان‌شناختی و دقت در جزئیات در فیلمهایش شهرت دارد. 
اشتروهایم در وین زاده شد. منابع گوناگون اطلاعات متناقضی از گذشتۀ وی به دست می‌دهند، شاید بدین سبب که او خود مایل بود گذشته‌اش را پیچیده جلوه دهد. اما برخلاف ادعای اشتروهایم، که گزارش آن در برخی از منابع آمده است، وی نه از تبار اشراف وینی بوده، و نه افسر ارتش اتریش، بلکه فرزند یک کلاه‌دوز یهودی بوده است. اشتروهایم پیش‌از آنکه در 1909 م به ایالات متحدۀ آمریکا مهاجرت کند، در ارتش اتریش خدمت می‌کرد، اما هیچ‌گاه افسر نبوده است. 
اشتروهایم در 1914 م به هالیوود رفت و به‌عنوان بازیگر و نیز دستیارِ کارگردان برجسته، دی دابلیو گریفیت، در فیلمهای آغازینِ مشهوری چون «تولد یک ملت» (1915 م) و «تعصب» (1916 م) مشارکت کرد. سپس در نخستین اثرش، «شوهران کور» (1918 م) به‌عنوان کارگردان، فیلمنامه‌نویس و بازیگرِ نقش اصلی ظاهر شد. این فیلم بسیار جسورانه، و یکی از نخستین نمودهای دگرگونی ارزشهای اخلاقی پس‌از جنگ جهانی دوم بود. وسواس فزایندۀ اشتروهایم در پرداختن به جزئیات موشکافانه در «کلید شیطان» (1920 م) و «همسرانِ نادان» (1922 م) شهرتش را به‌عنوان کارگردان تثبیت کرد. 
برجسته‌ترین اثر اشتروهایم، «حرص» (1924 م)، برگرفته از رمان مک‌تیگ، اثر فرانک نوریس، نویسندۀ آمریکایی است که قدرت پول را در به فساد کشاندن انسان به تصویر می‌کشد. این فیلم نقطۀ عطفی در واقع‌گرایی سینمایی است. فیلم «حرص» که طول آن در اصل، 7 تا 10 ساعت بود، برای قابل نمایش شدن، به خواست استودیوی سازندۀ آن، بدون موافقت و مشارکت اشتروهایم، به‌گونه‌ای تدوین شد که زمان آن به کمتر از دو ساعت کاهش یافت. بااین‌همه، این فیلم جذابیتش را چندان از دست نداد، چون هر صحنۀ آن، نه از طریق ارتباط با صحنه‌های دیگر، که به یاری جزئیات ظریف و دقیق خود معنی می‌یابد. این فیلم از بزرگ‌ترین آثار تاریخ سینما، و اثری کلاسیک به شمار می‌رود که بر کارگردانان بعدی تأثیری ژرف نهاده است. 
هرچند فیلمهای بعدی اشتروهایم: «بیوۀ خندان» (1925 م)، «مارش عروسی» (1928 م) و «ملکه کِلی» (1928 م) از نظر تجاری فیلمهایی موفق بودند، تمایل او به تجمل و ریخت‌و‌پاش، پرداختن به موضوعات پیچیده و بحث‌انگیز، و پافشاری تعصب‌آمیزش بر آزادی کامل هنری بدون توجه به ملاحظات اقتصادی، موجب شد که دوران کار وی در مقام کارگردان در هالیوود به پایان برسد. اشتروهایم در 1936 م به فرانسه رفت و در آنجا به بازیگری پرداخت؛ اما در طول جنگ جهانی دوم (1939-1945 م) به آمریکا بازگشت و در چند فیلم آمریکایی دیگر، ازجمله «پنج قبر تا قاهره» (1943 م)، بازی کرد.
اشتروهایم در فیلمهای صامت زمان جنگ جهانی اول، بارها توانست به خوبی از عهدۀ نقش منفی افسران مغرور و سنگدل آلمانی برآید. یکی از نمونه‌های برجستۀ شخصیت‌آفرینی‌ او نقش فرمانده اردوگاه اسرای جنگی در فیلم «توهم بزرگ» (1937 م)، ساختۀ ژان رنوار، کارگردان فرانسوی، است. او همچنین به‌سبب بازی در سانسِت بولوار (یا «بولوار غروب»؛ 1950 م)، آخرین فیلم آمریکایی‌اش، نامزد دریافت جایزۀ اسکار شد. 

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2008; Columbia, 6th edition; Encarta, 2008; Grand Larousse. 

بخش هنر و معماری دانا