سیرک

سیرک \ sīrak \ ، گیاهی علفی و پایا که در کوهسارهای شهرستان شمیران در بلندیهای 400‘2 تا 000‘ 3 متری می‌روید. 
سیرک با بلندی حدود 20 تا 80 سانتی‌متر، دارای ساقه‌ای راست، و در ابتدا بی‌انشعاب است که پس از رشد، برگهایی پهن و قلبی‌شکل، نوک‌تیز و دندانه‌دار بر روی آن پدید می‌آیند. گلهای سفیدرنگ آن در فصل بهار و در انتهای شاخۀ گل‌دهنده، به‌صورت گروهی ظاهر می‌شود. میوۀ سیرک خورجین‌مانند است و تخمهایش در آن جای دارند. تخم این گیاه شبیه تخم خردل است و مزه‌ای تند دارد. 
دلیل نام‌گذاری سیرک آن است که فشردن برگ یا ریشۀ آن سبب می‌شود تا بویی شبیه بوی سیر از آن متصاعد شود. زنبورهای عسل در فصل گل‌دهی سیرک، از آن، شهد فراوان به دست می‌آورند. از نظر ترکیبات شیمیایی، سیرک دارای موادی همچون موم، کاروتین، ساپونارین و قندهای مختلف نظیر ساکارز و پنتانوز است. منشأ این گیاه در هندوستان است و در باغها، جنگلها، زمینهای مرطوب و زیر سایۀ درختان می‌روید. 
در ایران، دامنه‌های کوهسارهای اطراف تهران در افجه، اوشان و میگون، و بلندیهای شهرستان شمیران از محلهای رویش این گیاه به شمار می‌روند. براساس منابع طب گیاهی، از سیرک به‌جز استفاده از خام تازۀ آن، به صورتهای دم‌کرده و شیره نیز می‌توان برای مصارف دارویی بهره برد. 
در کتابهای طب سنتی، سیرک موارد مصرف زیادی دارد. گیاه و تخم سیرک ادرارآور و عرق‌آور است؛ برای نرم‌کردن سینه مفید است؛ در عفونتهای قانقاریایی و برای 
افزایش تولید چرک و التیام زخم در بریدگیها و کوفتگیها مورد استعمال خارجی قرار می‌گیرد؛ تقویت‌کننده است؛ برای قطع عادت ماهیانۀ زنان جوان مؤثر است؛ در هنگام کمبود ویتامین C، و برای رفع عوارض آن سودمند است؛ شیرۀ تازۀ سیرک که با فشار، و بدون حرارت گرفته شده باشد، به‌عنوان خلط‌آور در هنگام بیماریهای سینه میل می‌شود؛ این گیاه در گذشته در مواردی به جای خردل نیز به کار می‌رفته است. 

مآخذ

 زرگری، علی، گیاهان دارویی، تهران، 1367 ش؛ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، تهران، 1373 ش. 

علیرضا بنی‌جانی